با وجودی که حجم معاملات در بورس به عنوان یک متریک در تحلیل های فنی اهمیت زیادی دارد و یکی از مهمترین موضوعات تحلیل تکنیکال است، معمولا معاملهگران تازه‌کار آن را نادیده می گیرند. در واقع، حجم معاملات در بورس ابزاری ساده برای تشخیص این حرکات بزرگ در بازار سهام است.
مانند بسیاری از اندیکاتورها، حجم هم همراه با دیگر شاخص‌ها کار می‌کند. به عنوان یک تازه‌کار، لازم است بدانیم در بازار سهام چه نقشی دارد و چطور میتوانیم به بهترین شکل از آن استفاده کنیم؟
حجم معاملات در بورس چه معنایی دارد؟
به طور کلی، حجم معاملات در بورس به تعداد کل خریداران و فروشندگان اشاره می‌کند که در یک بازه زمانی مشخص، معمولا یک روز، به تبادل سهام مشغول هستند. زمانی که این حجم زیاد باشد، سهام فعال‌تر است. داده‌های مربوط به حجم یک سهم در نمودار یا صفحه معاملات قابل مشاهده هستند. بیشتر سایت‌های مالی اطلاعاتی در مورد میزان حجم معاملات در اختیار دارند. با این حال، سرمایه‌گذاران اندکی با چگونگی استفاده از آن برای افزایش سود و کاهش ریسک خود آشنا هستند.
برای مثال، اگر حجم معاملات در بورس در طول یک روز ۱٫۵۰۰٫۰۰۰ سهم باشد، یعنی فردی در یک روز ۱٫۵۰۰٫۰۰۰ سهم را فروخته و فرد دیگری آن سهام را خریده است. شاید این حجم موضوع جذابی به نظر نرسد، اما ما باید با چگونگی استفاده از ترکیب داده‌های حجمی با سطوح حمایت و مقاومت آشنا باشیم تا تصویر واضحی از معاملات به دست آوریم.
حال، فرض کنید در روزی مشخص، حجم معاملات در بورس ۳۰۰٫۰۰۰ سهم بوده است، اما در روزهای عادی، میزان حجم ۱۰۰۰٫۰۰۰ سهم است. این مسئله نشان می‌دهد میزان این حجم در آن روز مشخص زیر حد میانگین بوده است. به عبارت دیگر، سرمایه‌گذاران بزرگ در آن روز معامله نکرده‌اند و تصمیم به نزولی کردن بازار داشتند. با فروش سهام، آنها بازار را به سمت پایین سوق میدهند.
معاملهگران زمانی برای خرید سهمی اقدام می‌کنند که قیمت سطح بحرانی را بشکند و میزان حجم بالا باشد. البته اگر سهم با حجم کمتری به سمت پایین حرکت کند، باز برای خرید آن اقدام می‌کنند.
بنابراین، هر نوع شکست در سطح بحرانی حمایت و مقاومت زمانی معتبر است که حجم معاملات در بورس هم بالا باشد. این حجم باید همسو با خط روند حرکت کند. اگر قیمت‌های نمودار در حالت صعودی قرار داشته باشند، حجم هم باید همراه با روند افزایش داشته باشد.
بازار سهام
در یک بازار رو به رشد، حجم معاملات در بورس باید بالا باشد. با زیاد شدن تعداد خریداران، قیمت ها نیز باید به سمت بالا حرکت کنند. افزایش قیمت‌ها و کاهش حجم هشداری برای معکوس شدن احتمالی خط روند است.
اگر قیمت‌ها روندی صعودی داشته باشند و کاهش جزئی در حجم معاملات مشاهده شود، سیگنال قوی برای معکوس شدن بازار ارسال نمی‌شود. در واقع، افزایش یا کاهش قیمت با حجم خیلی زیاد سیگنالی قوی را صادر می‌کند.
معکوس شدن بازار
حجم معاملات در بازار بورس نقش مهمی در نشان دادن علایم معکوس شدن بازار بازی می‌کند. زمانی که حجم کاهش می‌یابد و قیمت‌ها هم روندی نزولی طی می‌کنند، سیگنالی صعودی صادر میشود. به صورتی مشابه، زمانی که این حجم کاهش می‌یابد و قیمت‌ها رو به بالا هستند، این وضعیت نشاندهنده ارسال سیگنالی نزولی است.
بریک اوت (شکست) در مقایسه با بریک‌اوت‌های نادرست در حجم معاملات
شکست یا بریک اوت اولیه از محدوده رنج یا الگوهای نمودار همراه با افزایش میزان حجم در بورس نشاندهنده حرکتی قدرتمند است. تغییرات کوچک یا کاهش حجم معاملات در بریک اوت نشاندهنده بریک اوت یا شکست نادرست است.
