پامپ و دامپ در بازار ارزهای دیجیتال چیست و چه تاثیری بر اقتصاد دارد؟

پامپ و دامپ چیست؟ Pump and Dump چگونه اتفاق می‌افتد؟ راه‌های مقابله و پیشگیری از این فرآیند در معاملات کدامند؟

نوسانات شدید قیمت ارزها و کالاها یکی از مشخصه‌های ذاتی بازارهای مالی به شمار می‌‎آید. بسیاری از سرمایه گذاران تمایل دارند تا قبل از شروع رشد یا ریزش یک قیمت، روند آن را پیش بینی کرده و بر طبق آن پوزیشن معاملاتی خود را باز کنند. pump و dump جزو فرآیندهاییست که در آن قیمت دستخوش تغییرات زیادی می‌شود.

این تغییرات موجب می‌گردد تا برخی از سرمایه گذاران به سودهای بسیار بالایی دست پیدا کنند. برای آن‌که بتوانید روندهای انفجاری معاملات را تشخیص دهید، لازم است فرآیند pump و dump را به خوبی درک کنید. در این مقاله قصد داریم تا این فرآیند را به صورت کامل مورد بررسی قرار دهیم.

پامپ و دامپ چیست؟

پامپ و دامپ (pump and dump) در بازارهای مالی در واقع به مجموع فعالیت‌‌هایی گفته می‌شود که در آن برخی از معامله گران با فریب کاربران برای یک دارایی قیمت‌سازی می‌کنند و از طریق آن سود هنگفتی به دست می‌آورند. این فرآیند از دو مرحله pump و dump تشکیل شده که در مرحله پامپ، قیمت دارایی رشد انفجاری را تجربه می‌کند. معمولا در این مرحله کاربران تمایل شدیدی به خرید دارایی پیدا می‌کنند و طمع سرمایه گذاران در معاملات به شدت افزایش می‌یابد.

بعد از پامپ، فرآیند dump شروع می‌شود. در این فرآیند بیشترین خریداران دقیقا در زمان هیجانات کاربران از معاملات خارج شده‌اند و تنها سرمایه گذاران خرد در معاملات باقی مانده‌اند. در این فرآیند قیمت با ریزش شدیدی همراه می‌شود و به دلیل وجود ترس بالا در بین کاربران، همه معامله‌گران تمایل دارند هرچه سریعتر از معاملات دارایی خارج شوند.

نوسانات قیمتی شدید به‌دلیل فعالیت‌‌هایی صورت می‌گیرد که توسط عده‌ای و با هدف قیمت‌سازی مصنوعی برای یک دارایی انجام می‌شود. Pump and Dump در متون معتبر مالی به‌عنوان فرآیندی شناخته می‌شود که در آن قیمت اوراق بهادار به‌طور مصنوعی و ساختگی افزایش می‌یابد و یک دارایی بیش از ارزش ذاتی قیمت‌گذاری می‌شود.

تاریخچه پامپ و دامپ

در خصوص اولین پامپ دامپ صورت گرفته در تاریخ اتفاق نظری وجود ندارد؛ اما گفته می‌شود که اولین pump و dump‌های تاریخ در سهام مورد معامله در بازار وال استریت رخ داده است. در ادامه به بررسی برخی از مهمترین و قدیمی‌ترین پامپ‌ و دامپ‌‌های صورت گرفته در وال استریت می‌پردازیم.

یکی از شناخته‌ شده‌ترین پدیده‌های pump و dump در وال استریت به سهام شرکت RCA باز می‌گردد. فعالیت اصلی این شرکت در آن سال‌ها تولید گرامافون بود. سهام این شرکت در اواخر دهه 20 میلادی روند افزایشی خود را آغاز کرد. روند نزولی این سهام با کاهش قیمت سهام شرکت‌های وال استریت در دهه 30 میلادی  آغاز شد؛ اما روند کاهشی قیمت این سهم در مقایسه با سایر سهم‌ها با فروش توسط گروهی که به‌عنوان رادیو پول شناخته می‌شدند، تشدید شد.

