استخر نقدینگی چیست؟ استخر نقدینگی چگونه کار می‌کند؟ چگونه میتوان به یک استخر نقدینگی ملحق شد؟ در صرافی های متمرکز، کاربران با ثبت سفارش خود در دفترهای سفارش‌گذاری، داراییهای خود را برحسب میزان نقدینگی موجود در صرافی‌ها معامله میکنند. معمولا صرافی‌های متمرکز دارای حجم معاملات بالایی هستند و مشکل نقدینگی ندارند. اما در صرافی های غیر متمرکز، به دلیل وجود قرارداد هوشمند و ماهیت غیرمتمرکز آن، میزان نقدینگی کمتر می‌باشد و ممکن است برخی از معاملات بین کاربران به کندی انجام شود و یا به طور کامل معامله صورت نگیرد.
بنابراین صرافی‌های غیر متمرکز برای انجام معاملات و ادامه کار خود نیازمند نقدینگی لازم هستند. استخرهای نقدینگی یا liquidity pool به کمک بازارسازهای خودکار (AMM) توانسته است سیستمی غیر متمرکز طراحی و جایگزین دفتر سفارشات کنند تا نقدینگی صرافی‌های غیر متمرکز را تامین کند. در این مقاله قصد داریم تا درباره استخر نقدینگی و نحوه کارکرد آن صحبت کنیم.
انواع صرافی های غیر متمرکز
قبل از آنکه به معرفی و بررسی استخرهای نقدینگی بپردازیم، ابتدا باید انواع صرافی‌های غیر متمرکز را بشناسیم. به صورت کلی دو نوع صرافی غیر متمرکز داریم:
1. صرافی‌های همتا به همتا (p2p)
صرافی‌های غیر متمرکز همتا به همتا از روش سنتی سفارش معاملات استفاده میکنند و با ایجاد یک دفتر سفارشات (order book) غیر متمرکز، بستری برای معاملات کاربران ایجاد میکنند. در این نوع صرافی‌ها، خریداران و فروشندگان تمامی سفارشات خود را در دفتر سفارش معاملات order book ثبت میکنند و زمانی که در یک قیمت به توافق برسند، معامله انجام می‌شود.
این نوع صرافی‌ها نیازمند نقدینگی و تعداد کاربر بالایی هستند تا بتوانند تمامی معاملات را با سرعت انجام دهند. در واقع این نوع صرافی‌های غیر متمرکز نیاز به حجم معاملات بالایی دارند تا بتوانند خدمات مناسب به کاربران ارائه دهند. این نکته در این نوع صرافی‌ها، یک عیب بزرگ تلقی می‌شود؛ زیرا اگر صرافی نتواند تعداد کاربر و حجم دارایی بالا جذب کند، دچار مشکل می‌شود و مزیت خود را نسبت به یک صرافی متمرکز از دست میدهد و ممکن است در معاملات خود، نوسانات قیمتی زیادی را تجربه کند.
2. صرافی استخر نقدینگی
صرافی‌های استخر نقدینگی برای رفع مشکلات صرافی‌های غیر متمرکز همتا به همتا ایجاد شدند تا بتوانند در صرافی‌هایی که حجم معاملات پایینی دارند، نقدینگی لازم را تامین کرده و از نوسانات شدید قیمتی اجتناب کنند. در این نوع صرافی، سیستم واسطه‌گری برای انجام معاملات وجود ندارد و تمامی سفارشات صرافی در بستر قرارداد هوشمند ثبت شده و به کمک استخرهای نقدینگی انجام می‌شود.
در واقع قراردادهای هوشمند با ایجاد یک سیستم دیفای (DeFi) تمامی سفارشات را به صورت غیر متمرکز ثبت می‌کند و به کمک استخرهای نقدینگی، معاملات را انجام میدهد. در این صرافی، کاربران میتوانند با اشتراک گذاری داراییهای خود در استخر نقدینگی، در مدت زمان مشخصی کسب سود کنند. در واقع استخرهای نقدینگی با دریافت داراییهای رمزنگاری شده کاربران، نقدینگی لازم برای معاملات صرافی‌ها را تامین میکنند.
