سرمایهگذاری جسورانه به چه معناست؟ این نوع سرمایه مناسب چه افرادی است؟ صندوق‌های سرمایه گذاری جسورانه از چه دارایی‌هایی تشکیل شد‌ه‌اند؟ سرمایه گذاری خطرپذیر یا venture capital (VC) در بازارهای مالی روشی است که در آن افراد با سرمایهگذاری بر روی پروژههای نوپا و تازه تاسیس، میزان سود بسیار بیشتری را کسب میکنند. این نوع سرمایهگذاریها دارای ریسکهای بسیار بالا می‌باشد و افراد باید قبل از سرمایهگذاری، برخی از نکات لازم را بررسی کنند. در این مقاله قصد داریم تا درباره سرمایه گذاری جسورانه و نکات آن صحبت کنیم.
سرمایه گذاری جسورانه چیست؟
سرمایه گذاری جسورانه یا سرمایه گذاری خطر پذیر که به اختصار با VC نشان می‌دهند، نوعی تامین مالی توسط افراد یا شرکت‌های سرمایهگذاری است که به آینده و چشم انداز یک پروژه نوپا و تازه تاسیس امیدوار بوده و می‌خواهند از همان ابتدا بر روی آن سرمایهگذاری کنند. در این نوع سرمایهگذاری، افراد تمایل دارند زمانی که پروژه به اعلام عمومی نرسیده است، وارد آن شده و سرمایهگذاری خود را انجام دهند.
معمولا سرمایه گذاری خطر پذیر بر روی شرکت‌های کوچک با ظرفیت رشد بالا یا شرکت‌هایی با سرعت رشد بسیار بالا انجام می‌شود. معمولا شرکت‌های کوچک و نوپا صورتهای مالی کامل و دقیقی ندارند؛ به همین دلیل به این نوع سرمایه گذاری، سرمایه گذاری خطر پذیر گویند؛ زیرا سرمایه‌گذار هیچ سابقه عملکرد یا تاریخچه‌ای از پروژه و افراد آن ندارد و تنها براساس ایده پروژه و آینده آن، این سرمایهگذاری را انجام می‌دهد. اگر ایده و طرح پروژه به نتیجه برسد، سرمایه‌گذار می‌تواند سودهای کلان و پایداری کسب کند اما در صورتی که پروژه موفقیت آمیز نباشد، سرمایه گذار ضرر سنگینی متحمل می‌شود.
به صورت کلی سرمایه گذاری جسورانه برای شرکت‌های با سابقه کمتر از 2 سال یا شرکت‌هایی که توانایی دریافت وام بانکی را ندارند، انجام می‌شود. یک سرمایه گذار خطر پذیر با سرمایهگذاری و ورود پول به این شرکت‌ها، سهامدار اصلی آن شرکت شده و در تصمیمات آن پروژه مشارکت می‌کند. بنابراین تفاوت اصلی سرمایه گذاران خطرپذیر با سایر سرمایه‌گذاران در این است که این نوع سرمایه‌گذاران شرکت‌ها و پروژههای نوپا که دارای ایده‌های جذاب و آینده داری هستند را زیر نظر می‌گیرند؛ اما در سایر سرمایهگذاریها، افراد به دنبال شرکت‌های بزرگ با صورتهای مالی مشخص و شفاف هستند تا بتوانند در میزان سود آن‌ها مشارکت داشته باشند.
معمولا سرمایه‌گذاران با خرید سهام یا اوراق‌هایی مانند درآمد ثابت، در سود شرکت‌های بزرگ مشارکت میکنند؛ در صورتی که یک سرمایه گذار خطر پذیر با تزریق پول به یک پروژه، سهامدار اصلی آن پروژه می‌شود و در مسیر کلی پروژه مشارکت می‌کند. سرمایه گذاری جسورانه یا venture capital یکی از اهرم‌های مهم در رشد اقتصادی کشور آمریکا محسوب می‌شود.
به عنوان مثال، استارت آپ سیلیکون ولی (silicon walley) جزو اولین پروژه‌هایی بود که بر روی ساخت کامپیوتر تمرکز داشت. این پروژه با ورود سرمایه گذارهای خطر پذیر و جذب دارایی کار خود را آغاز کرد و اکنون یکی از شرکت‌های بزرگ جهان در صنعت کامپیوتر به حساب می‌آید.
نحوه جذب و انجام سرمایه گذاری جسورانه
هنگامی که یک شرکت یا پروژه نوپا تصمیم دارد که جذب سرمایه کند، می‌تواند ایده خود را به شرکت‌های VC معرفی کند. شرکت‌های VC یا venture capital شرکت‌هایی هستند که با مشارکت سرمایه گذاران خطرپذیر، میزان ریسک موجود در هر پروژه را بررسی میکنند. در تامین مالی یک پروژه، تنها یک شرکت مشارکت نمی‌کند؛ بلکه یک شرکت پیشرو یا lead و چند شرکت دنبال کننده یا followers سرمایه یک پروژه را تامین میکنند.
