اندیکاتور rsi چیست چگونه کار میکند و واگرایی rsi نشانگر چیست؟

اندیکاتور RSI چیست و چه کاربردی دارد؟ اندیکاتور شاخص قدرت نسبی چگونه محاسبه می‌شود؟ چند نوع واگرایی در این اندیکاتور وجود دارد؟

برای موفقیت در بازارهای مالی، درک صحیح از حرکات قیمت و شناسایی الگوهای کلیدی حیاتی است. یکی از ابزارهای مؤثر در تحلیل تکنیکال که معامله‌گران به‌طور گسترده از آن بهره می‌برند، شاخص قدرت نسبی (RSI) است. این اندیکاتور با سنجش میزان سرعت و تغییرات قیمت، می‌تواند به معامله‌گران کمک کند تا زمان‌های مناسب برای خرید یا فروش را شناسایی کنند.

با تشخیص سطوح اشباع خرید و فروش، RSI اغلب به عنوان یک راهنما برای ورود یا خروج از معاملات به‌کار می‌رود. در این مقاله، به جزئیات نحوه عملکرد اندیکاتور RSI، روش‌های استفاده از آن، و استراتژی‌های معمول معامله‌گری خواهیم پرداخت.

اندیکاتور RSI چیست؟

اندیکاتور RSI مخفف عبارت Relative Strength Index به معنی «شاخص قدرت نسبی» یکی از ابزارهای تحلیل تکنیکال است که توسط ولز وایلدر در سال 1978 توسعه یافت. این اندیکاتور برای اندازه‌گیری سرعت و تغییرات قیمت در بازارهای مالی مورد استفاده قرار می‌گیرد و به تحلیل‌گران و معامله‌گران کمک می‌کند تا تعیین کنند آیا یک دارایی بیش خرید شده یا بیش از حد فروخته شده است.

اندیکاتور شاخص قدرت نسبی بر مبنای یک مقیاس از 0 تا 100 عمل می‌کند. هنگامی که مقدار RSI به بالای 70 می‌رسد، نشان دهنده “خرید بیش از حد” بوده که ممکن است به این معنا باشد که بازار به زودی دچار اصلاح خواهد شد. بالعکس، زمانی که مقدار RSI به زیر 30 می‌رسد، نشان دهنده “فروش بیش از حد” است که امکان دارد نشان دهنده یک فرصت خرید باشد.

RSI عمدتاً به عنوان یک ابزار مومنتوم و برای تعیین جهت حرکت بازار و نقاط معکوس استفاده می‌شود. یکی از مزایای آن این است که علاوه بر ارائه سیگنال‌های خرید و فروش، به معامله‌گران امکان می‌دهد تا روندهای احتمالی بازار را نیز پیش بینی کنند. سیگنال‌های مختلفی که از RSI حاصل می‌شود، شامل واگرایی‌ها، نقاط اشباع خرید/فروش، و الگوهای مختلف است. واگرایی‌ها زمانی رخ می‌دهد که جهت حرکت RSI با جهت حرکت قیمت اختلاف داشته باشد، که می‌تواند نشانه‌ای از تغییر روند باشد.

فرمول محاسبه اندیکاتور RSI

محاسبه اندیکاتور RSI مانند بیشتر اندیکاتورهای دیگر در یک دوره صورت می‌گیرد. به طور کلی، می‌توان گفت اندیکاتورها از طریق توابع ریاضی عملیاتی مانند میانگین‌گیری به دست آمده و نتایج حاصل برای تحلیل مورد استفاده قرار می‌گیرند. در این اندیکاتور، دوره محاسباتی معمولا 14 است، یعنی برای محاسبه مقدار RSI برای کندلی خاص، از اطلاعات 14 کندل پیش استفاده می‌شود.