همچنین به کمک قراردادهای هوشمند، امنیت شبکه نیز تامین می‌شود. سیستم صرافی‌های استخر نقدینگی مبتنی بر بازارساز خودکار (Auto Market Maker) می‌باشد که در آن استخرهای نقدینگی جایگزین دفترهای سفارش معاملات می‌شوند و کاربران میتوانند علاوه بر انجام معاملات خود، در تامین نقدینگی صرافی سهیم باشند و به ازای آن، پاداش دریافت کنند.
استخر نقدینگی (liquidity pool)
استخر نقدینگی یک AMM یا بازارساز خودکار است که به کمک قراردادهای هوشمند این قابلیت را ایجاد می‌کند که کاربر بتواند توکنهای موجود در استخر را با توکنهای خود مبادله کند. در واقع استخرهای نقدینگی همانند یک بانک، امور مالی غیر متمرکز صرافی‌ها را انجام میدهد و سفارش‌های خرید و فروش را به یکدیگر متصل می‌کند.
بازارسازها در سیستم دفتر سنتی (order book) نیز استفاده می‌شوند که در آن سفارشات را به یکدیگر وصل می‌کند. بازارسازها در این سیستم باید هوشمند باشند و باید بتوانند با سرعت معاملات کاربران را بررسی کنند. اما در استخرهای نقدینگی شرایط کاملا فرق دارد. در استخرهای نقدینگی کاربران داراییهای خود را وارد استخر میکنند و برحسب قرارداد هوشمند، معاملات انجام می‌شود. استخرهای نقدینگی با داشتن انبوهی از سرمایه‌های ذخیره یا سپرده شده در خود، به وسیله قراردادهای هوشمند معاملات کاربران را در صرافی‌های غیر متمرکز آسان میکنند. استخرهای نقدینگی با استفاده از الگوریتم‌های AMM نسبت قیمت بین توکن‌ها را نگه می‌دارند و از نوسانات شدید قیمتی جلوگیری میکنند.
کاربران برای کسب سود از استخرهای نقدینگی، باید توکنهای خود را وارد استخر نقدینگی کنند. در واقع کاربران با قراردادن داراییهای خود در liquidity pool نقدینگی لازم برای صرافی را تامین میکنند. در مقابل صرافی نیز از طریق درآمد حاصل از کارمزدهای صرافی، به تامین کنندگان نقدینگی پاداش میدهد. بدین ترتیب بدون نیاز به نهاد یا شخص واسطه‌ای، صرافی غیر متمرکز تمامی امور مالی خود را به صورت غیر متمرکز انجام میدهد و به کاربرانی که در این امور مالی سهیم بودند، پاداش میدهد. استخرهای نقدینگی به کمک قراردادهای هوشمند، امنیت و شفافیت بالایی در صرافی ایجاد میکنند و باعث جذب کاربران زیادی می‌شوند.
تفاوت دفتر سفارشات و استخر نقدینگی
برای درک بهتر استخرهای نقدینگی و عملکرد آن‌ها، باید تفاوت‌های اصلی آن را با دفتر سفارشات بدانیم. دفتر سفارش یا order book، شامل مجموعه‌ای از سفارشات خریداران و فروشندگان در صرافی است که به کمک سیستم موتور تطابق (matching engine) سفارشات به یکدیگر تطبیق داده می‌شود. موتور تطابق یا matching engine در سیستم‌های سفارشات صرافی متمرکز نیز استفاده می‌شود. دفتر سفارش یا order book در صرافی‌های غیر متمرکز، بدون دخالت شخص یا نهادی و به صورت غیر متمرکز اجرا می‌شود.
برای ایجاد انگیزه کافی در این سیستم غیر متمرکز برای نودها، صرافی ناچار به افزایش کارمزد گس می‌شود تا بتواند پاداش کافی را برای نودهای شبکه فراهم کند. همین موضوع باعث افزایش هزینه برای بازارسازها یا market makers در صرافی می‌شود و به نوعی هم به کاربر و هم به بازارساز هزینه تحمیل می‌کند.
علاوه بر این موارد، دفتر سفارشات یا order book نمی‌تواند حجم معاملات زیادی را کنترل کند و باعث کند شدن تراکنش‌ها می‌شود. این نکته را میتوان در بلاک چین‌هایی مانند اتریوم مشاهده کرد. زمانی که اتریوم از سیستم معاملات درون زنجیره (order book on-chain) استفاده کرد، میزان کارمزد گس افزایش و سرعت تراکنش‌های شبکه کاهش پیدا کرد. در حال حاضر اتریوم از راهکارهایی مانند راه حل لایه دوم و سایدچین‌ها برای رفع مشکلات مقیاس پذیری خود استفاده می‌کند؛ اما با این حال هنوز نتوانسته است مشکلات شبکه خود را به طور کامل برطرف کند.