پروژههای نوپا و تازه تاسیس برای جذب سرمایه، ابتدا باید بیزینس پلن یا نقشه راه کسب و کار خود را طراحی و در یک شرکت VC ثبت کنند. بعد از آن، اگر نظر سرمایه‌گذاران شرکت به طرح کسب و راه پروژه جلب شد، تحقیقات شرکت بر روی پروژه که شامل مدل کسب و کار، محصولات، مدیریت، تاریخچه تیم و سایر عوامل می‌شود، انجام می‌گردد.
تحقیقات شرکت‌های VC بر روی یک پروژه بسیار دقیق انجام می‌شود؛ زیرا میزان سرمایه اصلی این پروژه‌ها از این شرکت‌ها تامین می‌شود. در برخی موارد شرکت‌های خبره VC با استفاده از تحلیلگران حرفه‌ای حوزه کسب و کار، ایده پروژه و آینده پیش روی آن را به صورت کامل بررسی میکنند. هنگامی که تحقیقات شرکت به پایان برسد و پروژه مورد استقبال سرمایه‌گذاران قرار گیرد، شرکت سرمایه‌گذار معمولا به صورت دوره‌ای میزان سرمایه مورد نیاز برای پروژه را تامین می‌کند.
البته در برخی موارد ممکن است شرکت تمامی سرمایه پروژه را به صورت یکجا پرداخت کند. بعد از تزریق سرمایه به پروژه، خود شرکت VC در تصمیمات کلان پروژه مشارکت داشته و بر عملکرد آن نظارت می‌کند. در نهایت زمانی که پروژه به سوددهی برسد و دوره سرمایهگذاری شرکت به پایان رسد، شرکت میزان سهم خود از شرکت را در قالب سهام، به بانک‌های سرمایهگذاری واگذار می‌کند و یا از طریق بازارهای مالی به صورت مستقیم به سایر افراد می‌فروشد.
مراحل تامین مالی در سرمایه گذاری جسورانه
برای تامین بودجه پروژههای نوپا و تازه تاسیس، پنج مرحله به ترتیب وجود دارد. معمولا مراحل جلوتر می‌رود، میزان ریسک سرمایهگذاری کاهش پیدا می‌کند و در مقابل، میزان بازدهی نیز کم می‌شود. این مراحل پنج گانه به طور خلاصه موارد زیر می‌باشد:
1. قبل از شروع یا pre-seed: به مرحله قبل از شروع، مرحله ایده پردازی نیز می‌گویند. معمولا این بخش ساز و کار رسمی ندارد و افراد حاضر در تیم بر روی نقشه راه و نحوه ایجاد محصول صحبت کرده و ایده‌های خود را مطرح میکنند. جذب سرمایه در این مرحله از نزدیک‌ترین افراد تیم آغاز می‌شود. اگر در مرحله قبل از شروع بنیان گذاران ارتباطات خوبی با سرمایه‌گذاران داشته باشند، می‌توانند قبل از شروع پروژه بخشی از نقدینگی لازم را تامین کنند.
به سرمایه‌گذارانی که در این مرحله به پروژه وارد می‌شوند و در آن مشارکت میکنند، فرشته سرمایه‌گذار یا angel investor می‌گویند. معمولا این سرمایه‌گذاران برحسب اعتماد به بنیان‌گذاران پروژه، وارد سرمایهگذاری می‌شوند.
2. شروع یا seed: در مرحله شروع، تیم پروژه باید دوام محصول خود را در بازار بسنجد. به عبارتی دیگر، در این مرحله افراد تیم به کمک ابزارهای پیش بینی مختلف، تحقیق بر روی بازار و محصول خود را شروع میکنند و به این سوال پاسخ می‌دهند که : “آیا محصول من در بازار هدف می‌تواند موفق شده و دوام کافی را پیدا کند یا خیر”. در این مرحله اعضای تیم پیش بینی‌هایی نظیر جریان نقدی، میزان سود و زیان و نقشه راه را طراحی میکنند تا بتوانند سرمایه‌گذاران خطر پذیر را برای سرمایهگذاری متقاعد کنند.
3. ابتدایی (startup): بعد از جذب سرمایه‌گذاران به پروژه، مرحله ابتدایی شروع می‌شود. در مرحله ابتدایی یا استارت‌آپ، پروژه به طور جدی کار خود را آغاز می‌کند. در این مرحله سرمایه‌گذاران بخشی از سرمایه لازم را برای پروژه تامین میکنند. مسیر پروژه در این مرحله بدین صورت است که تلاش می‌کند محصولات خود را به بازار معرفی کرده و آن را گسترش دهد. معمولا گسترش محصول در این مرحله هدف اصلی پروژه قرار می‌گیرد؛ زیرا محصول در مرحله قبلی به صورت کلی به بازار معرفی شده و تنها تیم پروژه باید بر روی جذب مشتری و بازاریابی تمرکز کنند.
