اثر شبکه‌ای در دنیای کریپتو بسیار مهم است. هر چه افراد بیشتری از یک بلاکچین استفاده کنند، کاربرد آن بیشتر خواهد شد و کاربران بیشتری قادر خواهند بود که از آن شبکه استفاده کنند.
اثر شبکه‌ای زمانی اتفاق می‌افتد که یک محصول با جذب مخاطبین بیشتر به ارزش بالاتری می‌رسد. پروژه‌های زیادی در گذر زمان وجود داشته‌اند که صرفاً به همین دلیل از دور رقابت خارج شده‌اند.
بهترین پروژه‌ها در بازار رقابتی کریپتو
بازار همیشه به پروژه‌های کارآمد روی خوش نشان می‌دهد. البته عوامل زیادی هم به صورت جانبی مؤثر هستند. بر فرض پروژه‌ای با فناوری جدید باز هم نیاز به بازاری دارد که در زمان معرفی کشش پذیرش آن فناوری را داشته باشد.
معرفی یک فناوری جدید در زمان درست می‌تواند پروژه را در یک زمینه خاص کاملاً به برتری برساند. همینجاست که اثر شبکه‌ای خودش را نشان می‌دهد. جذب مخاطبان اولیه منجر می‌شود که مخاطبان بیشتری نیز با پروژه یا محصول آن آشنا شوند و تبدیل به اعضایی از شبکه شوند.
مثالی از اثر شبکه‌ای
به اختراع تلفن دقت کنید. در روزهای اول، عده‌ای معدود از این فناوری نوین استفاده می‌کردند. اثر شبکه‌ای در این اختراع باعث می‌شد که هر کاربر جدید بر محبوبیت و کارایی پروژه بیفزاید. در نتیجه، کاربران جدید هم تشویق می‌شوند که از این شبکه ارزشمند استفاده کنند. بدین ترتیب، یک چرخه مثبت به وجود می‌آید که با افزایش کاربران به صورت اتوماتیک منجر به افزایش ارزش شبکه می‌گردد.
رسانه‌های مجازی هم به خوبی این تأثیر شبکه ای را نشان می‌دهند. معمولاً کاربران در رسانه‌هایی عضو می‌شوند که از قبل وجود داشته‌اند. در نتیجه، تنها چند رسانه معدود وجود خواهند داشت. رقبای جدید در این حوزه کار بسیار سختی خواهند داشت، زیرا باید با حجم وسیع کاربران رسانه‌های قبلی رقابت کرده و کار خود را از صفر شروع کنند.
انواع اثر شبکه‌ای
دو نوع اثر شبکه‌ای وجود دارد:
- اثر شبکه‌ای مستقیم
- اثر شبکه‌ای غیر مستقیم
اثر شبکه‌ای مستقیم
اثر مستقیم به خوبی در مثال تلفن بیان شد. افزایش کارایی باعث می‌شود که شبکه برای همه کاربران ارزشمندتر شود. طبعاً هر چه کاربران بیشتر شوند، شبکه قدرت می‌یابد.
اثر شبکه‌ای غیر مستقیم
اثر غیر مستقیم شبکه‌ای اندکی دشوارتر است. این اثر به مزایایی جانبی اشاره دارد که از اثر شبکه ای اولیه به دست می‌آیند. برای مثال کافی است پروژه‌های کریپتو را در نظر بگیرید که تقریباً همگی با متن باز (open-source) طراحی می‌شوند. به این معنا که کدهای آنان در معرض دید عموم هستند.
هر کاربر تلاش خواهد داشت که با بررسی کدهای پروژه از موفقیت آن مطمئن شود. معمولاً پاداشی از سوی پروژه هم برای آنان در نظر گرفته می‌شود تا برنامه‌نویسان تشویق شوند که مشکلات پروژه را بیان کنند. اثر شبکه‌ای قدرتمند پروژه از همان ابتدا باعث می‌شود که ارزش پروژه نزد کاربران بالا برود. بدین ترتیب، ارزش پروژه مرتباً افزایش می‌یابد. در نهایت، این پروژه قطعاً در رأس خواهد ماند و همیشه یک برتری بالقوه نسبت به رقبا خواهد داشت.
اثر شبکه‌ای و دنیای کریپتو
بیت کوین را در نظر بگیرید. بیت کوین ویژگی‌های منحصر به فرد زیادی دارد و همانطور که قطعاً حدس زده‌اید دارای اثر شبکه‌ای فوق‌العاده خوبی است. روند صدور کوین‌های جدید توسط ماینرها انجام می‌شود. همچنین آنها از این طریق به امنیت شبکه کمک می‌کنند.
