سفته بازی چیست و انواع سفته باز در بازار بورس و فارکس کدامند؟

سفته بازی چیست و سفته باز کیست؟ چگونه در دام سفته بازان نیفتیم؟ در فرایند سفته بازی چه ریسک‌هایی وجود دارد و چگونه می‌توان ریسک‌ها را مدیریت کرد؟

سفته بازی (Speculation) مفهومی رایج در بازارهای مالی و سرمایه‌گذاری است و اغلب به‌عنوان عملی فرصت طلبانه در نظر گرفته می‌شود. سفته بازها کسانی هستند که نوسانات قیمت کالا و خدمات را به دقت مطالعه و بررسی کرده و برای بدست آوردن سودهای بالا، معاملات پرریسک انجام می‌دهند.

در واقع، اگر سفته بازی در یک بازار اقتصادی به شکلی گسترده شایع شود و از سوی دیگر، سفته بازها در یک بازار مالی،‌ به گروهی خاص با دارایی‌ها یا امتیازهای خاص محدود شوند، این فرایند ممکن است آسیب‌های جدی به آن بازار وارد کند. پس بهتر است با مفهوم کلی سفته باز و سفته بازی آشنا شویم تا این واژه‌ها را به شکل دقیق‌تری به کار بگیریم.

منظور از سفته بازی چیست؟

به زبان ساده، سفته بازی به معنای ورود به تعاملات مالی پرریسک به هدف کسب سود از نوسانات قیمت یک کالا یا خدمت است. با این حال، ریسک ضرر بیشتر از آن است که با سود قابل‌توجه یا پاداش‌های دیگر جبران شود. سرمایه گذاری که سفته بازی را انتخاب می‌کند، احتمالاً به نوسانات قیمت نیز توجه خواهد کرد. از آنجا که ریسک مربوط به یک سرمایه‌گذاری زیاد است، سرمایه‌گذار معمولاً بیشتر به فکر بازده آن بر اساس تغییرات ارزش بازار است تا سرمایه گذاری بلند‌مدت.

خرید مسکن نیز ممکن است با در نظر گرفتن نوع خرید، سفته بازی در نظر گرفته شود. به عنوان مثال، هنگامی که فردی خانه‌ای را با هدف اجاره دادن آن خریداری می‌کند، در واقع سرمایه گذاری کرده است. اما هنگامی که فردی چند خانه را با هدف فروش و کسب سود در کوتاه مدت می‌خرد، در واقع Speculation انجام داده است. سفته بازها نقدینگی بازار را تامین می‌کنند و به گسترده وسیعی از نیازهای بازار پاسخ می‌دهند.

علاوه بر این، سفته بازها در پوشش ریسک، به تولیدکنندگان کمک می‌کنند. فروش استقراضی از سوی سفته بازان به پیشگیری از حباب قیمتی در بازار نیز کمک می‌کند. در مجموع، می‌توان گفت که سفته بازی معامله‌ای مالی با ریسک بالا و در عین حال، بازده بسیار زیاد است. بر اساس احکام اسلام، در صورتی‌که این فرایند بر خلاف قانون و شرایط شرعی معاملات نباشد، منعی ندارد.

سفته باز یا Speculator کیست؟

سفته بازان کسانی هستند که به سرمایه‌گذاری سوداگرانه می‌پردازند. به بیان دیگر، سفته باز کسی است که دارایی‌ها، ابزارهای مالی، کالاها یا ارزها را به امید فروش آن‌ها با سود در آینده خریداری می‌کند. در واقع، آن‌ها شبیه به سایر فعالان بازار هستند که به دنبال دریافت پاداش مالی بوده و با این هدف وارد بازارهای مالی می‌شوند. بسیاری از افراد تفاوت عمده بین سرمایه‌گذاران و سفته بازان را به صورت زیر بیان می‌کنند:

یک سرمایه‌گذار به ارزش بنیادی سرمایه‌گذاری خود اهمیت می‌دهد، در حالیکه یک سفته‌باز تنها به دنبال تغییرات قیمت بازار است. در واقع، سفته بازان به عملکرد خوب یا بد یک شرکت اهمیت نمی‌دهند، بلکه تنها می‌خواهند بدانند آیا می‌توانند از معامله سهام آن شرکت سود ببرند یا خیر! سفته بازی در بازار بورس به این صورت است که اگر بورس در روندی صعودی به سر می‌برد و چشم انداز پیش روی آن خوش‌بینانه باشد و احتمال نسبتاً کمی برای سقوط وجود داشته باشد، سفته بازان می‌توانند مرحله نزولی را زودتر پیش بینی کرده و بر اساس آن اقدام کنند.