4. اولیه (early): در مرحله اولیه، پروژه بیشتر قصد تکرار مراحلی از بازاریابی را دارد که با موفقیت اجرا شده است. زمانی که پروژه به این مرحله می‌رسد، بیشتر در فاز توسعه و گسترش فعالیت‌های خود قرار دارد که برای اجرای این فاز معمولا منابع مالی بیشتری از طرف سرمایه‌گذاران به شرکت تزریق می‌شود. بنابراین در این مرحله تعداد افراد فعال در پروژه، شعبه‌ها و خدمات مشتری پروژه افزایش پیدا می‌کند.
5. گسترش (expansion): مرحله گسترش، آخرین مرحله تامین مالی از طریق سرمایه‌گذاران خطر پذیر به حساب می‌آید که کمترین میزان ریسک را نسبت به مراحل قبلی دارد. در این مرحله سرمایه‌گذاران به پروژه کمک میکنند تا بتواند در بازارهای دیگر، مانند بازار بین المللی، ورود پیدا کند و بتواند سهمی از آن بازار را کسب کند.
حوزه‌های جذاب برای سرمایه گذاری خطر پذیر
همان طور که گفته شد، افراد و شرکت‌ها با رویکرد سرمایه گذاری خطر پذیر می‌توانند تاثیر بسزایی در رشد اقتصادی یک کشور داشته باشند. شرکت‌های VC معمولا حوزه‌های مختلفی را زیر نظر قرار می‌دهند تا بتوانند پروژههای پر پتانسیل در آن‌ها را شناسایی و سرمایهگذاری کنند. برخی از حوزه‌های جذاب برای سرمایه گذاران خطر پذیر موارد زیر است:
1. سرمایه گذاری پایدار
در سال‌های گذشته سرمایه گذاری پایدار در بین فعالان بازارهای مالی بسیار پرطرفدار شده است. این موضوع را می‌توان به خاطر افزایش آگاهی عموم افراد از مسائل سیاسی و اجتماعی دانست. از همین رو سرمایه گذاران خطر پذیر شرکت‌هایی را که تاثیرات مثبتی بر روابط جهانی می‌گذارند و یا مسائل زیست محیطی و بهداشت عمومی را بررسی میکنند، زیر نظر دارند.
2. داده‌های جایگزین
در حوزه سرمایهگذاری، اکثر افراد برای تصمیم‌گیری‌های مالی خود از داده‌های سنتی مانند اعلامیه‌های مطبوعاتی و صورت حساب‌های مالی استفاده می‌کردند. در حال حاضر با ظهور شبکه‌های اجتماعی، سایت‌های خبرگزاری و اینترنت همگانی منابع اطلاعاتی سرمایه‌گذاران بسیار گسترش پیدا کرده است. سرمایه گذاران خطر پذیر با استفاده از داده‌های جایگزین می‌توانند تحلیل‌های بهتر و دقیق‌تری راجع به شرایط و وضعیت یک پروژه ارائه دهند. بنابراین حوزه داده‌های جایگزین علاوه بر جذاب بودن برای سرمایهگذاری، ابزارهای مهمی را برای شرکت‌های VC فراهم می‌کند.
3. فناوری‌های فین تک (fintech)
در حال حاضر پیشرفت تکنولوژی و فناوری در تمامی حوزه‌ها تحولات بزرگی را ایجاد کرده است. یکی از این تحولات بزرگ را می‌توان در صنعت مالی مشاهده کرد. ورود فناوری‌ها و تکنولوژی‌ها در صنعت مالی باعث ایجاد ابزارهای مختلف در این صنعت شده است که میزان شفافیت و امنیت حوزه مالی را افزایش می‌دهد.
به عنوان مثال بعد از شروع همه گیری کرونا، بانکداری آنلاین با پیشرفت‌های زیادی مواجه شد و توانست نظر بیشتر افراد را به خود جلب کند. از همین رو، سرمایه‌گذاران خطر پذیر به پروژههای حوزه فین تک توجه ویژه‌ای دارند. فین تک یا fintech به معنی به کار بردن تکنولوژی برای ایجاد برنامه یا ابزارهایی است که باعث تسهیل در خدمات مالی به کاربران می‌شود.
