صندوق سرمایه گذاری قابل معامله (Exchange-Traded Funds) که بیشتر به صورت اختصار، با عنوان ETF شناخته میشود، برای اولین بار در سال ۱۹۹۳ به بازارهای مالی از جمله انواع بازار بورس و فارکس راه پیدا کرد. اولین صندوق ETF بیش از ۲۰ سال پیش با نام اسپایدر (SPDR) به بازار عرضه شد که برای پیروی از شاخص S&P500 طراحی شده بود.
از همان ابتدا، صندوق های ETF رشد خوبی را تجربه کردند و توانستند محبوبیت زیادی به دست آورند. با گذر زمان، این مدل از سرمایهگذاری در بازار بورس اوراق بهادار شهرت بیشتری یافت تا جایی که امروزه، این صندوق به یکی از محبوب‌ترین روش‌های سرمایهگذاری تبدیل شده است. مهم‌ترین دلیل محبوبیت این صندوق، فراهم شدن امکان خریداری اوراق بهادار با تنوع بالا بدون نیاز به صرف سرمایه زیاد توسط سرمایه‌گذاران با استفاده از این روش است. به عنوان یکی دیگر از مزایای ETF، میتوان به کاهش ریسک در سرمایهگذاری اشاره کرد. در ادامه، مزایا و معایب این صندوق سرمایه گذاری قابله معامله را به طور کامل بررسی خواهیم کرد.
صندوق ETF فرصتی برای سرمایهگذاری در اوراق بهادار
صندوق سرمایهگذاری قابل معامله در بازار بورس که به اختصار به صورت ETF شناخته میشود، یکی از روش‌های سرمایهگذاری در بازار اوراق بهادار است که خود مجموعه‌ای از اوراق بهادار مانند سهام را نیز شامل میشود. این صندوق معمولا تابع شاخص‌های معین بازار است. صندوقهای ETF قادر هستند تا در بخش‌های مختلف صنعت سرمایهگذاری کنند و یا استراتژی‌های خاص خود را پیاده کنند. از جهات بسیاری، ETF به صندوقهای سرمایهگذاری مشترک شبیه است. با این حال، در بازار بورس و معاملات، میتوان این صندوق را در طول روز درست مانند سهام معمولی معامله کرد.
صندوق سرمایه گذاری قابل معامله در واقع سبدی با قابلیت خرید و فروش در بورس محسوب میشود که ممکن است شامل اوراق بهادار مختلف مانند سهام، اوراق قرضه، کالاهای اقتصادی و یا ترکیب همه آنها باشد. داشتن سبد متنوع نظیر صندوقهای سرمایهگذاری مشترک و قابل معامله بودن مانند سهام، دو ویژگی قابل‌توجه صندوقهای ETF است. صندوقهای سرمایهگذاری با درآمد ثابت، سرمایهگذاری در سهام و سرمایهگذاری ترکیبی، همه می‌توانند صندوق سرمایهگذاری قابل معامله هم باشند.
چگونگی عملکرد صندوق ETF
همان طور که می‌دانیم، صندوقهای سرمایهگذاری مشترک در واقع سبدی از چندین دارایی مالی تشکیل می‌دهند و به سرمایه‌گذاران کمک می‌کنند تا برای کاهش ریسک در سبد سرمایهگذاری خود بتوانند صاحب مجموعه‌ای از سهام، اوراق مشارکت و سایر دارایی‌های گوناگون شوند. با خرید واحدهای صندوقهای سرمایهگذاری مشترک، سرمایه‌گذاران می‌توانند در دارایی‌های زیادی به طور همزمان اقدام به سرمایهگذاری کنند.
