معاملات همتا به همتا یا Peer to Peer (P2P) در بازار ارزهای دیجیتال چیست؟

معاملات همتا به همتا یا p2p در ارزهای دیجیتال چیست؟ این معاملات چه مزایا و معایبی دارند؟ کدام صرافی ها از این مبادلات استفاده می کنند؟

یکی از موضوعات در بخش سرمایه گذاری در بازار کریپتوکارنسی، نحوه معامله ارزهای دیجیتال است. در شروع کار بازار کریپتوکارنسی، کاربران برای تبادلات رمزارزها از صرافی های متمرکز استفاده می کردند و امکان تبادلات بدون واسطه تنها از طریق کیف پول ها امکان پذیر بود. با ورود مبادلات همتا به همتا یا Peer to Peer (P2P) به صرافی ها، این امکان برای کاربران فراهم شد تا خریدار و فروشنده به طور مستقیم به یکدیگر متصل شده و دارایی های خود را جابجا کنند. این نوع معاملات دارای امنیت بالاتری هستند. در این مقاله قصد داریم درباره ویژگی ها و نحوه اجرای آن ها صحبت کنیم.

معاملات همتا به همتا (p2p) چیست؟

معاملات همتا به همتا یا peer to peer نوعی مبادله است که در آن معامله گران می توانند بدون وجود نهاد یا شخص ثالث، دارایی های خود را به طور مستقیم و به صورت غیر متمرکز معامله کنند. در معاملات peer to peer کاربران می توانند قیمت های پیشنهادی خود را بدون دخالت بازارسازها اعلام کرده و به جای ثبت سفارش در پتلفرمی متمرکز، سفارشات خود را مستقیما به کاربران دیگر ارسال نمایند.

در واقع معامله گران در این نوع مبادلات آزادی بیشتری برای انتخاب قیمت و نوع پرداخت آن دارند. همچنین حریم خصوصی آن ها بهتر حفظ می شود و می توانند به طور مستقیم با خریدار یا فروشنده ارتباط برقرار کنند. به بیانی ساده تر، معامله یا مبادله همتا به همتا به طور مستقیم بین خریدار و فروشنده انجام می شود. در این مبادله، کاربران به یک پلتفرم p2p وارد شده و قیمت های پیشنهادی برای دارایی های خود را اعلام می کنند. صرافی های غیر متمرکز یا DEX از پلتفرم P2P استفاده می کنند. این صرافی ها بر خلاف صرافی های متمرکز که دارای قوانین سخت گیرانه هستند، مقررات ساده ای دارند و محدودیتی در سفارشات و قیمت های پیشنهادی وجود ندارد.

نحوه اجرای معاملات همتا به همتا (p2p)

مبادلات همتا به همتا در بستر پلتفرم های معاملاتی p2p انجام می شود. این پلتفرم ها با وصل کردن مستقیم خریداران و فروشندگان به یکدیگر، انجام معامله بدون حضور واسطه را آسان می سازند. معمولا پلتفرم های معاملاتی کارمزد پایینی دریافت می کنند و کاربران برای استفاده از آن ها، باید دارایی های خود را در کیف پول های مورد تایید پلتفرم قرار دهند تا بتوانند معامله انجام دهند.

کاربران در این پلتفرم ها می توانند تبلیغات یک ارز رمزنگاری شده را مشاهده کرده یا خود تبلیغات ایجاد کنند. این تبلیغات به منظور آگاهی سایر کاربران از پیشنهاد خرید یا فروش یک یا چند ارز رمزنگاری شده است که برای تمامی کاربران نمایش داده می شود. معمولا یک پلتفرم p2p برای ایجاد اعتماد سازی بین کاربران خود، از سیستم رتبه بندی یا بازخورد استفاده می کند. با سیستم رتبه بندی، عملکرد معاملات کاربر و نحوه مبادلات آن بررسی می شود. اگر کاربر سوابق معاملاتی موفقی داشته باشد و در تراکنش های آن تخلفی صورت نگرفته باشد؛ سیستم رتبه بندی به کاربر امتیاز می دهد. این امتیاز باعث می شود که سایر کاربران از عملکرد مثبت آن کاربر مطلع شوند.