انواع سفته بازها

در بازار بورس و اوراق 4 نوع سفته باز وجود دارد که عبارت هستند از گاوها، خرس‌ها، گوزن‌ها و اردک‌های لنگ. در ادامه، به طور خلاصه هر یک از آن‌ها را توضیح خواهیم داد:

• گاو نر: گاوهای نر سفته بازانی خوش‌بین هستند. آن‌ها انتظار دارند قیمت اوراق بهادار مورد معامله آن‌ها افزایش یابد. به همین دلیل، با هدف به دست آوردن سود با فروش در آینده، وارد معاملات خرید می‌شوند. در صورتی که انتظار او به واقعیت تبدیل شود، بدون تحویل گرفتن اوراق بهادار، باید اختلاف قیمت (سود) را به دست آورد.
• خرس‌: خرس‌ها سفته بازانی بدبین هستند که انتظار دارند قیمت برخی اوراق بهادار به شدت سقوط نمایند. این سفته بازان اوراق بهاداری که در اختیار ندارند را برای تحویل در آینده به فروش می‌رسانند. خرس‌ها این اوراق قرضه را می‌فروشند تا در آینده از خرید این اوراق بهادار با قیمت پایین سود به دست آورند.
• گوزن: در مقایسه با گاوها یا خرس‌ها، گوزن‌ها به ‌عنوان سرمایه‌گذارانی محتاط در نظر گرفته می‌شوند. آن‌ها سوداگرانی هستند که به راحتی برای خرید سهام جدید در شرکت‌های جدید درخواست می‌دهند و تنها هدف آن‌ها فروش به محض دریافت سود است.
• اُردک لنگ: این افراد دلالانی هستند که توانایی انجام تعهدات خود را ندارند. زمانی که خرسی نتواند به سرعت به تعهدات خود عمل کند، می‌گویند مانند اردکی لنگ در تلاش است. خرس‌ها با پیش‌بینی کاهش قیمت‌ها، اوراق بهاداری که در دست ندارند را می‌فروشند. آن‌ها قصد دارند که این اوراق را بعدها با قیمت پایین‌تری بخرند تا از این تفاوت سود به دست آورند. ممکن است او نتواند در تاریخ معین شده ضمانت نامه را تحویل دهد چون امکان دارد در بازار موجود نباشد. ممکن است خریدار تمایلی به پیش بردن معامله نداشته باشد. در چنین شرایطی، گفته می‌شود که خرس مانند اردکی لنگ تلاش می‌کند.

فرایند معاملات سفته بازی (Speculation)

سفته بازی یکی از روش‌های خطرناک در بازارهای مالی نظیر فارکس است که در آن، خریدار بر نوسانات قیمت تمرکز دارد. در این فرایند، سرمایه گذار با امید سود بردن از تغییرات قیمت در بازار، کالایی قابل معامله یا ابزاری مالی را خریداری می‌کند. سرمایه گذار سفته باز به عنوان یک دلال نیز شناخته می‌شود. چنین سرمایه گذاری در مورد ارزش ذاتی دارایی مورد نظر خود نگرانی کمتری دارد چون تمرکز او بیشتر بر روی تغییرات قیمت است.

او همچنین به هیچ وجه نگران درآمد سالانه دارایی که ممکن است به صورت سود سهام باشد، نیست. آنچه بیش از هر چیز دیگری توجه این نوع سرمایه گذار را به خود معطوف می‌کند، قیمتی است که او می‌تواند ابزار مالی داده شده را در آینده بفروشد.

سرمایه گذار سفته باز با کدهای مختلف، به ‌صورت پله‌ای و در حجم بالا، برای خرید سهمی اقدام می‌کند که آن را روزهای متوالی زیر نظر داشته است. معمولاً سفته بازان به عنوان سهام‌داران درصدی سهم دسته بندی می‌شوند و پس از آن، برای جلب توجه فعالان بازار و سهام‌داران به سهم اقدام می‌کنند.

یک سفته باز که ارز خارجی می‌خرد، سفته باز ارزی نامیده می‌شود. چنین فردی اقدام به خرید ارز می‌کند تا بعدها آن را با نرخ بالاتری به فروش برساند. در مقابل، در صورتی‌که یک سرمایه گذار با هدف تأمین مالی یک سرمایه‌گذاری خارجی یا برای پرداخت هزینه واردات، بدون چشم‌انداز سودی قابل‌توجه ارز خارجی خریداری نماید، سفته بازی (Speculation) نیست بلکه سرمایه گذاری است.

