یکی از مهمترین اندیکاتورهایی که معاملهگران موفق در بازار بهطور گسترده از آن استفاده میکنند، اندیکاتور باند بولینگر (Bollinger Bands) است. باندهای بولینگر از مؤثرترین و پُرکاربردترین اندیکاتورهایی محسوب می‌شوند که از آنها برای انجام معامله در بازار بورس و همچنین در تحلیل تکنیکال استفاده می‌شود. از این اندیکاتور می‌توان برای پیک‌های لحظه‌ای قیمت، کف‌های قیمتی و فرصت‌های معاملات فروش استفاده کرد.
در دهه 1980، جان بولینگر (John Bollinger) اندیکاتور باندهای بولینگر را ابداع کرد. این اندیکاتور از باندی میانی تشکیل شده که میانگین متحرک ساده (SMA) است. به صورت پیش‌فرض، به این میانگین متحرک، مقدار SMA بیست‌روزه نمودار داده شده است. علاوه بر این، دو باند یا کانال بیرونی به صورت انحراف معیار به‌عنوان سایه در زیر و بالای باند میانی وجود دارد.
از آن جا که روند حرکت و تغییر قیمت‌ها در بازار بورس به شکل نوسانی است، در چنین حالتی بهترین و مناسب‌ترین راهکار برای مشخص نمودن زمان خروج از بازار تعیین کف و سقف نوسان ذکر شده به عنوان یک کانال است. لازم به ذکر است که اندیکاتور باند بولینگر بر مبنای چنین اصلی کار کرده و در نتیجه، می‌تواند از این طریق، سقف و کف این تغییرات قیمت را مشخص نموده و بهترین شرایط را برای معاملهگران فراهم نماید.
مهمترین کاربرد این ابزار تشخیص این است که قیمت به‌صورت نسبی از جایی که باید باشد، بالاتر است یا پایین‌تر. در صورتی که قیمت بالاتر از باند بالایی باشد، دارایی تحت فشار فروش قرار می‌گیرد. از طرف دیگر، اگر قیمت به زیر باند پایینی کاهش یابد، آن دارایی خاص دچار فشار فروش است.
با این حال، بسیاری از معاملهگران به اشتباه، گمان میکنند که قیمت دارایی با رسیدن به باند بالایی، همیشه کاهش می‌یابد، یا هنگامی که قیمت به باند پایین‌تر می‌رسد، به طور حتم افزایش قیمت شروع می‌شود.
بهطور کلی، این مسئله تنها زمانی روی می‌دهد که قیمت در یک محدوده باقی مانده باشد. مانند هر اندیکاتور دیگری، فرضیات نادرست و اشتباه می‌توانند به راحتی به زیان‌های بزرگ و جبران‌ناپذیری منتهی شوند.
مهمترین کارکرد باند بولینگر
در این قسمت از مقاله، قصد داریم در مورد یکی از پُرکاربردترین و مناسب‌ترین استراتژی‌های معامله با استفاده از اندیکاتور باند بولینگر صحبت کنیم. از آن جا که قیمت‌ها تمایل دارند که به صورت مداوم بین باندهای پایینی و بالایی جا به جا شده و حرکت کنند؛ به این حالت حرکت پینگ‌پنگی قیمت‌ها در بین باندها گفته می‌شود.
لازم است خاطرنشان کنیم که حرکت پینگ‌پنگی فوق یکی از اصل‌های مهم و اساسی است که در تحلیل تکنیکال برای تجزیه و تحلیل سهام‌های موجود در بازار بورس با استفاده از اندیکاتور باند بولینگر کاربرد زیادی دارد. در اینجا، لازم است تا تعاریفی برای محدوده‌های اشباع خرید و فروش ارائه دهیم.
- منظور از اشباع خرید زمانی است که یک دارایی در جریان روندی صعودی و مومنتومی مشخص، آن قدر خریداری شده که با توجه به قدرت روند، دیگر جای چندانی برای خرید ندارد و از این رو احتمال می‌رود که یا روند صعودی متوقف شده و نمودار حرکت عرضی (خنثی) اتخاذ کند یا معکوس شده و روندی نزولی در پیش گیرد.
- منظور از اشباع فروش نیز زمانی است که یک دارایی آن قدر فروخته شده که با توجه به قدرت روند نزولی و مومنتوم آن، دیگر جای چندانی برای فروش وجود ندارد و در نتیجه، احتمال می‌رود که به زودی روند خنثی یا معکوس شده و روند صعودی پدیدار شود.