در نتیجه فرآیند پامپ صورت گرفته در سهام این شرکت باعث شد قیمت آن در سال 1929 به رقم خیره‌کننده 549 دلار به‌ازای هر سهم برسد؛ اما در ادامه پس از مدتی هم‌زمان با روند خرسی بازار سهام در اکتبر همان سال، قیمت آن به کمتر از ده دلار به‌ازای هر سهم رسید. گفتنی است که قیمت سهام این شرکت تا اواسط دهه 60 میلادی به قیمت تاریخی آن در دهه 20 میلادی نرسید. طرحی که رادیو پول در آن سال‌ها آغاز کرد کاملا قانونی بود؛ اما وقوع این رویداد، الهام بخش تدوین قوانین سختگیرانه‌ای در این زمینه در وال استریت شد.

یکی دیگر از پامپ و دامپ‌های معروف در وال استریت به سهام شرکت ZZZZ Best Inc باز می‌گردد. شرکتی که فعالیت اصلی آن قالیشویی بود و در سال 1986 در بازار سهام عرضه عمومی شد. رفته رفته ارزش بازار شرکت به‌صورت انفجاری شروع به رشد کرد و به رقم قابل توجه 280 میلیون دلار در آن سال‌ها رسید. در ماه ژوئیه سال 1986 محققین شروع به کشف تقلبات حسابداری شرکت کردند و قیمت سهام شرکت از 18 دلار به 3.5 دلار کاهش یافت.

در بازار کریپتو نیز با توجه به مختصات منحصر به فرد آن به‌صورت مکرر شاهد وقوع پدیده pump و dump در کوین‌های این بازار هستیم. از شناخته شده‌‌ترین پروژه‌های کریپتویی درگیر پامپ و دامپ نیز می‌توان به توکن‌های Save the Kids و Squid Game اشاره کرد. در توکن اسکوئید گیم قیمت تحت تاثیر pump و dump صورت گرفته از قیمت‌های کمتر از یک دلار به بیش از دو هزار دلار به‌ازای هر کوین رسید؛ اما این موضوع تداوم نیافت و پس از اتمام پروژه انجام شده قیمت این توکن به زیر یک دلار سقوط کرد.

نحوه اجرای پامپ و دامپ

به‌طور کلی فرآیند pump و dump در چهار مرحله زیر و به ترتیب اتفاق می‌افتد:

• مرحله اول: در اولین مرحله بازیگرانی که منابع مالی قابل ‌توجهی در پرتفولیوی خود دارند تلاش می‌کنند تا بخش زیادی از یک کالا یا ارز را در قیمت‌‌های پایین خریداری کرده یا به فروش برسانند. در واقع در مرحله اول بازیگران تاثیرگذار در مارکت وارد معاملات ارز یا کالا می‌شوند.
• مرحله دوم: در این مرحله بازیگران پس از تکمیل خریدهای خود با انتشار اخبار و شایعات جعلی تلاش می‌کنند تا توجه معامله‌گران را به‌ دارایی مورد نظر جلب کنند. هدف از انجام این کار جلب توجه عموم معامله‌گران نسبت به دارایی مورد اشاره و ترغیب آن‌ها به خرید یا فروش آن است.
• مرحله سوم: در نتیجه انتشار اخبار و اطلاعات جعلی در خصوص دارایی مورد نظر، توجه معامله‌گران به دارایی مورد نظر جلب شده و موج انفجاری خرید یا فروش شدیدی در دارایی در نتیجه آن ایجاد می‌شود. موجی که در نهایت روند صعودی یا نزولی قیمت را تشدید می‌کند.
• مرحله چهارم: در این مرحله پس از ریزش یا رشد انفجاری قیمت، خروج بازیگران از معاملات آغاز می‌شود.