البته صرافی‌های غیر متمرکزی مانند بایننس دکس (binance DEX) توانسته به کمک سیستم ORDER BOOK سفارشات را با کارمزد و سرعت مناسب انجام دهد؛ اما این سیستم برای شبکه‌های بزرگی همچون اتریوم به سختی قابل اجرا است و شبکه را با مشکلات زیادی مواجه می‌کند.
در مقابل سیستم دفتر سفارش، استخر نقدینگی قرار می‌گیرد. استخر نقدینگی به وسیله قراردادهای هوشمند اجرا می‌شود و شفافیت بالایی دارد. این استخرها جذابیت زیادی را برای کاربران ایجاد میکنند و میتوانند علاوه بر تامین نقدینگی صرافی، کسب درآمد مناسبی را برای کاربران فراهم کنند. علاوه بر این، استخرهای نقدینگی زیربنای لازم برای تشکیل امور مالی غیر متمرکز را فراهم میکنند و کاربران میتوانند اموری مانند سپرده گذاری، وام دهی، بیمه دارایی و غیره را به وسیله استخرهای نقدینگی اجرا کنند.
نحوه عملکرد استخر نقدینگی
استخرهای نقدینگی روشی نوآورانه در حوزه دیفای (امور مالی غیر متمرکز) محسوب می‌شوند که می‌تواند علاوه بر تامین نقدینگی صرافی‌ها، روشی مطمئن برای کسب درآمد کاربران صرافی‌ها نیز ایجاد کند. همان طور که گفته شد، صرافی‌های مبتی بر دفتر سفارش (order book) معاملات را به صورت همتا به همتا یا peer to peer اجرا میکنند؛ اما در استخرهای نقدینگی به وسیله بازار ساز خودکار (AMM) معاملات به صورت همتا به قرارداد یا peer to contract انجام می‌شود.
در واقع در استخرهای نقدینگی هنگامی که کاربری اقدام به واریز دارایی خود به استخر می‌کند، دیگر کاربری مقابل آن قرار ندارد و دارایی شخص وارد قراردادهای هوشمند در استخر نقدینگی می‌شود. بنابراین برای واریز دارایی به استخر نقدینگی، دیگر لازم به وجود کاربر دیگری نیست و تنها به کمک الگوریتم‌های موجود در داخل استخر، دارایی کاربر مدیریت می‌شود.
افرادی که در نقدینگی استخرهای نقدینگی مشارکت دارند، به اندازه میزان سپرده گذاری داراییهای خود، توکنهای منعکس LPT یا LIQUID POOL TOKEN دریافت میکنند که به آن توکن‌ها، توکنهای ارائه دهنده نقدینگی نیز گفته می‌شود. توکنهای LP نشان می‌دهند که کاربران چه مقدار در استخر نقدینگی سهیم هستند و میتوانند از آن برای حذف داراییهای خود در استخر نقدینگی استفاده کنند.
وقتی که دارایی کاربر در استخر نقدینگی سپرده گذاری می‌شود، کاربر نمی‌تواند در مدت زمان مشخصی از آن استفاده کند. اما توکنهای LP همانند اوراق قرضه عمل میکنند و کاربران میتوانند سرمایه‌گذاری غیرمستقیم را از طریق این توکن‌ها انجام دهند. بنابراین توکنهای سرمایه‌گذاری شده در استخرهای نقدینگی، علاوه بر اینکه در استخرهای نقدینگی سرمایه‌گذاری شده و از آن کسب سود می‌شود، از طریق توکنهای آن نیز امکان کسب سود و سرمایه‌گذاری وجود دارد. سود استخر نقدینگی از طریق کارمزد معاملات صرافی تامین و به میزان مشخص بین تامین کنندگان نقدینگی تقسیم می‌شود.
برای درک بهتر عملکرد استخر نقدینگی به این مثال توجه کنید: فرض کنید که کاربری تمایل دارد تا میزانی از داراییهای خود را در استخر نقدینگی صرافی یونی سواپ قرار دهد. صرافی‌های غیر متمرکزی همچون یونی سواپ، لیست مشخصی از جفت رمز ارزهای لازم برای استخرهای نقدینگی را دارند. کاربرانی که تمایل داشته باشند تا وارد استخر نقدینگی شوند، باید هر دو دارایی را تهیه کنند.