نکته مهمی که باید به آن توجه داشته باشیم، این است که اگر روند بسیار قدرتمند باشد، دارایی می‌تواند برای زمانی قابل توجه، در وضعیت اشباع خرید یا اشباع فروش باقی بماند. پس این که یک دارایی به وضعیت اشباع برسد، به تنهایی نمی‌تواند ما را مطمئن سازد که قرار است روند حتما تغییر کند. برای اطمینان بیشتر، لازم است به قدرت روند و دیگر اندیکاتورها و همچنین پرایس اکشن نمودار نیز توجه کنیم. الگوهای شمعی که در نمودار پرایس اکشن تشکیل می‌شوند، کمک زیادی در این مورد به ما میکنند.
نکات مهم مربوط به استراتژی معامله با استفاده از اندیکاتور باند بولینگر
باید توجه داشته باشیم که در بازار بورس، می‌توانیم از دو اصل ذکر شده جهت معامله بهره بگیرید. اما لازم است که برخی نکات مهم در ارتباط با استراتژی ذکر شده را بدانیم:
- احتمال موفقیت استراتژی ذکر شده در بازارهای مختلف تفاوت دارد. به عنوان مثال، احتمال میزان موفقیت آن در بازار رنج بسیار زیاد بوده در حالی که استراتژی ذکر شده در بازاری که دارای روند قدرتمند و مشخص است، دارای نقطه ضعف‌هایی نیز هست که لازم است برطرف شوند.
- اگر بخواهیم از اندیکاتور باند بولینگر در تحلیل تکنیکال و در روند صعودی استفاده کنیم، باید بدانیم که ورود به معامله آن هم از جهت نزول نداشته باشیم. به عبارت دیگر، در مرحله اول باید چگونگی روند را مشخص کنیم و اگر روند صعودی باشد، به وسیله سیگنالی به معامله ورود کنیم که قیمت مورد نظر به نقطه مربوط به اشباع فروش رسیده باشد.
- اگر بخواهیم از اندیکاتور باند بولینگر در روند نزولی استفاده کنیم، باید از سینگال‌هایی بهره ببریم که در جهت فروش می‌باشند. به عبارت دیگر، تنها باید از سیگنال‌هایی برای ورود به معامله استفاده کنیم که مربوط به اشباع خرید هستند. لازم به ذکر است که نکات گفته شده تنها در بازارهای دو طرفه صادق هستند. به همین دلیل، در بازار بورس ایران این موضوع کاربردی ندارد و تنها زمانی می‌توانیم از آن استفاده کنیم که این بازار نیز دو طرفه باشد.
نحوه تشخیص روند قیمت با استفاده از اندیکاتور باند بولینگر
نحوه تشخیص درست و دقیق روند قیمت یکی از موضوعاتی است که در زمان استفاده از اندیکاتور باند بولینگر به آن می‌پردازیم. تشخیص خط روند نزولی، صعودی و رنج بودن بازار را می‌توان یکی از چالش‌برانگیزترین مسائلی دانست که معاملهگران در تحلیل تکنیکال بازار بورس با آن روبرو می‌شوند.
با وجودی که معاملهگران می‌توانند پس از مشخص کردن روند فوق، معاملات غلط خود را فیلتر کنند، اما مسئله مهم این است که برای مشخص کردن روند بازار، چگونه می‌توانیم از اندیکاتور باند بولینگر استفاده کنیم؟ نکات زیر برای تشخیص روند قیمت با استفاده از اندیکاتور باند بولینگر به ما کمک می‌کند:
- در مرحله شروع، دو عدد اندیکاتور بولینگر که یکی از آنها همراه با Deviation ±1 و دیگری همراه با Deviation ±2 است را بر نمودار قیمت اعمال می‌کنیم.
- رنگ باندها را تغییر می‌دهیم تا تشخیص آنها از یکدیگر راحت باشد.
- اگر حرکت قیمت بین Deviation +1 و Deviation +2 باشد، نشان‌دهنده این است که قیمت روندی صعودی دارد.
- اگر حرکت قیمت بین Deviation -1 و Deviation -2 باشد، نشان‌دهنده این است که قیمت روندی نزولی دارد.
- اگر حرکت قیمت بین Deviation +1 و Deviation -1 باشد، نشان‌دهنده این است که قیمت به روندی رِنج وارد شده است.
طبق نکاتی که گفته شد، به راحتی می‌توانیم در تحلیل تکنیکال، از اندیکاتور باند بولینگر برای مشخص نمودن روند بازار بهره ببریم.
اجزای تشکیل دهنده باندهای بولینگر
به طور کلی، اندیکاتور باندهای بولینگر شامل یک باند بالایی (Upper Band)، یک باند پایینی (Lower Band) و یک خط میانگین متحرک است که به آن باندمیانی (Middle Line) نیز گفته می شود. دو باند کناری به نوسانات قیمت واکنش نشان می‌دهند، به این شکل که وقتی نوسانات قیمت زیاد باشد، از باند میانی فاصله می‌گیرند و زمانی که نوسان قیمت کم باشد، منقبض شده و به سمت باند میانی حرکت میکنند. پس زمانی که باندهای کناری به شدت به باند میانی نزدیک شده باشند، بازاری راکد با نوساناتی کم را شاهد هستیم.