همان‌طور که مشاهده می‌کنید بازیگرانی که در ابتدا اقدام به خرید در قیمت‌های اندک کرده‌اند سود هنگفتی را با فروش خود به ‌دست می‌آورند؛ اما در نقطه مقابل افرادی که تحت تاثیر انتشار اخبار دروغین بازیگران در قیمت‌های بالا اقدام به سرمایه‌گذاری کرده‌اند زیان شدیدی را به خود تحمیل می‌کنند. با توجه به این‌که عمده اخبار مثبت منتشر شده جعلی و نادرست است، احتمال بازیابی قیمت و معکوس شدن روند از نزولی به صعودی بسیار بعید به ‌نظر می‌رسد.

انواع پامپ و دامپ

علی‌رغم این‌که طرح pump and dump از یک طرح کلی برای قیمت‌سازی استفاده می‌کنند؛ اما با این‌ حال روش‌های متفاوتی برای پیاده‌سازی این موضوع در دارایی‌ها وجود دارد. در ادامه به بررسی برخی از مهمترین این روش‌ها می‌پردازیم:

1. کلاسیک: این نوع روش، به‌عنوان یکی از متداول‌ترین و قدیمی‌ترین روش‌های پیاده سازی Pump and Dump شناخته می‌شود. در این طرح بازیگران آن، گزینه‌هایی با ارزش بازار کوچک و ناشناخته را هدف قرار داده و پس از تکمیل خریدهای خود اقدام به انتشار اخبار جعلی و نادرست در خصوص این گزینه‌ها می‌کنند.
2. میکروکپ: در این روش بازیگران Pump and Dump تلاش خود را بر روی گزینه‌هایی با ارزش بازار اندک متمرکز می‌کنند. زیرا قیمت این گزینه‌ها با نقدینگی بسیار اندکی می‌تواند نوسانات شدیدی را تجربه کند.
3. رسانه‌های اجتماعی: در این روش بازیگران تلاش می‌کنند تا با استفاده از پلتفرم‌های متداول رسانه‌های اجتماعی مانند توییتر، دیسکورد و غیره، به‌طور هم‌زمان به انتشار اطلاعات نادرست در خصوص یک دارایی بپردازند و از این طریق قیمت دارایی را با تلاطم شدیدی مواجه سازند.
4. بویلر روم: Boiler Room یا اتاق بخار لقبی داده شده به برخی از مراکزی است که کارکنان آن‌ها تلاش می‌کنند تا با ارائه راهنمایی‌های غلط و نادرست، منابع سرمایه‌گذاران را به گزینه‌های نادرستی راهنمایی نمایند. راه متداول ارتباطی این مراکز با سرمایه‌گذاران خود عمدتا از طریق تماس تلفنی است.

دلایل اهمیت پامپ و دامپ

همان‌طور که اشاره کردیم فرآیند پامپ و دامپ با نوسانات شدید قیمتی همراه است. زمانی که فرآیند پامپ توسط بازیگران انجام می‌شود قیمت رشد سرسام‌آوری را تجربه می‌کند؛ همچنین در زمانی که قیمت دامپ می‌شود انتظار نزول شدید قیمت را خواهیم داشت. بنابراین شناسایی موقعیت‌هایی که فرآیند pump و dump در آن‌ها صورت می‌گیرد، می‌تواند سودآوری قابل توجهی را نصیب سرمایه گذاران کند.

در صورتی که یک موقعیت معاملاتی پامپ را شناسایی کنیم، می‌توانیم در اولین فرصت اقدام به باز کردن پوزیشن خرید (یا عدم باز کردن پوزیشن فروش) در دارایی مورد نظر نماییم. همچنین در صورتی که یک موقعیت معاملاتی دامپ را شناسایی کنیم، می‌توانیم اقدام به باز کردن پوزیشن فروش در جهت آن کرده یا از باز کردن پوزیشن خرید جلوگیری نماییم.