صندوق سرمایهگذاری قابل معامله هم سازوکاری شبیه به صندوقهای سرمایهگذاری مشترک دارد، البته با این تفاوت که میتوانیم واحدهای آن را مانند سهام شرکت‌ها معامله کنیم. بعضی از این صندوقهای سرمایهگذاری مشترک و قابل معامله می‌توانند تابع و دنباله‌روی یک بازار، یک صنعت یا یک کالای خاص باشند. به عنوان مثال، یک صندوق سرمایهگذاری قابل‌معامله طلا با تغییرات قیمت طلا در بازار نوسان پیدا می‌کند. روند یک صندوق سرمایهگذاری اوراق با قیمت بازار اوراق موجود در آن رابطه‌ای مستقیم دارد و یک صندوق سهام روندی مانند بازار سهام سپری می‌کند.
روش سرمایه گذاری در صندوق ETF
روند سرمایه گذاری در صندوق قابل معامله ETF به این صورت است که ابتدا یک صندوق از سهام متنوع توسط تامین کننده، که اختیار صندوق دارایی‌های اساسی را دارد، ایجاد میشود. پس از آن، سهام این صندوق برای فروختن به سرمایه‌گذاران در نظر گرفته میشود. به این صورت، بخشی از صندوق قابل معامله در اختیار سهامداران قرار می‌گیرد در حالی که دارایی‌های اصلی این صندوق به طور جداگانه به آنها تعلق ندارد. با این وجود، سرمایه‌گذاران در این صندوق که در حال پیگیری شاخص سهام هستند، می‌توانند سهام‌های تشکیل‌دهنده این شاخص را به طور مجزا برای خود بخرند.
سرمایه گذاری در صندوق ETF سه مرحله دارد:
- ارائه دهنده ETF سبدی از دارایی‌ها شامل سهام، اوراق قرضه، کالا یا ارز را ایجاد می‌کند که لازم است تا این سبد خرید را با یک نماد منحصربه‌فرد (مشابه نماد شرکت‌های فعال در بورس) مشخص کند.
- سرمایه‌گذاران می‌توانند مانند سهام یک شرکت، اقدام به خرید سهمی از آن سبد نمایند.
- خریداران و فروشندگان ETF، درست مثل یک سهام عادی در طول روز به معامله آنها می‌پردازند.
تفاوت صندوق ETF با سهام‌ها و صندوق مشترک (Mutual Fund)
صندوقهای سرمایه گذاری قابل معامله در بورس شباهت‌های بسیاری با صندوق مشترک و سهام دارند. این صندوقها روند کلی نسبتا یکسانی را با سهام طی می‌کنند و از نظر ساختاری، شباهت زیادی با صندوقهای مشترک دارند. با این حال، تفاوت‌هایی نیز بین صندوق ETF و سهام و همینطور صندوق مشترک وجود دارد که در ادامه، این تفاوت‌ها را با هم بررسی می‌کنیم.
تفاوت ETF با سهام‌ها
صندوقهای ETF مانند سهام در بورس معامله میشوند و نمادهای یکتایی دارند که به سهامداران خود امکان پیگیری تغییرات قیمت را می‌دهند. حال، تفاوت سهام و ETF در این است که سهام تنها نشان‌دهنده یک شرکت است، اما ETF سبدی از دارایی‌ها را در بر می‌گیرد.
تفاوت ETF و صندوق مشترک
مهم‌ترین عامل برتری ETFها نسبت به صندوقهای مشترک داشتن هزینه کمتر است. این عامل برتری باعث میشود تا سرمایه‌گذاران تمایل بیشتری را برای وارد شدن به این نوع از معاملات داشته باشند.
یکی دیگر از مزایای ETF معافیت بالقوه مالیاتی است که برای سرمایه‌داران ویژگی ایده‌آلی محسوب میشود. ما شاهد گردش مالی بیشتری در یک صندوق سرمایهگذاری مشترک نسبت به ETF هستیم. به این ترتیب، هنگامی که سرمایه‌گذاران برای فروختن صندوق مشترک اقدام می‌کنند، مدیر با فروش اوراق بهادار امکان جمع کردن نقدینگی را دارد. در هر یک از حالات مختلف، سرمایه‌گذاران ملزم به پرداخت مالیات میشوند در حالی که ETF از این مالیات معاف است.