یکی از اصول مهم در پیش‌بینی چگونگی روند جابه‌جایی قیمت‌ها در بازار بورس این است که باید بدانیم که هنگامی که ما در جریان تحلیل تکنیکال، تنظیمات خاصی را برای استفاده از این اندیکاتور اعمال می‌کنیم، در 9% مواقع، قیمت‌ها در میان باندهای کناری جابه‌جا شده و حرکت میکنند.
نحوه محاسبه باند بولینگر
همان طور که در بخش قبلی گفته شد، این اندیکاتور از سه باند متفاوت تشکیل شده است؛ بنابراین، هر کدام از این باندها با فرمول خاصی محاسبه می‌شوند. باند میانی تنها یک میانگین متحرک ساده (SMA) است اما باندهای بالا و پایین این اندیکاتور بر اساس نوسانات بازار نسبت به میانگین متحرک ساده محاسبه می‌شود که از آن به عنوان انحراف معیار یاد می‌شود.
- باند میانی: میانگین متحرک ساده 20 روزه (SMA)
- باند بالایی: انحراف معیار 20 روزه × 2 + میانگین متحرک ساده 20 روزه
- باند پایینی: انحراف معیار 20 روزه × 2 – میانگین متحرک ساده 20 روزه
در 85 درصد موارد، قیمت بیت دو باند بالا و پایینی نوسان دارد. اما گاهی ممکن است هر معامله‌گر بر اساس نیاز خود، تنظیمات را تغییر دهد.
سیگنال خروج از بازار با استفاده از باند بولینگر
در این قسمت، می‌خواهیم روشی را بیاموزیم که با بهره گیری از آن، می‌توانیم در زمانی درست برای خروج از بازار اقدام کنیم. به چنین استراتژی خروجی، استراتژی 75% نیز گفته می‌شود. از آن جا که در تحلیل تکنیکال، یافتن نقطه خروج به موقع مهم‌تر از یافتن نقطه ورود به بازار در زمان درست است، معاملهگران حرفه‌ای که از سودهای چند درصدی آن هم تنها در سهمی به خصوص برخوردار هستند، همیشه به دنبال یافتن راهی جهت ذخیره و حفظ سودهای خود هستند که آن هم در صورتی حاصل می‌شود که نقاط خروج را به درستی بیابند.
در صورتی که در یافتن نقاط خروج اشتباهی روی دهد، امکان از بین رفتن تمام سودهای به دست آمده نیز وجود دارد. اما جایی برای نگرانی وجود ندارد. با استفاده از اندیکاتور باند بولینگر می‌توانیم برای تشخیص نقطه خروج به درستی عمل کنیم. برای مشخص کردن نقطه خروج با استفاده از اندیکاتور باند بولینگر، ابتدا باید چگونگی روند بازار را در روند صعودی یا قسمت خرید که در بخش قبل به آن اشاره کردیم، پیگیری کنیم.
هر گاه یک کندل نزولی در بازار بورس شکل گرفت، به صورتی که به میزان حداقل 75% از کندل ذکر شده در بخش زیرین ناحیه خرید قرار گیرد، می‌توانیم اطمینان حاصل کنیم که قادر به خروج از بازار خواهیم بود. اما باید توجه داشته باشیم که این سیگنال خروجی تنها در شرایطی صحیح است که کندل ذکر شده نزولی باشد.
استراتژی فشردگی باندهای بولینگر
در این قسمت از مقاله، قصد داریم استراتژی فشردگی را که یکی از مهمترین استراتژی‌ها با درصد بالایی از اعتماد است که معاملهگران حرفه‌ای در بازار بورس از آن استفاده میکنند. اصل مهم و اساسی مربوط به این استراتژی ساده و راحت است که بر اساس آن، هر گاه قیمت مورد نظر در بازه‌ای محدود به کلی حالت فشرده‌ای به خود گرفته و در نتیجه، نوسان اندکی از خود نشان دهد، پس از آن لحظه، می‌توانیم انتظار داشته باشیم که قیمت وارد حرکتی بزرگ شود.
هنگام بهره گیری از استراتژی فشردگی باید به نکات زیر توجه داشته باشیم:
- در میان باندهای بولینگر در اولین مرحله، باید قیمت مورد نظر را به طور مداوم پیگیری کنیم.
- هنگامی که قیمت مورد نظر فشرده شد، یعنی در بازه زمانی مورد نظر به میزان کمی دچار نوسان شود، باید اقدامات لازم برای ورود به بازار را انجام دهیم.