مزایای پامپ و دامپ

علی‌رغم این‌که پامپ و دامپ فرآیندیست که در آن به قیمت‌سازی مصنوعی و غیرواقعی برای دارایی‌ها پرداخته می‌شود؛ اما با این‌حال این فرآیند دارای مزایا و معایب منحصربه‌فرد خود است. در ادامه به بررسی مزیت‌های آن می‌پردازیم:

1. امکان کسب سودهای قابل‌توجه: افرادی که قادر به شناسایی الگوهای پامپ و دامپ در بازار هستند و می‌توانند به موقع وارد و خارج شوند، ممکن است سودهای زیادی کسب کنند. این امر از آن جهت ممکن می‌شود که آن‌ها قبل از آنکه قیمت‌ها به سطح واقعی برگردند، از افزایش مصنوعی قیمت‌ها بهره‌برداری می‌کنند. البته، این نوع فعالیت می‌تواند بسیار ریسک پذیر باشد و نیازمند دانش و تجربه‌ی بالایی در تحلیل بازار و شناسایی الگوهاست.
2. افزایش نقدشوندگی بازار: بازیگران Pump and Dump و دنبال کنندگان آن‌ها با انجام معاملات مکرر خود نقدشوندگی بازار را افزایش داده و موجب سهولت خرید و فروش دیگران در بازار می‌شوند. زمانی که تعداد زیادی از معاملات بر روی یک دارایی خاص انجام می‌شود، این دارایی برای مدتی نقدشونده‌تر به نظر می‌رسد، زیرا حجم معاملات بالا می‌رود. این موضوع می‌تواند به دیگر سرمایه‌گذاران کمک کند تا راحت‌تر و سریع‌تر دارایی‌های خود را بفروشند. با این حال، این اثر معمولاً موقتی است و امکان دارد زمانی که حجم معاملات کاهش می‌یابد به سرعت تغییر کند.

معایب پامپ و دامپ

1. لطمه به اعتماد سرمایه گذاران به بازارهای مالی: وقتی سرمایه گذاران به دام استراتژی‌های “پامپ و دامپ” می‌افتند، زیان‌های مالی قابل توجهی را تجربه می‌کنند. این امر باعث می‌شود تا اعتماد آن‌ها به بازارهای مالی و شفافیت آن‌ها شدیداً کاهش یابد. از دست دادن اعتماد می‌تواند به ضعیف شدن حمایت عمومی و سرمایه‌گذاری کمتر در این بازارها منجر شود، که این خود باعث کاهش سلامت کلی بازار مالی و کاهش سرمایه‌گذاری‌های آتی خواهد شد.
2. زیان سرمایه گذاران: در مرحله “دامپ” از این فرآیند، قیمت‌های بالا ریزش می‌کنند و سرمایه‌گذارانی که در اوج قیمت خریداری کرده‌اند، زیان‌های بزرگی را متحمل می‌شوند. این زیان‌ها می‌توانند تأثیرات مخربی بر وضعیت مالی فردی سرمایه گذاران داشته باشند و حتی ممکن است سبب شود تا برخی از آن‌ها دیگر تمایلی به سرمایه گذاری در بازار نداشته باشند.
3. قیمت گذاری نادرست دارایی‌ها: استراتژی‌های پامپ و دامپ باعث می‌شوند تا قیمت دارایی‌ها به طور مصنوعی و بدون توجه به ارزش واقعی آن‌ها بالا برود. این امر موجب می‌شود که منابع مالی به سمت دارایی‌های بیش‌قیمت و نامناسب هدایت شوند و در نتیجه، بازار نتواند به طور موثری منابع را در جای مناسب خود قرار دهد. این قیمت‌گذاری نادرست می‌تواند به تصمیم گیری‌های غلط اقتصادی و سرمایه گذاری‌های ناکارآمد منجر شود که ضررهای اقتصادی گسترده‌ای را به دنبال دارد.

همان‌طور که مشاهده کردید معایب Pump and Dump بسیار بیشتر از مزایای این طرح‌ها هستند. بنابراین لازم است فعالان بازارهای مالی تلاش کنند تا از این طرح‌ها دوری نمایند. در ادامه به برخی از مواردی اشاره می‌کنیم که سبب شناسایی و اجتناب از این طرح‌ها می‌شود.