احتمال Speculation در بازارهای مختلف مانند بازار مسکن، فارکس، سکه و … وجود دارد. به عنوان مثال، مسکن هم می‌تواند مصرفی باشد و هم سرمایه‌ای. در کشورهای توسعه یافته، مسکن را تنها کالایی مصرفی در نظر می‌گیرند و لزومی برای خرید آن نمی‌بینند. اما در ایران، بیشتر مردم به دلیل ترس از آینده و تورم حاکم بر کشور، مسکن را به عنوان کالایی برای سرمایه‌گذاری در نظر می‌گیرند؛ بنابراین، هرچه بازار مسکن از رکود خارج می‌شود، ورود سفته بازان به این بازار نیز افزایش می‌یابد. در نتیجه، عدم تعادل میان خریداران و فروشندگان باعث ایجاد حباب قیمت سفته بازی می‌شود.

معاملات در بخش مشتقه مانند معاملات فیوچرز (Futures) و اختیار نیز یکی از نمونه‌های معاملات سفته بازی محسوب می‌شوند چون خرید یا فروش آن‌ها در انتظار حرکت بعدی در بازار است. این ابزارها اعتبار محدودی دارند و برای ارائه سودهای کوتاه‌مدت به معامله‌گر طراحی شده‌اند.

چه سهامی مستعد سفته بازی است؟

سفته بازان به دنبال شناسایی سهامی هستند که زیر ارزش ذاتی خود در حال معامله هستند و مدتی است که نمی‌توانند حجم مبنا را پر کنند. در این مواقع، سفته باز فعالیت خود را آغاز می‌کند. هدف سفته باز از این فرایند در بورس به دست آوردن سود از طریق نوسان‌گیری است. سهامی که مستعد رشد است، این امکان را برای سفته باز فراهم می‌کند.

سهامی که مستعد سفته بازی است، در بازارهای بسیار قدرتمند گاوی که سرمایه گذاران در آن تحمل ریسک زیادی دارند، عملکرد بهتری از خود نشان می‌دهند. چنین سهامی در بازار خرسی نقش چندانی ندارند چون ریسک‌پذیری سرمایه گذاران در چنین بازاری موجب می‌شود که آن‌ها به سمت سهام بزرگ‌تر با ثبات بیشتر گرایش داشته باشند.

سفته باز با خرید سهمی که مستعد رشد در حجم بالاست، توجه بازار را به سمت آن سهم جلب می‌کند و باعث می‌شود که حباب قیمتی در سهم ایجاد شود. البته سفته بازی در زمان فروش سهم نیز اتفاق می‌افتد. در صورتی‌که سفته باز متوجه شود سهم او با قیمتی بیش از ارزش ذاتی خود در حال معامله است، اقدام به فروش آن سهم می‌کند. به ‌این ‌ترتیب، ارزش سهم به صورت ناگهانی کاهش می‌یابد.

چگونه در دام سفته بازان نیفتیم؟

سهام مستعد رشد که با قیمتی پایین‌تر از ارزش ذاتی آن در حال معامله است، به‌تدریج و در میان‌مدت، به ارزش خود نزدیک می‌شود و یا با قیمتی درست برابر با ارزشی که دارند، معامله می‌شوند. اما برای تشخیص سهامی که مستعد رشد هستند یا در معرض سفته بازی قرار دارند، لازم است تا حجم معاملات را در نظر بگیریم. ورود پول هوشمند و افزایش ناگهانی حجم سهم ممکن است نشانه‌ای برای ورود سفته باز و سفته بازی باشد؛ بنابراین، برای آنکه در دام سفته بازان در بازار و انواع آن به خصوص سفته بازی در سهام نیفتیم، حتماً لازم است تا خود سهم را تحلیل کنیم.

ریسک های سفته بازی در فارکس

سفته بازی در بازار فارکس می‌تواند فرصت‌های بزرگی برای کسب سود ایجاد کند، اما همزمان ریسک‌های قابل توجهی را نیز به همراه دارد. یکی از مهم‌ترین ریسک‌ها، نوسانات شدید نرخ ارز است. بازار فارکس به دلیل حجم بالای معاملات و حضور بازیگران مختلف، اغلب شاهد تغییرات ناگهانی و پیش بینی نشده در قیمت‌ها است. این نوسانات می‌تواند در یک چشم به هم زدن سودهای کلان را به زیان‌های سنگین تبدیل کند.