همچنین وجود سیستم بازخورد باعث می شود که کاربران نسبت به نحوه معاملات سایر کاربران نظر بدهند و بقیه افراد نیز از سوابق نظرات آن ها استفاده کنند. بدین ترتیب با این کار کاربر سعی می کند که به تعهد خود در معاملات عمل کند تا بتواند اعتماد سایر کاربران را جلب کرده و معاملات همتا به همتای بیشتری انجام دهد. پلتفرم localcoinswap مثال خوبی برای معاملات همتا به همتا است. این پلتفرم p2p با ایجاد بستری غیر متمرکز به کاربران خود اجازه می دهد که تراکنش های مستقیم انجام دهند و با داشتن سابقه معاملاتی موفق، امتیاز بگیرند.

مزایا و معایب مبادله همتا به همتا در ارزهای دیجیتال

معاملات p2p همانند سایر ابزارهای مالی، دارای مزایا و معایب مختلفی است که به طور خلاصه شامل موارد زیر است:

مزایای مبادله همتا به همتا

1. عدم وجود محدودیت و قوانین های یک نهاد متمرکز: در معاملات همتا به همتا، دیگر شخص یا نهاد متمرکزی وجود ندارد که بر تراکنش ها نظارت کند و یا با ایجاد قوانین سخت گیرانه ای، محدودیت هایی برای معاملات تعریف کند. در واقع کشورهایی که قصد دارند با وضع قوانینی میزان خرید و فروش ارزهای دیجیتال را کنترل کنند، به وسیله بستر p2p ناکام می مانند.

2. تنوع در روش پرداخت: هنگامی که خریداران و فروشندگان به طور مستقیم با یکدیگر ارتباط بگیرند، می توانند روش های مختلفی را برای انجام معامله خود انتخاب و توافق کنند. این روش ها تنها محدود به شبکه های بلاک چین مانند بیت کوین نمی شود و حتی کاربران می توانند دارایی های خود را از طریق کارت های اعتباری و pay pal جابجا کنند.

3. کارمزد معاملاتی بسیار پایین: پلتفرم های معاملاتی به دلیل نبود نهاد واسطه و ارتباط مستقیم خریداران و فروشندگان با یکدیگر، کارمزدهای معاملاتی پایینی دارند یا حتی در مواردی هیچ کمیسیونی بابت معاملات کاربران دریافت نمی کنند. در واقع این پلتفرم ها تنها اتصال خریداران و فروشندگان را انجام می دهند و نحوه پرداخت معامله بر عهده خریدار و فروشنده است.

4. امنیت بالا برای انجام تراکنش: پلتفرم های p2p برای ایجاد بستری با امنیت بالا، از احراز هویت چند مرحله ای و لایه های مختلف رمزنگاری استفاده می کنند. این اقدامات باعث می شود تا کاربران با خیالی راحت تراکنش های خود را در پلتفرم p2p انجام دهند.

5. دسترسی بدون محدودیت به تمامی کاربران در سراسر جهان: به کمک پلتفرم های همتا به همتا، کاربر می تواند بدون توجه به موقعیت مکانی، با سایر افراد در سراسر دنیا ارتباط برقرار کرده و دارایی‌های خود را جابجا نماید. در واقع هدف اصلی معاملات همتا به همتا رفع محدودیت های جغرافیایی برای انجام تبادلات مالی بدون محدویت می باشد.

 6. سرعت بالا در پردازش معاملات: تراکنش ها در پلتفرم های p2p با سرعت بالایی انجام می شود. البته سرعت تراکنش ها به روش پرداخت استفاده شده بستگی دارد. به عنوان مثال تراکنش های انجام شده با کارت های اعتباری بلافاصله پردازش می شوند؛ اما تراکنش هایی که از طریق حواله بانکی باشد ممکن است زمان پردازش زیادی طلب کند.

7. کنترل بیشتر تراکنش ها توسط کاربران: به وسیله «مبادلات p2p» کاربران می توانند سفارش های خود را تنظیم کرده و کنترل بیشتری روی تراکنش های خود داشته باشند. کاربران می توانند نوع دارایی، میزان و قیمت پیشنهادی خود را به دلخواه و بدون محدویت تعیین کنند.