پامپ و دامپ در چه بازارهایی صورت می‌گیرد؟

خرید گسترده بازیگران، انتشار اخبار جعلی و فروش تجمیعی بازیگران اتفاقی است که امکان دارد در هر بازاری رخ دهد؛ اما با این‌حال پامپ و دامپ در برخی بازارها با توجه به ویژگی‌های منحصر به فرد آن‌ها بیشتر رخ می‌دهد. در ادامه به برخی از ویژگی‌های بازارهایی اشاره می‌کنیم که این پدیده بیشتر در آن‌ها رخ می‌دهد.

• عمق کم بازار: همان‌طور که اشاره کردیم بازیگران در گام اول به‌دنبال خرید گسترده در قیمت‌های اندک و تاثیرگذاری بر روند معاملات از این طریق هستند. با توجه به این موضوع، هر چه ارزش بازار دارایی یا به عبارت دیگر عمق بازار مورد نظر کمتر باشد، این بازیگران نیازمند منابع کمتری برای دستیابی به کنترل مورد نظر خودشان هستند. برای مثال در بازار ارزهای دیجیتال بازیگران pump و dump بیشتر به‌دنبال کوین‌هایی با ارزش بازار اندک هستند.
• عدم وجود دامنه نوسان: بازیگرانی که به‌دنبال pump & dump در قیمت هستند، بیشتر به سراغ بازارهایی می‌روند که دامنه نوسان ندارند و یا دامنه نوسان آن‌ها زیاد است. با وجود این پارامتر پتانسیل وقوع تحرکات قیمتی قابل‌توجه در آن بازار افزایش یافته و بیشتر مورد توجه بازیگران این حوزه قرار می‌گیرد.
• نبود رگولاتور در بازار مربوطه: بازیگرانی که اقدام به انجام این فرآیند در بازارها می‌کنند در صورتی که نهاد تنظیم‌گری وجود نداشته باشد، می‌توانند با سهولت بیشتری به انجام این امر بپردازند. دلیل این موضوع نیز عدم وجود نظارت این نهادها بر روی معاملات صورت گرفته است.

با توجه به وجود چنین پارامترهایی این پدیده بیشتر در بازار فارکس، کریپتو و سهام برخی کشورها رخ می‌دهد که دارای چنین ویژگی‌هایی هستند. در بین بازارهای یادشده با توجه به ویژگی‌های منحصر به فرد بازار کریپتو شاهد تعدد وقوع این پدیده در بازار رمز ارزها هستیم.

روش ‌های اجتناب از پامپ و دامپ

1. بررسی پیشنهادات سرمایه‌گذاری: یکی از شگردهای این طرح‌ها برای جلب توجه عموم مردم، استفاده از ترفندهای تبلیغاتی و انتشار شایعات در خصوص دارایی موضوع Pump and Dump است. بنابراین بهتر است در زمانی که با این تبلیغات مواجه می‌شویم، بررسی‌های لازم را به عمل آوریم تا از زیان‌های غیرضروری در آینده جلوگیری کنیم.
2. تعیین خطوط قرمز در سرمایه گذاری: بسیاری از این طرح‌ها با ارائه پیشنهادات غیرواقع تلاش می‌کنند تا به جلب توجه عموم مردم به دارایی مورد نظر بپردازند. از جمله این پیشنهادات می‌توان به ارائه سود تضمین شده، سود قابل‌توجه، انتشار اخبار بیش از حد مثبت و یا  مواردی از این دست اشاره کرد. بنابراین بهتر است برای اجتناب از ورود به این طرح‌ها خطوط قرمزی در خصوص این اطلاعات در استراتژی سرمایه‌گذاری شخصی خود در نظر داشته باشید و به آن توجه کنید.
3. استفاده از راهنمایی افراد با تجربه: بهتر است قبل از ورود به طرح‌هایی که احتمال Pump and Dump در قیمت آن‌ها بالاست، نظر افراد با تجربه و مشاوران سرمایه‌گذاری را در این بازارها جویا شویم. در این صورت احتمال ورود ناخواسته به این طرح‌ها را تا حدود بسیار زیادی کاهش می‌دهیم.
4. غلبه بر FOMO: ترس از جاماندن یا Fear of Missing Out که با نام اختصاری فومو FOMO نیز شناخته می‌شود یکی از حس‌های متداولی است که سرمایه‌گذاران بازارهای مالی با آن مواجه هستند. در مواجه با گزینه‌های Pump and Dump به‌دلیل نوسانات شدید قیمتی این گزینه‌ها این حس به‌شدت تشدید شده و رفتار منطقی انسان را تا حدود زیادی کاهش می‌دهد. برای مواجهه با این حس در بازارهای مالی بهتر است تا از عجله بپرهیزیم و با تفکر و دلایل مستدل اقدام به تصمیم گیری کنیم.