حالا فرض کنید که شبکه‌ای جدید بخواهد جای بیت کوین را بگیرد. پروژه جدید می‌تواند پاداش بیشتری را به ماینرهای خود پیشنهاد دهد اما مطمئناً در ابتدا نمی‌تواند نقدینگی مناسبی را فراهم کند. پس کاربران باید امید داشته باشند که در آینده مشکل نقدینگی حل شود تا بتوانند با خیال راحت همه پوزیشن‌های خود را تکمیل کنند. البته، آنها می‌توانند به پاداش نسبتاً مناسب و مطمئن بیت کوین بسنده کنند.
کدام یک از این دو راه انتخاب خواهند شد؟ اینجاست که اثر شبکه ای خودش را نشان می‌دهد. اغلب افراد به همان روند سابق و تثبیت‌شده خود برمی‌گردند و ترجیح می‌دهند روش جدیدی را (حتی با وجود پاداش بیشتر) در پیش نگیرند.
در مثال بیت‌کوین باید تأکید بیشتری بر ویژگی‌های منحصر به فرد آن داشته باشیم. واقعیت این است که پروژه بیت کوین به حدی از ابتدا تقریباً بدون نقص و با فناوری دقیق طراحی شده است که سخت می‌توان پروژه‌ای با ویژگی‌های بهتر از آن ارائه کرد.
اثر شبکه‌ای در حوزه امور مالی غیر متمرکز یا دیفای (DeFi) هم حائز اهمیت است. اگر پروژه یا محصولی بتواند در این حوزه ابتکار جدیدی داشته باشد می‌تواند کاربردی بلندمدت برای خود ایجاد کند که کار را برای رقبایش سخت خواهد کرد. البته باید توجه داشت که حوزه دیفای هنوز در ابتدای راه است و کارشناسان معتقدند که هنوز پروژه‌ای نتوانسته است در این حوزه یکه‌تازی کند.
اثر شبکه ای منفی
اثر شبکه‌ای منفی برعکس عمل می‌کند. یعنی هر چه تعداد کاربران بیشتر شود، ارزش شبکه کاهش خواهد یافت.
در حوزه بلاکچین‌ها، هر کاربر جدید مسلماً باید باعث شود که ارزش شبکه بالاتر رود. چرا؟ چون کمک می‌کند که مقیاس‌پذیری پروژه بالاتر رود و کاربران بیشتری از شبکه استفاده کنند.
اما اگر پروژه بلاکچینی نتواند خدمات خود را به صورت بهینه در اختیار همه کاربران قرار دهد، ترافیک شبکه به وجود خواهد آمد.
برای مثال، اتریوم را در نظر بگیرید. واحد “گس” (gas) برای تعیین کارمزد مورد نیاز برای پیشبرد تراکنش به کار می‌رود. این واحد در واقع کسری از اتر است و به صورت مزایده‌ای تعیین می‌گردد. یعنی هر کاربر باید نرخ گس مورد نظر خود را برای انجام تراکنش ثبت کند.
با افزایش تعداد تراکنش‌ها، نرخ گس مسلماً بالاتر خواهد رفت و همه تلاش می‌کنند تا تراکنش خود را با نرخ گس بیشتر تکمیل کنند. بعد از مدتی، برخی کاربران قادر نخواهند بود که نرخ‌های بالای گس را پرداخت کنند. بدین ترتیب، تعداد کاربران پروژه کم خواهد شد و آنها به دنبال پروژه‌ای خواهند رفت که نرخ گس کمتری ارائه دهد.
در پایان باید به علاقه‌مندان اتریوم بگوییم که جای نگرانی نیست. برای رفع همین نقص است که اتریوم قصد دارد تا نسخه جدید خود را با عنوان “اتریوم 2” (ETH 2.0) پیاده‌سازی کند. طرح‌های دیگری هم برای رفع مشکل ترافیک شبکه و حل موضوع اثر شبکه‌ای منفی در این شبکه مطرح شده‌اند.
سخن پایانی
اثر شبکه‌ای در اکثر حوزه‌های مالی (از جمله بازار کریپتو) مطرح است. طبق این مفهوم، هر کاربر با ورود خود به شبکه باعث خواهد شد که ارزش آن شبکه بالاتر رود.
با بررسی عوامل مؤثر بر اثر شبکه‌ای می‌توان از همان ابتدا پروژه‌ها و کوین‌هایی را طراحی کرد که مشکل مقیاس‌پذیری نداشته باشند و جایگاه مطمئن و بلندمدتی را از ابتدا در اختیار بگیرند.
