قرارداد فوروارد چیست و چه تفاوتی با قرارداد فیوچرز (آتی) دارد؟

قرارداد فوروارد چیست و چه تفاوتی با قرارداد فیوچرز یا آتی دارد؟ Forward Contract چه کاربردی در بازارهای مالی دارد؟ چگونه می‌توانیم با قرارداد فوروارد پوشش ریسک انجام دهیم؟

در دنیای پیچیده و هیجان‌انگیز بازارهای مالی، روش‌های متعددی برای کاهش ریسک و بهره‌برداری از فرصت‌های سودآور وجود دارد. یکی از این روش‌ها، استفاده از ابزارهای مالی پیشرفته مانند قراردادهای فوروارد است که در بازار فارکس نقش بسزایی دارند. این قراردادها، که اغلب توسط سرمایه‌گذاران و تجار برای پوشش ریسک نوسانات نرخ ارز استفاده می‌شوند، بستری را فراهم می‌آورند که در آن طرفین معامله می‌توانند شرایطی را برای آینده تعیین کنند. در این مقاله قصد داریم تا قرارداد فوروارد را مورد بررسی قرار داده و آن را با قرارداد آتی یا فیوچرز (Futures Contract) مقایسه کنیم.

قرارداد فوروارد چیست؟

قرارداد فوروارد (Forward Contract) یکی از انواع ابزارهای مالی در بازار فارکس است که به معامله‌گران اجازه می‌دهد تا در یک تاریخ مشخص در آینده، ارزها را با نرخی که از پیش تعیین شده، خریداری کنند یا بفروشند. این نوع قرارداد، بیشتر برای پوشش ریسک نوسانات نرخ ارز استفاده می‌شود. معامله‌گران و سرمایه‌گذاران از این قراردادها به منظور حفاظت از دارایی‌های خود در برابر تغییرات ناگهانی در بازار ارز استفاده می‌کنند.

در این قرارداد، دو طرف توافق می‌کنند مقدار مشخصی از یک ارز را با نرخ تبادل معین و در یک تاریخ مشخص در آینده مبادله کنند. این تاریخ می‌تواند چند روز، چند ماه یا حتی چند سال پس از امضای قرارداد باشد. نکته مهم در این قراردادها این است که نرخ تبادل در زمان امضای قرارداد تعیین می‌شود و تا زمان اجرای آن ثابت می‌ماند. این ویژگی به طرفین قرارداد این امکان را می‌دهد که از پیش برای نوسانات احتمالی نرخ ارز برنامه ریزی کنند.

قراردادهای فوروارد معمولاً در بازارهای خارج از بورس (OTC) معامله می‌شوند و به همین دلیل، شرایط و جزئیات قرارداد می‌تواند بر اساس نیازها و توافقات طرفین سفارشی‌سازی شود. این انعطاف پذیری یکی از دلایل محبوبیت قراردادهای فوروارد در میان معامله‌گران است. با این حال، به دلیل عدم نظارت مرکزی، ریسک طرف مقابل نیز وجود دارد، یعنی ریسکی که طرف مقابل قرارداد نتواند به تعهدات خود عمل کند.

نمونه‌ای از یک قرارداد فوروارد

فرض کنید یک تولیدکننده محصولات کشاورزی دو میلیون بوشل گندم برای فروش در شش ماه آینده دارد و نگران کاهش احتمالی قیمت آن است. به همین دلیل، با موسسه مالی خود قراردادی منعقد می‌سازد تا سه میلیون بوشل گندم را با قیمت 4.30 دلار در هر بوشل در شش ماه و به صورت تسویه نقدی به فروش برساند. در طول این شش ماه، احتمال دارد سه اتفاق برای قیمت گندم روی دهد:

• در حالت اول، قیمت هر بوشل گندم دقیقاً 4.30 دلار است. در این صورت، تولیدکننده یا موسسه مالی هیچ مبلغی به یکدیگر بدهکار نیستند و قرارداد منعقد می‌شود.
• در حالت دوم، برای هر بوشل گندم، مبلغ 5 دلار در نظر گرفته می‌شود که این رقم بالاتر از قیمت قرارداد است. در این حالت، تهیه کننده 1.4 میلیون دلار به موسسه بدهکار می‌شود، که این مبلغ برابر با همان تفاوت بین قیمت لحظه‌ای فعلی و نرخ ذکر شده در قرارداد 4.30 دلار است.
• در حالت سوم، قیمت واقعی کمتر از قیمت مشخص شده در قرارداد، برای مثال، 3.50 دلار در هر بوشل، است. به این ترتیب، موسسه مالی 1.6 میلیون دلار به عنوان تفاوت بین نرخ قرارداد 4.30 دلار و قیمت لحظه‌ای فعلی به تولیدکننده می‌پردازد.