ریسک اهرم نیز یکی دیگر از جنبه‌های حیاتی سفته بازی (Speculation) است. اهرم امکان معامله با مبالغی فراتر از سرمایه واقعی معامله‌گر را فراهم می‌آورد. این ویژگی می‌تواند سودهای بزرگی را در اختیار معامله‌گران قرار دهد، اما درصورت عدم مدیریت صحیح، می‌تواند منجر به زیان‌های بیش از حد انتظار و حتی از دست دادن کل سرمایه شود.

همچنین، ریسک اعتباری یا طرف مقابل نیز وجود دارد. این ریسک به احتمال عدم توانایی طرف مقابل در انجام تعهدات مالی خود مربوط می‌شود. در بازار فارکس که معاملات بیشتر به صورت الکترونیکی و بدون مرکز مشخص انجام می‌شوند، شناخت و اطمینان از اعتبار طرف مقابل می‌تواند دشوار باشد. علاوه بر این، ریسک‌های مربوط به تحولات سیاسی و اقتصادی جهانی نیز باید مد نظر قرار گیرند. تغییرات در سیاست‌های پولی کشورها، تنش‌های ژئوپلیتیک، و حتی اخبار و رویدادهای اقتصادی می‌توانند تأثیرات قابل توجهی بر نرخ ارزها داشته باشند.

در نهایت، ریسک‌های روانشناختی نیز نقش مهمی در سفته بازی فارکس ایفا می‌کنند. تصمیم گیری‌های هیجانی و عدم مدیریت صحیح ریسک و سرمایه می‌توانند منجر به زیان‌های سنگینی شوند. بنابراین، آموزش، برنامه‌ریزی دقیق، و اعمال استراتژی‌های مدیریت ریسک ضروری است تا بتوان با به حداقل رساندن خطرات، از پتانسیل‌های بازار فارکس به نحو احسن بهره‌برداری کرد.

تکنیک های مدیریت ریسک در سفته بازی

مدیریت ریسک در سفته بازی (Speculation) فرآیندی حیاتی است که به فرد یا سازمان امکان می‌دهد تا با شناسایی، ارزیابی و کنترل تهدیدات مالی ناشی از فعالیت‌های سرمایه گذاری، ریسک‌های مرتبط با بازار را به حداقل برسانند. در این راستا، چندین روش و تکنیک وجود دارد که می‌توانند در مدیریت ریسک مفید باشند:

• تنوع بخشی به سبد سرمایه گذاری: یکی از اصلی‌ترین و مؤثرترین روش‌های کاهش ریسک، تنوع بخشی به دارایی‌هاست. با پراکنده‌سازی سرمایه در بین دارایی‌های مختلف، مانند سهام، اوراق قرضه و کالاها، ریسک کلی سبد سرمایه گذاری کاهش می‌یابد.
• استفاده از توقف ضرر (Stop-Loss): دستور توقف ضرر یک استراتژی است که در آن سرمایه گذار حداقل قیمتی را برای فروش دارایی تعیین می‌کند تا از زیان‌های بیشتر جلوگیری نماید.
• مدیریت سرمایه (Money Management): مدیریت مؤثر سرمایه شامل تعیین میزان سرمایه‌ایست که برای هر معامله ریسک می‌شود. این کار باعث می‌شود تا سرمایه‌گذار در مواجهه با زیان‌های پی در پی، همچنان منابعی برای ادامه فعالیت داشته باشد.
• پوشش ریسک (Hedging): پوشش ریسک یک استراتژی است که در آن سرمایه‌گذار از ابزارهای مالی مختلف، مانند آپشن‌ها و فیوچرز، برای محافظت از سرمایه گذاری‌های خود در برابر حرکات نامطلوب بازار استفاده می‌کند.
• تجزیه و تحلیل فنی و بنیادی: استفاده از تجزیه و تحلیل‌های فنی و بنیادی می‌تواند به شناسایی روندهای بازار و ارزیابی ارزش ذاتی دارایی‌ها کمک کند، که این به نوبه خود می‌تواند در تصمیم گیری‌های آگاهانه‌تر مفید باشد.
• آموزش و به روز رسانی دانش: داشتن آگاهی و دانش به روز در مورد بازارهای مالی و ابزارهای مختلف سرمایه گذاری، می‌تواند به سرمایه گذاران کمک کند تا تصمیمات بهتری بگیرند و از ریسک‌های ناشی از ناآگاهی جلوگیری کنند.

با استفاده از این روش‌ها و تکنیک‌ها، سرمایه گذاران می‌توانند به طور مؤثرتری ریسک‌های مرتبط با سفته بازی را مدیریت و کنترل کنند و به این ترتیب، شانس موفقیت خود را در بازارهای مالی افزایش دهند.