برای مثال جفت رمزارز DAI/USDC را در نظر بگیرد. اگر فرض کنیم که قیمت دای برابر با 1 USDC است، کاربر باید علاوه بر واریز رمز ارز DAI، به همان اندازه جفت ارز USDC را واریز کند. بعد از واریز دارایی، کاربر از شبکه توکنهای LP دریافت می‌کند. در این حالت نقدینگی استخر تامین شده و کاربر نیز با داشتن توکنهای LP، میزان پاداش مشخصی از صرافی دریافت می‌کند. هرچه میزان دارایی قرار داده شده در استخر بیشتر باشد، میزان پاداش دریافتی نیز افزایش پیدا می‌کند. در صورتی که کاربر بخواهد از استخر خارج شود، باید توکنهای LP خود را بسوزاند، به دارایی رمز ارز تبدیل و سپس برداشت کند.
کاربردهای استخرهای نقدینگی
استخرهای نقدینگی بستری غیر متمرکز و شفاف را برای تامین نقدینگی صرافی‌ها فراهم میکنند. این استخرها علاوه بر این موضوع کاربردهای دیگری نیز در صرافی غیر متمرکز دارند که شامل موارد زیر است:
1. از استخرهای نقدینگی میتوان به عنوان ابزار حاکمیتی استفاده کرد. سپرده‌های موجود در استخرهای نقدینگی می‌تواند جایگزینی برای توکنهای حاکمیتی شبکه باشد. به عبارتی دیگر، یک صرافی برای ایجاد یک اکوسیستم غیر متمرکز دیگر نیازی به توکن بومی ندارد و می‌تواند از طریق سپرده گذاری‌های موجود در استخرهای نقدینگی، اکوسیستم خود را اجرا کند و کاربرانی که در تامین نقدینگی شبکه مشارکت دارند، حق رای داشته باشند.
2. کاربران به کمک استخرهای نقدینگی، میتوانند ییلد فارمینگ انجام دهند. ییلد فارمینگ یا Yield Farming یک استراتژی سرمایه‌گذاری است که در آن سرمایه‌گذاران میتوانند داراییهای دیجیتال خود را بین استخرهای نقدینگی مختلف جابجا کنند و به وسیله برآیند آن‌ها، بیشترین نرخ بهره ممکن را به دست بیاورند.
در واقع کاربران هنگامی که داراییهای خود را در یک استخر نقدینگی قرار می‌دهند، به ازای آن توکن LP دریافت میکنند. این کاربران میتوانند توکنهای LP خود را در استخرهای نقدینگی دیگری قرار دهند و مجدد سود کسب کنند. در حال حاضر پلتفرم‌های خاصی به کاربران این اجازه را می‌دهند تا توکنهای LP خود را جهت سود بیشتر به استخرهای نقدینگی دیگر منتقل کنند.
3. از دیگر کاربردهای استخرهای نقدینگی، ترنچینگ یا tranching است. ترنچینگ به معنای تقسیم بندی دارایی‌ها براساس ریسک و بازده است. کاربران به کمک ترنچینگ میتوانند میزان ریسک و بازده داراییهای موجود در استخرهای نقدینگی را مشاهده کنند. همچنین میتوانند از این طریق، میزان حد سود و حد ضرر داراییهای خود را مشخص کنند.
ریسک‌های استخرهای نقدینگی
1. استخرهای نقدینگی که حجم معاملات کمی دارند، اکوسیستم حاکمیت آن‌ها متمرکز می‌شود. در نتیجه بستر لازم برای ایجاد خراب‌کاری و رفتارهای مخرب ایجاد می‌شود و فرد یا گروهی از کاربران میتوانند کنترل استخر را به دست بگیرند.
2. تمامی عملکرد استخر نقدینگی توسط قراردادهای هوشمند انجام می‌شود. بنابراین اگر هکرها و خراب‌کارها بتوانند باگ یا مشکلی در قراردادهای هوشمند پیدا کنند، ممکن است کل نقدینگی استخر به خطر بیفتد و دارایی کاربران دزدیده شود.