چرا حجم معاملات در بورس از اهمیت زیادی برخوردار است؟
همانطور که پیش از این گفته شد، در تحلیل تکنیکال از حجم معاملات در بورس برای تایید خط روند و الگوهای نمودار استفاده میشود. قدرت تمام تغییرات قیمت بر اساس حجم ارزیابی میشود.
الگوهای نمودار
حجم در بورس نقش مهمی در تایید الگوهای نمودار مانند الگوهای مثلث (triangles)، سر و شانه (head and shoulders)، پرچم‌ها (flags) و غیره دارد. اگر افزایش حجم همراه با این الگوها دیده نشود، سیگنال معاملاتی ارائه شده چندان قابل اطمینان نیست.
حجم معاملاتی پیش از قیمت سیگنال می‌دهد
تحلیلگران تکنیکال از نزدیک حجم در بورس را بررسی کردند تا ببینند فرایند معکوس شدن چه زمانی اتفاق می‌افتد. هنگامی که Trading volume در خط روند صعودی، کاهش می‌یابد، نشاندهنده این است که روند به زودی معکوس خواهد شد.
شاخص‌های حجم معاملات در بورس
شاخص‌های Trading volume در بورس مجموعه‌ای از فرمول‌های ریاضی هستند که در نمودار نشان داده می‌شوند. شاخص‌های معاملاتی زیادی وجود دارند که در اینجا، تعدادی از آنها را مورد بررسی قرار می‌دهیم:
شاخص حجم معاملات On-Balance Volume
شاخص حجم معاملات On-Balance Volume که به اختصار OBV نامیده میشود، به عنوان یکی از ساده‌ترین شاخص‌های حجم معاملات در بورس شناخته میشود. در شاخص OBV، زمانی که بازار در قیمت‌های بالاتر بسته میشود، این حجم افزایش می‌یابد. در مقابل، زمانی که بازار در قیمت‌های پایین‌تر بسته میشود، از میزان Trading volume کاسته میشود.
شاخص Chaikin Money Flow
افزایش قیمت‌ها باید با افزایش حجم در بورس همراه باشد. زمانی که قیمت در سطح بالایی از خط رِنج بسته میشود و حجم در حال افزایش باشد، بازار صعودی است. زمانی که قیمت در سطح پایین‌تر از رِنج قرار گیرد، این حجم هم منفی خواهد شد.
رابطه بین حجم معاملات در بورس و ورود و خروج پول هوشمند
حجم معامله در بورس عامل مهمی است که با تحلیل و بررسی آن، میتوان به نتایج بسیار مهمی رسید. اندیکاتورهای فراوانی در بازار بورس وجود دارند که با تکیه بر Trading volume، خروجی‌های ارزشمندی تولید می‌کنند.
ورود و خروج پول هوشمند مسئله‌ای است که بررسی آن در معاملات از اهمیت زیادی برخوردار است. میزان حجم معاملات در بورس رابطه معناداری با ورود یا خروج نقدینگی دارد. در این میان، افرادی که تازه به بازار وارد شده‌اند، ممکن است با هر افزایش حجمی، گمان کنند که خبرهای خوبی در سهم وجود دارد. اما حقیقت این است که نمی‌توان ورود و خروج پول هوشمند را به این راحتی و تنها با بررسی یک عامل تشخیص داد.
افزایش حجم معاملات در بورس می‌تواند هم به معنای خروج نقدینگی و هم به معنای ورود آن باشد. بررسی دقیق‌تر این موضوع صحت هر یک از این دو را نشان می‌دهد. بر این اساس، باید به این نکته توجه داشته باشیم که این میزان حجم در راستای خرید سهام یا فروش آن بوده است.
به این منظور، در خرید و فروش سهام، باید به تعداد معامله‌کنندگان توجه داشته باشیم. در صورتی که میزان حجم بالا اما تعداد خریداران کمتر بود، به معنای آن است که در این سهم پول هوشمند وارد شده است. لازم است تا قیمت روز سهم را نیز در نظر داشته باشیم. در ورود پول هوشمند، قیمت روز سهم مثبت است.
از طرف دیگر، زمانی که حجم معاملات در بورس زیاد اما تعداد فروشندگان کمتر باشد، نشان می‌دهد که خروج پول هوشمند در حال روی دادن است. در چنین شرایطی، قیمت روز سهم هم در بازه منفی قرار می‌گیرد. به طور کلی، یکی از نشانه‌های وجود پول هوشمند همین حجم بالای معاملات است. حال، با بررسی عوامل دیگر، باید دید آیا این حجم نشاندهنده ورود یا خروج پول هوشمند است.