8. امکان تبلیغات برای پیشنهادات خرید و فروش:  بیشتر پلتفرم های p2p دارای بازار فروشی هستند که در آن کاربر می تواند پیشنهادات خود را برای کاربران دیگر تبلیغ کند. همچنین کاربران می توانند بر روی پیشنهادات خود، تخفیف گرفته و شرایط پرداخت را بدون محدودیت ذکر کنند.

9. وجود بستری برای تبادل نظرات: بیشتر پلتفرم های P2P دارای تعداد بالایی کاربر هستند. این کاربران معمولا در بستر این پلتفرم ها درباره آینده ارزها، اخبار و معاملات بحث و تبادل نظر می کنند. این موضوع باعث می شود تا کاربران با دیدگاه ها و نظرات سایر سرمایه گذاران و معامله گران آشنا شوند و از نکات آن ها در تصمیمات سرمایه گذاری خود استفاده کنند.

معایب مبادله همتا به همتا یا Peer to Peer

1. میزان نقدینگی پایین: یکی از اصلی ترین مشکلات پلتفرم های P2P ، وجود نقدینگی پایین است. این پلتفرم ها معمولا میزان نقدینگی کمتری نسبت به صرافی های متمرکز دارند. در واقع یک کاربر برای انجام معامله ی خود، ممکن است چندین تایم فریم زمانی منتظر بماند تا کاربر دیگری قیمت پیشنهادی او را قبول کند. البته برخی از صرافی های p2p با استفاده از تکنیک استخر نقدینگی (liquidity pool) تلاش کرده اند تا خلاء نقدینگی را در پلتفرم های peer to peer پر کنند.
اگرچه این روش موفقیت آمیز بوده است؛ اما هنوز نتوانسته به میزان صرافی های متمرکز، نقدینگی کافی جذب کند. علاوه بر این موارد، میزان نقدینگی پایین می تواند سرعت انجام تراکنش ها را کاهش دهد؛ زیرا ممکن است یکی از طرفین معامله، تراکنش را به تعویق بیندازد و یا قیمت پیشنهادی خود را تغییر دهد.

2. امکان کلاهبرداری: به دلیل آن که کاربران در پلتفرم های همتا به همتا دارای آزادی عمل زیادی هستند و نهاد متمرکزی بر معاملات آن ها نظارت نمی کند، امکان کلاهبرداری از کاربران وجود دارد. در واقع کاربران هکر و کلاهبردار می توانند پروفایل های جعلی در پلتفرم بسازند و با ارائه اطلاعات غلط، از معاملات کاربران سوء استفاده کنند. برای این که کاربران در دام کلاهبرداران نیفتند، توصیه می شود که با کاربرانی که سابقه معاملاتی موفق و رنک (rank) بالایی دارند، معامله کنند.

انواع پلتفرم های شبکه همتا به همتا (Peer to Peer)

پلتفرم های همتا به همتا یا peer to peer تنها به تبادلات مالی محدود نمی شوند و در حوزه های مختلفی مورد استفاده قرار گرفته اند. به صورت کلی می توان پلتفرم های p2p را به چهار دسته تقسیم بندی کرد:

1. پلتفرم های اشتراک گذاری فایل: پلتفرم های اشتراک گذاری فایل یا file sharing یکی از کاربردی ترین پلتفرم های p2p به حساب می آیند. شبکه های همتا به همتای اشتراک گذاری فایل این امکان را برای کاربران فراهم می سازند تا فایل های مختلفی نظیر موسیقی، فیلم، کتاب و غیره را به صورت مستقیم با سایر کاربران به اشتراک بگذارند. یکی از محبوب ترین پلتفرم های همتا به همتای اشتراک فیلم، سایت های تورنت (torrent) هستند که کاربران می توانند فایل های ویدیویی خود را بدون هیچ محدودیتی در این پلتفرم به اشتراک بگذارند. البته برخی از این شبکه ها بدون رعایت کپی رایت و موارد قانونی، فایل های مختلفی را منتشر می کنند.