معرفی اندیکاتور برای تشخیص پامپ و دامپ

اندیکاتورها ابزارهایی در تحلیل تکنیکال هستند که تلاش می‌کنند با انجام محاسبات ریاضی، تحلیلگران را از زوایای پنهان بازار مطلع کرده و اطلاعات مورد نیاز آن‌ها را در اختیارشان قرار دهند. در این مسیر عده‌ای از تحلیلگران تکنیکی به منظور شناسایی گزینه‌هایی که دچار پامپ و دامپ در قیمت خود شده‌اند از اندیکاتوری با نام APDI که مخفف عبارت Ammo Pump and Dump Index است، استفاده می‌کنند.

مطابق بررسی‌های انجام شده می‌توان گفت که بهترین تایم فریمی که می‌توانیم با آن از این اندیکاتور استفاده کنیم، تایم فریم یک ‌ساعته و نیم‌ ساعته است؛ همچنین ذکر این نکته ضروری به‌نظر می‌رسد که استفاده از این اندیکاتور رایگان نیست و برای استفاده از آن باید مبلغی به‌عنوان حق استفاده به طراحان این اندیکاتور پرداخت شود.

پامپ و دامپ در بازار کریپتو و فارکس

همان‌طور که اشاره کردیم در بازار کریپتو، پدیده پامپ و دامپ (Pump and Dump) به دلیل ویژگی‌های خاص این بازار مانند عدم وجود نهادهای نظارتی قوی، عدم وجود محدودیت دامنه نوسان قیمت و عمق کم بازار، به شکل گسترده‌ای رواج دارد. در این روش، افراد یا گروه‌هایی با خریداری حجم بالایی از یک ارز دیجیتال خاص در زمان کوتاهی، قیمت آن را به شدت افزایش می‌دهند و سپس با فروش آن در اوج قیمت، سودهای کلانی به دست می‌آورند، در حالیکه سایر سرمایه گذاران متضرر می‌شوند.

این رویکرد می‌تواند تاثیرات منفی بسیاری بر اعتماد عمومی و ارزش واقعی ارزهای دیجیتال بگذارد. از آنجایی که بازار کریپتو هنوز در مراحل اولیه توسعه و بلوغ خود قرار دارد، نبود مقررات کافی می‌تواند به افزایش فعالیت‌های مشکوک و غیرقانونی منجر شود.

در مقابل، بازار فارکس که بازاری‌ست بسیار بزرگ و عمیق و شامل مبادله ارزهای مختلف کشورها می‌شود، کمتر شاهد پامپ و دامپ است. این بازار به دلیل حجم بالای معاملات و حضور بازیگران بزرگی چون بانک‌های مرکزی و موسسات مالی بزرگ، مقاومت بیشتری در برابر چنین تاکتیک‌هایی نشان می‌دهد. نظارت بانک‌های مرکزی بر نرخ‌های ارز و تنوع بالا در دارایی‌های قابل معامله، فضا برای اعمال چنین استراتژی‌هایی را محدود می‌کند. بنابراین، احتمال وقوع پامپ و دامپ در این بازار به شدت پایین است.

بنابراین، در حالیکه بازار کریپتو به دلیل ماهیت غیرمتمرکز و جدید خود آسیب پذیرتر است، بازار فارکس با ساختار مستحکم‌تر و نظارت‌های بیشتر، به طور قابل توجهی از ریسک‌های مرتبط با این فرایند مصون مانده است.