علاوه بر این، ما میتوانیم با کمک فیلترنویسی نیز سهم‌هایی را که به یکباره افزایش حجم داشته‌اند، یافته و آنها را بررسی کنیم. به این ترتیب، فرصت‌های معاملاتی مطلوبی ایجاد خواهند شد که مطمئناً سرمایه‌گذاری در آنها بسیار سودآور خواهد بود.
نقد شوندگی سهام با توجه به حجم معاملات در بورس
همان طور که می‌دانیم حجم معاملات در بورس نشاندهنده میزان استقبال معاملهگران از سهم است. چه این استقبال در جهت منفی باشد و چه مثبت، حجم بالای معاملات ویژگی مثبتی است. فرض کنید که قبلا سهامی را خریداری کرده‌ایم و به دلایلی، در حال حاضر، لازم است که دارایی خود را بفروشیم و آن را نقد کنیم.
به همین دلیل، درخواست فروش خود را در سامانه معاملاتی ثبت می‌کنیم. اما میزان حجم در سهم مذکور آن قدر پایین است که ممکن است هیچ خریدار مناسبی برای سهام ما وجود نداشته باشد. این مسئله به نقدشوندگی سهام اشاره دارد.
این عامل یکی از مسائلی است که قبل از خرید سهام باید به آن توجه داشته باشیم. سهامی که نقدشوندگی پایینی دارد، معمولا گزینه مناسبی برای خرید در نظر گرفته نمی‌شود.
از طرف دیگر، عاملی به نام حجم مبنا نیز در بورس وجود دارد که ممکن است بر حجم معاملات تاثیر گذارد. گاهی اوقات، زمانی که سهمی به حجم مبنا میرسد و در اصطلاح آن را پُر می‌کند، معاملهگران دست از خرید و فروش سهام مذکور برمی‌دارند. به همین دلیل، نقدشوندگی سهم با مشکل مواجه میشود.
سخن آخر
حجم معاملات یکی دیگر از مفیدترین ابزارها است و روش‌های زیادی برای استفاده از آن وجود دارد. دستورالعمل‌های زیادی برای تایید قدرت یا ضعف خط روند بازار وجود دارند.
به عبارت دیگر، Trading volume به عنوان تاییدی بر حرکات قیمت و سیگنال معکوس شدن قیمت محسوب میشود. از آنجا که شاخص‌ها از مهمترین موضوعات در آموزش بورس هستند، شاخص‌های حجمی هم نقش ویژه‌ای در فرایند تصمیم‌گیری معاملهگران دارند.
در کل، Trading volume ابزار دقیقی برای ورود و خروج از معامله نیست. با این وجود، با کمک گرفتن از اندیکاتورها، سیگنال‌های ورود و خروج از طریق بررسی عملکرد قیمت (Price action)، حجم معاملات و شاخص حجمی ایجاد می‌شوند.
سوالات متداول
یکی از مهمترین مواردی که در صفحه هر نماد وجود دارد، مربوط به حجم معاملات است. ما میتوانیم در تابلوی سهام و در بخش اطلاعات مربوط به قیمت این عدد را مشاهده کنیم. با مقایسه این میزان با میانگین حجم ماه، میتوانیم ببینیم که میزان حجم در مقایسه با میانگین ماهانه در چه وضعیتی قرار دارد. بالا یا پایین بودن حجم در بورس نشاندهنده اطلاعات مهمی است که معاملهگران مجرب میتوانند از آن به خوبی استفاده کنند.
برای آنکه بتوانیم سهامی را تحت نظر بگیریم، لازم است که ابتدا فهرستی از سهام با بالاترین حجم معاملات را در اختیار داشته باشیم. این فهرست در سایت سازمان بورس و اوراق بهادار تهران قابل مشاهده است. بهتر است این فهرست را چند روز پشت سر هم بررسی کنیم و در صورت مشاهده یک سهم خاص در چند روز متوالی، به سراغ بررسی آن برویم. به این ترتیب، میتوانیم تصمیم درستی در خصوص سهام مذکور اتخاذ نماییم.
گاهی اخبار مثبتی در مورد یک سهم به گوش میرسد. در چنین شرایطی، بسیاری از افراد بدون توجه به نمودارها و تحلیلها، تنها با اتکا به این اخبار، صفهای طولانی برای خرید آن سهام تشکیل میدهند. آنها قصد دارند با خرید آن سهام به سود بالایی دست یابند. حاصل این صفهای خرید چیزی جز افزایش حجم معاملات نیست. اما اگر این افزایش حجم معاملات و نوسان مثبت، باعث شود که سهم با قیمتی بالاتر از ارزش واقعیاش معامله شود، مطمئناً در ادامه، شاهد اُفت سهم خواهیم بود.