در بسیاری از حراجی‌ها، از قراردادهای فوروارد، برای کاهش نوسانات قیمت دارایی استفاده می‌کنند. به دلیل آن‌که شرایط قرارداد هنگام اجرای آن مشخص می‌شود و قرارداد فوروارد شامل نوسان قیمت نمی‌شود. در نتیجه، اگر دو طرف قرارداد با فروش 1000 بوشل گندم به قیمت 1 دلار (در مجموع 1000 دلار) توافق کنند، حتی اگر قیمت گندم به ۵۰ سنت کاهش یابد، شرایط تغییری نمی‌کند. علاوه بر این، تضمین می‌کند که تحویل دارایی یا تسویه نقدی به صورت مشخص انجام شود.

به خاطر ماهیت قرارداد Forward، این قراردادها به آسانی در دسترس سرمایه‌گذاران خرده‌فروشی نیستند. از آنجا که موافقت‌نامه‌ها و جزئیات آن‌ها معمولاً بین خریدار و فروشنده حفظ شده و برای عموم منتشر نمی‌شوند، پیش بینی بازار در قراردادهای آتی اغلب دشوار است. علاوه بر این، به دلیل آن‌که قراردادهای فوروارد، قراردادهایی خصوصی هستند، ریسک طرف مقابل زیاد است. این بدان معناست که احتمال دارد یکی از طرفین نکول کند؛ نکول به معنی عدم پذیرش و رد کردن است.

مقایسه قرارداد فوروارد با سایر ابزارهای مالی

قرارداد فوروارد یکی از ابزارهای مهم است که در بازارهای مالی به صورت گسترده‌ای مورد استفاده قرار می‌گیرد. این قرارداد، که نوعی قرارداد آتی است، بین دو طرف منعقد می‌شود و به آن‌ها این امکان را می‌دهد تا در تاریخ مشخصی در آینده، کالا یا دارایی را با قیمتی که در زمان انعقاد قرارداد تعیین شده، خرید و فروش کنند.

یکی از اصلی‌ترین تفاوت‌های قرارداد فوروارد با سایر ابزارهای مالی مانند قراردادهای آتی، این است که فوروارد به صورت سفارشی طراحی می‌شود و به طور معمول در بازارهای خارج از بورس (OTC) معامله می‌شود. این در حالیست که قراردادهای آتی به صورت استاندارد شده هستند و در بورس‌های مالی معامله می‌شوند.

شباهت اصلی Forward Contract با سایر ابزارهای مشتقه مانند قراردادهای آتی و اختیار معامله (آپشن‌ها) در این است که همه آن‌ها به منظور مدیریت ریسک و حفاظت از دارایی‌ها در برابر نوسانات قیمتی استفاده می‌شوند. همچنین، همه این ابزارها بر پایه توافق برای خرید یا فروش یک دارایی در تاریخ مشخصی در آینده بنا شده‌اند.

تفاوت دیگری که قرارداد فوروارد با قرارداد فیوچرز دارد این است که در فوروارد خطر اعتباری بالاتر است. از آنجایی که قراردادهای فوروارد به صورت خصوصی و بدون نظارت یک موسسه مرکزی منعقد می‌شوند، خطر عدم اجرای تعهدات توسط یکی از طرفین بیشتر است. در حالیکه در قراردادهای آتی، یک موسسه مرکزی مانند بورس وجود دارد که خطر اعتباری را کاهش می‌دهد. در نهایت، قراردادهای فوروارد و سایر ابزارهای مشتقه اگرچه در روش‌های خود تفاوت‌هایی دارند، اما همگی در جهت اهداف مشابهی مانند پوشش ریسک، سفته بازی و تعیین قیمت‌گذاری دارایی‌ها کاربرد دارند.

کاربردهای قرارداد فوروارد در بازار فارکس

قراردادهای فوروارد یکی از ابزارهای مالی مهم در بازار فارکس هستند که به معامله‌گران این امکان را می‌دهند تا نرخ تبادل ارزها را برای تحویل در آینده تعیین کنند. این قراردادها به طور خاص برای محافظت از خطر نوسانات نرخ ارز طراحی شده‌اند و به شرکت‌ها و سرمایه‌گذاران کمک می‌کنند تا از خطرات مالی ناشی از تغییرات ناگهانی در نرخ‌های ارز جلوگیری کنند.

یکی از اصلی‌ترین کاربردهای قرارداد فوروارد، پوشش ریسک نوسانات نرخ ارز است. شرکت‌هایی که در تجارت بین المللی فعالیت می‌کنند و نیاز به تبدیل ارزهای مختلف دارند، می‌توانند با استفاده از این قراردادها، نرخ تبادل ارز مورد نیاز خود را برای زمان مشخص در آینده تثبیت کنند. این امر به آن‌ها این امکان را می‌دهد که برنامه‌ریزی‌های مالی خود را با ثبات بیشتری انجام دهند و از تأثیرات منفی نوسانات نرخ ارز بر درآمد و هزینه‌های خود جلوگیری کنند.