با وجودی که امروزه، این صندوقها رواج بیشتری دارند، اما همچنان تعداد صندوقهای مشترک موجود به میزان چشمگیری بیشتر است. این دو صندوق دارای ساختارهای مدیریتی متفاوتی نیز هستند. صندوقهای مشترک به‌صورت فعال مدیریت میشوند در حالی که شیوه مدیریت در صندوقهای ETF به صورت منفعلانه یا پسیو است. روش سرمایه گذاری در صندوق ETF به سرمایه گذاری در صندوقهای سرمایه گذاری مشترک شباهت بسیاری دارد. با این حال، تفاوت اصلی صندوق قابل معامله با صندوقهای سرمایهگذاری دیگر، امکان ایجاد نقدشوندگی با بهره‌گیری از پتانسیل بازار سهام است.
نقدشوندگی صندوق های ETF
یکی از جنبه‌های مهم و پیچیده صندوقهای ETF نقدینگی آنها است. نقدینگی صندوقهای ETF دارای دو مؤلفه است: حجم واحدهای معامله شده در بورس و نقدینگی هر اوراق بهادار در پرتفوی ETF. در این صندوق، واحدها را می توان بر اساس تقاضای سرمایه گذار ایجاد یا بازخرید کرد. این فرآیند توسط بازارسازانی که در طول روز ETF را خرید و فروش می‌کنند، مدیریت میشود. این که بازارساز چقدر راحت بتواند اوراق بهادار را توزیع کرده یا بفروشد، به نقدشوندگی تک تک اوراق در سبد ETF بستگی دارد.
مزایا و معایب صندوق ETF
با دانستن مزایا و معایب صندوقهای قابل‌معامله، ما میتوانیم عملکرد منطقی‌تر و مطمئن‌تری در زمان سرمایهگذاری داشته باشیم. مانند هر یک از روش‌های سرمایهگذاری و گردش پول، صندوق ETF هم دارای مزایا و معایبی مخصوص به خود می‌باشد. برای موفقیت در سرمایهگذاری باید هر یک از خواص و ویژگی‌ها آن را بشناسیم و با بررسی جنبه‌های مختلف آن، بهترین روش آن را برای خود انتخاب کنیم.
مزایای صندوق سرمایه گذاری قابل معامله
با وجودی که صندوقهای قابل‌معامله همه‌گیری صندوقهای قدیمی‌تر را ندارند، اما با معرفی مزایای ETF، میتوان سرمایه‌گذاران را برای تغییر جهت به سوی آن ترغیب کرد. وجود صندوق های ETF به میزان قابل‌توجهی به گرمای رقابت بین صندوقها و همچنین سهامداران افزوده است. در ادامه، به برخی از مزایای این صندوق اشاره می‌کنیم:
- ETF در بازار بورس قابل معامله است. به همین خاطر، یکی از روش‌های بسیار ساده برای سرمایهگذاری در نظر گرفته میشود.
- به دلیل داشتن واحدهای ارزان نسبت به صندوقهای مشترک، هزینه کمتری را دارد.
- با وجود داشتن هزینه کمتر نسبت به بقیه صندوقها، بازده مشابهی را دارد.
- با وجود برخورداری از قابلیت بازگردانی، زمینه لازم برای امکان افزایش نقدشوندگی واحدهای صندوق فراهم شده است.
- سهام در آنها تنوع دارد. به بیان دیگر، صندوق سرمایه گذاری قابل‌معامله این امکان را فراهم می‌کند تا سرمایه‌گذاران سهام صنایع مختلفی را در یک سبد جای دهند.
- صندوقهای ETF در زمان و انرژی صرفه‌جویی می‌کنند چون که برای خرید همه سهام‌های یک سبد خاص، پول و تلاش زیادی صرف میشود، اما تنها با کلیک بر روی یک دکمه میشود صندوق قابل معامله را به سبد خرید اضافه نمود.