3. هنگامی که دارایی کاربری در استخر نقدینگی قفل می‌شود، ممکن است ارزش دارایی در این مدت زمان کاهش یابد. بنابراین کاربر گرچه از صرافی پاداش دریافت می‌کند؛ اما با کاهش ارزش دارایی خود، متضرر می‌شود.
تفاوت استیکینگ با استخر نقدینگی
برخی از کاربران تصور میکنند که استخر نقدینگی، همان استیکینگ است و با قفل کردن دارایی، پاداشی از شبکه دریافت می‌شود. این دو فرآیند گرچه ساز و کاری مشابه دارند؛ اما به طور کامل متفاوت اند. در فرآیند استیکینگ کاربران یک رمز ارز را خریداری میکنند و آن را در شبکه بلاک چین قفل میکنند. این کار برای حفظ امنیت و توسعه شبکه بلاک چین انجام می‌شود و کاربران به وسیله فرآیند استیکینگ، میزان مشخصی پاداش سالیانه یا همان سود سالیانه دریافت میکنند.
در مورد استخرهای نقدینگی، نحوه کار همانند استیکینگ است که کاربر باید داراییهای خود را در جایی مشخص قفل کند. اما در استخرهای نقدینگی داراییهای کاربران برای مقاصد دیگری، از جمله تامین نقدینگی صرافی، استفاده می‌شود.
علاوه بر این، کاربران در استخرهای نقدینگی میتوانند از توکنهای استخر نقدینگی (LPT) خود نیز استفاده کنند. بنابراین گرچه فرآیند استیکینگ با ذخیره سازی دارایی‌ها در استخرهای نقدینگی مشابه است، اما ساز و کار و اهداف ذخیره سازی دارایی‌ها متفاوت است.
سخن پایانی
استخرهای نقدینگی، نوعی بازارساز خودکار هستند که به کمک قراردادهای هوشمند، امکان ذخیره دارایی‌ها را در بستری امن فراهم میکنند. استخرهای نقدینگی را میتوان یک راهکار جایگزین برای دفترهای سفارش در صرافی‌های غیر متمرکز دانست. زمانی که دفاتر سفارشات نتوانستند مقیاس پذیری مناسبی در شبکه ایجاد کنند، ایده استخرهای نقدینگی مطرح شد.
افراد میتوانند با ذخیره داراییهای خود در liquidity pool یا استخر نقدینگی، نقدینگی لازم صرافی‌ها را تامین و در مقابل از صرافی پاداش دریافت کنند. این استخرها یکی از زیربناهای اصلی سیستم مالی غیر متمرکز محسوب می‌شوند که در آن‌ها امکان وام دهی، سپرده گذاری، ایجاد اوراق قرضه و سایر عملیات‌های پیشرفته مالی فراهم می‌شود. در حال حاضر سرمایه‌گذاری بر روی استخرهای نقدینگی بسیار جذاب است، اما ریسک‌هایی همچون امکان ایجاد ضررهای دائمی، متمرکز شدن برخی جفت رمزارزها و خراب‌کاری هکرها در آن‌ها وجود دارد؛ اما به صورت کلی استخرهای نقدینگی ایده خلاقانه‌ای است که به کمک قراردادهای هوشمند و توسعه حوزه دیفای می‌تواند پیشرفت زیادی داشته باشد.
در حال حاضر استخرهای نقدینگی uniswap، Curve Finance، balancer و bancor را میتوان به عنوان قدیمی‌ترین و بهترین استخرهای نقدینگی بازار کریپتوکارنسی در نظر گرفت. اگر قصد سرمایه‌گذاری در استخرهای نقدینگی را دارید، توصیه می‌شود در این 4 استخر فعالیت کنید.
![کارمزد بروکر [اسپرد] چیست](https://pcmfa.blog/wp-content/uploads/2023/04/01-75x75.webp)
مطالبتون خیلی پربار و عالی هستن. ممنون از زحماتتون
سلام سپاس از همراهی شما
سلام و درود میزان مدت زمانی که داراییمون توی استخر نقدینگی قفل بشه دست خودمونه ؟؟
وقتی که دارایی کاربر در استخر نقدینگی سپرده گذاری می‌شود، کاربر نمی‌تواند در مدت زمان مشخصی از آن استفاده کند. اما توکنهای LP همانند اوراق قرضه عمل میکنند و کاربران میتوانند سرمایه‌گذاری غیرمستقیم را از طریق این توکن‌ها انجام دهند