2. پلتفرم پخش محتوا در اینترنت: پلتفرم های مخصوص اشتراک محتوا یا media streaming به کمک فناوری peer to peer برای کاربران خود انگیزه ایجاد کرده است تا محتوای بیشتری تولید کنند. یکی از معروف ترین این پلتفرم ها یوتیوب (YouTube) است.

3. شبکه های تماس از طریق اینترنت: شبکه های تلفن همتا به همتا به کاربران اجازه می دهند تا بدون وجود سرور مرکزی با کاربران دیگر ارتباط برقرار کنند و تماس تلفنی داشته باشند. این پلتفرم ها که اصطلاحا VoIP یا پروتکل برقراری تماس از طریق اینترنت نام دارند، محدودیت های جغرافیایی را برای کاربران خود حذف کرده و امکان تماس های تلفنی یا تصویری را فراهم می سازند. پلتفرم ZOOM نوعی VoIP است که در آن کاربران بدون هیچ محدودیتی می توانند تماس تلفنی یا تصویری با یکدیگر برقرار کنند.

4. صرافی های ارز دیجیتال: شاید مهم ترین کاربرد معاملات همتا به همتا را بتوان در صرافی های ارز دیجیتال دانست. این صرافی ها با ایجاد بستری غیر متمرکز برای کاربران خود، امکان معاملات p2p را فراهم می سازند. وجود امنیت، حریم خصوصی بالا و عدم وجود قوانین سخت گیرانه از قابلیت های این صرافی ها است.

انواع صرافی های همتا به همتا (P2P)

همان طور که اشاره شد، صرافی‌ های p2p یا غیر متمرکز با داشتن قوانین ساده و تبادلات همتا به همتا مورد توجه کاربران بازار ارز دیجیتال قرار گرفته‌ است. این صرافی ها بر حسب نوع فعالیت به دو بخش تقسیم می شوند:

1. صرافی های p2p بر پایه escrew: صرافی های همتا به همتا بر پایه escrew همانند سیستم های بانکی عمل می کنند. در این صرافی ها کاربران می توانند بدون محدودیت دارایی های خود را با قیمت های پیشنهادی ثبت کرده و معامله کنند. سفارش کاربر معمولا به صورت تبلیغ برای سایر کاربران ارسال می شود تا معامله سریع تر انجام شود.
به عنوان مثال اگر فردی قصد فروش مقداری ارز دیجیتال در این صرافی ها را داشته باشد؛ ابتدا باید میزان دارایی و قیمت پیشنهادی خود را در تبلیغ ثبت‌ کند. سپس تبلیغ برای تمامی کاربران نمایش داده می شود و هر کاربری که قصد خرید این دارایی را داشته باشد، می تواند با کاربر دیگری ارتباط برقرار کند و سر قیمت مشخصی به توافق برسند. بعد از توافق دارایی خریدار و فروشنده در معامله قفل می شود و بعد از انجام معامله کاربر به دارایی خود دسترسی پیدا می کند.
localcoinswap را می توان نوعی صرافی escrew دانست. در پلتفرم localcoinswap کاربران به ازای معاملات موفق امتیاز دریافت می کنند و به نوعی اعتماد سازی برای سایر کاربران ایجاد می شود.

2. صرافی های p2p خودکار (automated): صرافی های p2p خودکار یا automated ، از سیستم تبادل خودکار همتا به همتا برای معاملات کاربران استفاده می کنند. در واقع در این صرافی ها کاربران بدون دخالت شخص ثالث، معاملات خرید و فروش خود را در صرافی ثبت می کنند. بعد از آن به کمک نرم افزار‌ها یا قراردادهای هوشمند، بدون دخالت نهاد دیگری، سفارشات با قیمت های پیشنهادی یکسان یا نزدیک به هم، کنار یکدیگر قرار می گیرند و خریدار و فروشنده می‌توانند به هم وصل شوند و سر قیمت به توافق برسند. صرافی سوشی سواپ یکی از صرافی های غیر متمرکز است که به صورت تبادل خودکار همتا به همتا سفارشات کاربران را ثبت می کند.