علاوه بر پوشش ریسک، forward contracts در استراتژی‌های سرمایه گذاری و معاملات مضاربه‌ای نیز کاربرد دارند. سرمایه گذاران و معامله‌گران می‌توانند با تحلیل بازار و پیش بینی تغییرات آتی نرخ‌های ارز، از این قراردادها برای کسب سود استفاده کنند. برای مثال، اگر یک معامله‌گر پیش‌بینی کند که نرخ یک ارز خاص در آینده افزایش خواهد یافت، می‌تواند یک قرارداد فوروارد برای خرید آن ارز در آینده با نرخ امروز تنظیم کند.

در نهایت، قراردادهای فوروارد ابزارهای انعطاف پذیری هستند که به معامله‌گران اجازه می‌دهند تا استراتژی‌های متنوعی را در بازار فارکس پیاده‌سازی کنند. این قراردادها نه تنها برای محافظت در برابر خطرات مالی، بلکه به عنوان ابزاری برای بهینه سازی بازده و کسب سود در شرایط مختلف بازار استفاده می‌شوند.

مزایای قرارداد فوروارد

1. قفل کردن نرخ ارز: قراردادهای فوروارد به معامله‌گران اجازه می‌دهند تا نرخ تبادل ارز را برای تاریخ مشخصی در آینده قفل کنند. این کار به آن‌ها امکان می‌دهد که از پیش بدانند هزینه یا درآمد تبدیل ارزشان در آینده چقدر خواهد بود. این امر به ویژه برای شرکت‌هایی که با ارزهای خارجی معامله می‌کنند مفید است، زیرا از نوسانات نرخ ارز که می‌تواند بر سود و زیان آن‌ها تاثیر بگذارد، جلوگیری می‌کند.
2. مدیریت ریسک: قراردادهای فوروارد به شرکت‌ها و سرمایه‌گذاران این امکان را می‌دهند که ریسک ناشی از نوسانات نرخ ارز را مدیریت کنند. این موضوع به آن‌ها کمک می‌کند تا با اطمینان بیشتری برنامه‌ریزی‌های مالی خود را انجام دهند.
3. برنامه‌ریزی مالی: با تثبیت نرخ تبادل ارز برای آینده، شرکت‌ها می‌توانند برنامه‌ریزی‌های مالی دقیق‌تر و قابل پیش‌بینی‌تری داشته باشند. این امکان، به خصوص برای شرکت‌هایی که قراردادهای بلندمدت دارند یا بودجه‌های بزرگی را مدیریت می‌کنند، حائز اهمیت است.
4. بدون نیاز به سرمایه اولیه: برای ورود به قرارداد فوروارد، معمولاً نیاز به پرداخت پول یا سرمایه اولیه وجود ندارد. این ویژگی باعث می‌شود که شرکت‌ها و سرمایه‌گذاران بتوانند با منابع مالی کمتر وارد معاملات شوند.

معایب قرارداد فوروارد

1. ریسک طرف مقابل: همیشه خطری وجود دارد که طرف مقابل قرارداد نتواند یا نخواهد تعهدات خود را انجام دهد. این مسئله می‌تواند منجر به از دست رفتن فرصت‌های مالی یا حتی ضررهای مالی شود.
2. نبود بازار ثانویه: قراردادهای فوروارد معمولاً بازار ثانویه مناسبی برای معامله ندارند. این بدان معناست که فروش یا خرید این قراردادها قبل از سررسید بسیار دشوار است. این موضوع می‌تواند در شرایطی که نیاز به نقدشوندگی بیشتری باشد، محدودیت ایجاد کند.
3. خطر نقدینگی: به دلیل نبود بازار ثانویه، در صورت نیاز به نقد کردن قرارداد، فروشنده ممکن است با مشکلات نقدینگی مواجه شود. این امر می‌تواند به خصوص برای شرکت‌های کوچکتر یا سرمایه‌گذارانی که به نقدینگی بیشتری نیاز دارند، مشکل‌ساز باشد.

قرارداد فوروارد، راه‌حلی عالی برای پوشش ریسک قراردادی

در واقع، قرارداد فوروارد نوعی قرارداد مشتقه قابل تنظیم میان طرفین محسوب می‌شود که بر اساس آن، کالایی در تاریخ معین در آینده مورد معامله قرار گرفته و قیمت آن نیز به طور دقیق مشخص می‌شود. با توجه به ماهیت منعطف این قراردادها، می‌توان آن‌ها را بر اساس توافقات طرفین در مورد نوع کالا، میزان ثمن، مبلغ قرارداد و تاریخ تحویل تنظیم کرد. لازم به ذکر است Forward Contracts در صرافی‌های متمرکز مورد معامله قرار نگرفته و ابزاری برای انجام معاملات در بازار فرابورس (OTC) محسوب می‌شوند.

به صورت کلی، کاربرد قرارداد فوروارد را باید بیشتر در پوشش ریسک و هجینگ (Hedging) جستجو کرد. برای مثال، این شکل خاص از قراردادها به تولید کنندگان و مصرف کنندگان محصولات و کالاها کمک می‌‌کند تا از زیان‌های ناشی از تغییر چشمگیر و ناگهانی قیمت دارایی و کالای مورد نظر جلوگیری کنند.