- قابلیت خرید و فروش آنلاین از مزایای اصلی و ضروری ETF در دنیای دیجیتال امروز محسوب میشود که باعث استفاده بهینه و به روز بودن این نوع سرمایهگذاری میشود.
- صندوقهای قابل‌معامله از شفافیت بالایی برخوردار هستند. هر کسی که به اینترنت دسترسی داشته باشد، قادر خواهد بود تا تغییرات قیمت بر روی هر یک از ETF های خاص را در بورس مشاهده نماید. علاوه بر این، منابع صندوق هر روز برای عموم اطلاع‌رسانی میشود در حالی که سایر صندوقها، به صورت ماهانه و یا هر چند ماه یک بار اقدام به افشای این اطلاعات می‌کنند.
- معاملات واحدهای صندوق ETF از معافیت مالیاتی برخوردار هستند که این خود از مهم‌ترین مزایای آن برای سهامداران خواهد بود.
معایب صندوق ETF
صندوقهای سرمایهگذاری قابل‌معامله دارای معایب زیادی هستند و همین مسئله می‌تواند به ما یادآوری کند که دلیل روند رو به رشد ETF چیست. در معامله واحدهای ETF، لازم است تا هزینه‌های معاملاتی آن را پرداخت کنیم که این هزینه‌ها شامل هزینه کارمزد کارگزاری‌های آنلاین نیز است. هر چند که این هزینه در معاملات سهام نیز از معامله‌گران گرفته میشود.
مانند سایر اوراق بهادار، قیمت واحدهای صندوق های قابل معامله می‌تواند تحت تاثیر هیجان افراد تازه‌کار قرار گیرد و با توجه به نوسانات عرضه و تقاضای بازار، تغییرات بسیاری در آن ایجاد شود. البته در بازار بورس، این مسائل همواره وجود دارد و مسئله‌ای طبیعی محسوب میشود.
کاهش ریسک با سرمایهگذاری در ETF
صندوقهای قابل معامله با ترکیب اوراق بهادار، خطر سرمایهگذاری را تا حد قابل‌توجهی کاهش می‌دهند. بنابراین، ETF یکی از گزینه‌هایی است که ما با بهره‌گیری روشمند، دقیق و هوشمندانه از آن میتوانیم به عنوان یکی از روش‌های با ریسک پایین برای سرمایهگذاری در بورس ایران استفاده کنیم.
سوالات متداول
صندوق ETF یا صندوق قابل معامله نوعی از صندوقهای سرمایهگذاری است که واحدهای آن مانند سهام در بازار معامله میشوند. ساختار این صندوق شبیه به صندوقهای سرمایهگذاری مشترک است. به عبارت دیگر، در طول ساعت مجاز معاملات سهام، ما میتوانیم واحدهای یک صندوق ETF را خرید و فروش کنیم.
صندوقهای سرمایهگذاری مشترک را فقط در پایان روز و بعد از محاسبه NAV میتوانیم خرید و فروش کنیم. اما در طول روز، واحدهای ETF را میتوان مانند سهام معامله کرد. همین مسئله به نقدشوندگی سریعتر آن نسبت به صندوق سرمایهگذاری مشترک منجر میشود. علاوه بر این، از دیگر ویژگیهای این مدل سرمایهگذاری معافیت مالیاتی بالقوه سرمایهگذاری در این صندوقها و به نوعی کمهزینهتر بودن آن است.
از مزایای صندوقهای ETF میتوان به معافیت مالیاتی معاملات واحدها، افزایش نقدشوندگی واحدهای صندوق با وجود عملیات بازارگردانی، تخصیص بهینه دارایی‌ها (متنوع‌سازی) با حذف هزینه و صرف زمان اندک، سادگی، سهولت و سرعت در معامله، کاهش زمان تصفیه نسبت به صندوق های فعلی، و خرید و فروش آنلاین واحدهای صندوق اشاره کرد.