4. کریپتوکارنسی
حوزه کریپتوکارنسی، یکی از اصلی‌ترین بخش‌های مورد توجه برای شرکت‌ها و سرمایه گذاران خطر پذیر است. حوزه کریپتوکارنسی، که نوعی از شاخه فین تک است، با استفاده از فناوری بلاک چین قصد دارد تا تمامی فعالیت‌های هر فرد، نظیر تراکنش‌های مالی، ارسال فایل‌ها، شبکه‌های اجتماعی و غیره را به صورت غیر متمرکز اجرا کند.
صندوق سرمایه گذاری جسورانه چیست؟
صندوق سرمایه گذاری یک نهاد مستقل است که به وسیله جمع آوری دارایی کاربران، در بازارهای مالی فعالیت و کسب سود می‌کند. سود دریافتی در صندوق‌ها به صورت توافقی بین کاربران و تیم صندوق تقسیم می‌شود. در اصل یک فرد برای قرار دادن دارایی خود در یک صندوق فعال در یک حوزه مالی، به صورت غیرمسقتیم در آن بازار مالی سرمایهگذاری می‌کند.
صندوق سرمایه گذاری جسورانه یا venture capital fund نیز نوعی صندوق سرمایه گذاری است که در آن افرادی که تمایل دارند در حوزه‌های پرریسک سرمایهگذاری کنند، از طریق این صندوق‌ها به صورت غیرمستقیم سرمایهگذاری میکنند. در واقع میزان دارایی جمع آوری شده در این صندوق به کسب و کار‌های کوچک و پروژههای پر پتانسیل تزریق می‌شود.
هدف از تشکیل یک صندوق سرمایه گذاری جسورانه، مشارکت بیشتر افراد در جمع آوری نقدینگی لازم برای پروژههای نوپا می‌باشد. یک صندوق جسورانه پتانسیل دریافت بازدهی بسیار بالایی را دارد؛ به این دلیل که پروژه‌ها و کسب و کار‌های کوچک و پر پتانسیل، امکان رشد انفجاری دارند و می‌توانند سود خوبی را نصیب سرمایه‌گذاران خود کنند. البته در مقابل، این میزان سود انفجاری با ریسک بالایی همراه است. اگر زمانی پروژه‌ها با شکست مواجه شوند، سرمایه‌گذاران این صندوق‌ها نیز متضرر می‌شوند.
بنابراین افراد باید این نکته را در نظر بگیرند که یک صندوق جسورانه علاوه بر ریسکهای سیستماتیک و غیر سیستماتیک، ریسکهای دیگری مثل رقابت بازار، مدل درآمدی، مقیاس پذیری و غیره را نیز شامل می‌شود. معمولا شرکت‌های VC با ایجاد صندوق سرمایه گذاری جسورانه، از مشارکت سایر کاربران برای جمع آوری نقدینگی لازم در هر پروژه استفاده می‌کند. این صندوق‌ها با بررسی مدل درآمدی و پیش بینی هر پروژه، یک پورتفولیو از پروژههای پر ریسک تشکیل می‌دهند.
در واقع در این صندوق‌ها درصد قابل توجه‌ای از دارایی‌های جذب شده در پروژههای نوپا و مابقی در اوراق با درآمد ثابت یا سپرده بانکی سرمایهگذاری می‌شود. برخی از صندوق های ETF موجود در بازارهای مالی، مانند صندوق‌های ETF حوزه کریپتوکارنسی، جزو صندوق‌های جسورانه محسوب می‌شوند.
صندوق‌های سرمایه گذاری جسورانه برای چه افرادی مناسب است؟
همان طور که اشاره شد، صندوق‌های سرمایهگذاری دارای ریسک بالایی هستند. افرادی که تمایل دارند در این صندوق‌ها فعالیت کنند، باید این نکته را در نظر بگیرند که هر لحظه ممکن است دارایی‌های آن‌ها از بین برود. بنابراین توصیه می‌شود که اولا افراد با میزان ریسک پذیری بالا وارد این صندوق‌ها شوند؛ دوما از سرمایه‌هایی که احتیاج کمتری به آن دارند استفاده کنند و هر لحظه برای از دست دادن کامل دارایی‌های خود آماده باشند.
سخن پایانی
سرمایه گذاری جسورانه یا venture capital یکی از انواع روش‌های سرمایهگذاری است. در این نوع سرمایهگذاری، افراد به جای خرید سهام شرکت‌های بزرگ، به سراغ پروژه‌ها و صنایع نوپا می‌روند که تنها ایده یا نقشه راه جذابی دارند و هیچ تاریخچه‌ای از عملکرد مالی خود ثبت نکرده‌اند. در واقع در این نوع سرمایهگذاری، سرمایه‌گذار به پروژه‌هایی که ایده‌های جذابی دارند و می‌توانند در آینده تحول آفرین باشند توجه کرده و بر روی آن‌ها سرمایهگذاری میکنند.