- در چنین زمانی، باندهای بولینگر به یکدیگر نزدیک شده و به میزان زیادی فشرده خواهند شد.
- حرکت بزرگ قیمت از نقطه‌ای آغاز می‌شود که شاهد خارج شدن قیمت از یکی از باندهای پایین یا بالا باشیم.
- هر گاه شاهد خروج قیمت از بخش باند بالایی بودیم، می‌توانیم اقدامات لازم را برای خرید سهم انجام دهیم.
استراتژی ذکر شده در بازار بورس و همچنین در بازار دو طرفه کاربرد زیادی دارد و معاملهگران زیادی از آن استفاده میکنند. لازم به ذکر است که اصول اساسی این استراتژی به این صورت است که قیمت مورد نظر پس از مدتی که از جمع شدن حجم آن گذشت، در جهت روندی جدید شروع به جا به جا شدن می‌کند.
بهترین تنظیمات برای اندیکاتور باند بولینگر
یکی از مهمترین نکاتی که در زمان استفاده از اندیکاتور باندهای بولینگر باید به آن توجه داشته باشیم، این است که دقیقا باید در چه دوره زمانی از اندیکاتور ذکر شده در تحلیل تکنیکال استفاده کنیم. لازم است بدانیم که بیشتر معاملهگران از اندیکاتور باند بولینگر در دورههای زمانی کوتاهمدت، برای مثال به صورت یک ساعته و یا حتی کمتر، استفاده میکنند.
با وجودی که این اندیکاتور قابلیت معامله در این دورههای زمانی کوتاه مدت را هم دارد، اما بر اساس توصیه آقای بولینگر مبنی بر استفاده از دورههای زمانی روزانه، بهتر است از دورههای زمانی کوتاهمدت صرف‌نظر کنید. باید خاطرنشان کنیم که تمام مطالب گفته شده به تنظیمات اندیکاتور باند بولینگر بستگی دارد. برای تنظیم این اندیکاتور، لازم است به نکات زیر توجه داشته باشیم:
- اگر بخواهیم در دورههای زمانی هفتگی یا روزانه از اندیکاتور باند بولینگر برای معامله استفاده کنیم، بهتر است که میانگین متحرک ساده آن را بر 18_20 و انحراف معیار آن را نیز روی 2 تنظیم کنیم.
- اگر بخواهیم در دورههای زمانی کوتاهمدت از اندیکاتور باند بولینگر برای معامله استفاده کنیم، بهتر است که میانگین متحرک ساده آن را بر 9_12 و انحراف معیار آن را نیز روی 2 تنظیم کنیم.
تشخیص انتهای روند نزولی و صعودی با استفاده از اندیکاتور باند بولینگر
تشخیص انتهای روندهای صعودی و نزولی بازار از اهمیت زیادی برخوردار است چون تشخیص زمان درست انتهای روند صعودی به خروج به موقع و تشخیص درست انتهای روند نزولی به ورود به موقع به بازار کمک می‌کند. ما می‌توانیم با استفاده از چهار نکته زیر، برای خرید و فروش سهام اقدام کنیم:
- فاصله قیمت در قسمت انتهای روند صعودی از بخش بالایی باند بولینگر بیشتر شده و به سمت بالا اوج می‌گیرد.
- نقطه‌ای که در آن روند قیمت صاف می‌شود، نشان‌دهنده پایان روند صعودی است.
- فاصله قیمت در قسمت پایان روند نزولی از باند پایینی بیشتر می‌شود.
- نقطه‌ای که در آن روند قیمت صاف می‌شود، نشان‌دهنده پایان روند نزولی است.
سخن آخر
اندیکاتور باند بولینگر یکی از ابزارهای بسیار محبوب است که از مدت‌ها پیش توسط تحلیل‌گران استفاده می‌شده است. استفاده از این اندیکاتور در کنار سایر ابزارهای مورد استفاده در تحلیل تکنیکال می‌تواند به نتایج بهتری برای معاملات منجر شود. هر تحلیلگر با توجه به استراتژی خود می‌تواند از این ابزار استفاده کرده و یا حتی اعداد آن را تغییر دهد.
اندیکاتور باند بولینگر از سه قسمت اصلی تشکیل شده است: خط میانی (بر اساس میانگین متحرک ساده بیست‌روزه)، کانال بالایی و کانال پایینی (این کانال‌ها با استفاده از انحراف معیار مشخص می‌شوند). فاصله گرفتن کانال‌ها از هم نشان‌دهنده نوسانات زیاد بازار و نزدیک شدن آنها به یکدیگر نشان‌دهنده کاهش نوسانات بازار است. از این ابزار می‌توانیم برای شناسایی پولبک‌ها نیز استفاده کنیم.