باید توجه داشته باشیم که این محاسبات ربطی به دوره زمانی نمودار ندارد. به عبارت دیگر، اگر دوره زمانی روزانه باشد، محاسبه با استفاده از 14 کندل روزانه و اگر دوره زمانی 1 ساعته باشد، محاسبه با استفاده از 14 کندل 1 ساعته صورت می‌گیرد. برای محاسبه اندیکاتور RSI، ابتدا باید مقدار قدرت نسبی را محاسبه کنیم. مقدار قدرت نسبی از تقسیم “متوسط سود” (Average Gain) به “متوسط زیان” (Average Loss) در طول دوره محاسبه اندیکاتور به دست می‌آید. باید توجه داشته باشیم که متوسط زیان نیز مانند متوسط سود، به صورت مقداری مثبت استفاده می‌شود.

برای مثال، برای محاسبه قدرت نسبی در دوره‌ای 14 روزه، فرض کنید که در 5 کندل از 14 کندل قبلی، قیمت پایانی بالاتر از قیمت شروع بسته شده و متوسط مقدار سود در آن‌ 5 کندل برابر با 1 درصد است. در 9 کندل باقیمانده، قیمت پایانی پایین‌تر از قیمت شروع بوده و به طور متوسط، مقدار ضرر در آن‌ها برابر با 0.8 درصد است. در این حالت، مقدار قدرت نسبی با تقسیم 1 به 0.8 به دست می‌آید که برابر با 1.25 است.

اکنون، برای محاسبه مقدار شاخص RSI، مقدار قدرت نسبی به دست آمده در فرمول زیر قرار داده می‌شود. این مقدار همیشه عددی بین صفر تا صد خواهد بود. در مورد مثال ذکر شده، این مقدار برابر با 55.55 خواهد بود.

اندیکاتور RSI چگونه تفسیر می‌شود؟

در قسمت قبل، در مورد چگونگی محاسبه اندیکاتور RSI صحبت کردیم. در این بخش، این اندیکاتور را از نظر نمودار قیمتی تفسیر می‌کنیم. بررسی روندهای قیمت و شاخص‌های مختلف مربوط به نمودار قیمتی هر سهم یا رمز ارز کمک قابل‌توجهی به تفسیر نمودارها می‌کند.

به‌عنوان مثال، فرضیه اصلی مبنی بر این که اگر شاخص قدرت نسبی بالای 70 باشد، در حالت اشباع خرید و اگر زیر 30 باشد، در حالت اشباع فروش قرار داریم، به راحتی قابل رد کردن است. در بسیاری از روندهای نزولی، اصلاحات صعودی معمولا با RSI زیر 70 صورت می‌گیرند و در روندهای صعودی، اصلاحات نزولی معمولا از مقادیر RSI بالاتر از 30 برگشت داده می‌شوند. بنابراین، توجه به نوع روند موجود می‌تواند در برداشت ما از مقادیر RSI تاثیر داشته باشد.

تنظیمات استاندارد اندیکاتور RSI

1. دوره زمانی (Period): دوره زمانی پیش فرض برای RSI معمولاً 14 روز است. این عدد بدین معناست که محاسبات شاخص قدرت نسبی (RSI) بر اساس اطلاعات 14 دوره آخر انجام می‌شود. این دوره‌ها می‌توانند بر حسب روز، ساعت، دقیقه و غیره باشند. اگر دوره زمانی کاهش یابد، RSI حساس‌تر می‌شود و بیشتر نوسان می‌کند. اما اگر دوره زمانی افزایش یابد، حساسیت RSI کاهش می‌یابد و خط آن صاف‌تر می‌شود. تغییر دوره زمانی می‌تواند بر اساس سبک و استراتژی معاملاتی فرد تنظیم شود.
2. سطوح اشباع خرید و فروش: سطوح 70 و 30 معمولاً به عنوان نقاط اشباع خرید و فروش شناخته می‌شوند. زمانی که RSI بالای 70 باشد، این موضوع می‌تواند نشان‌دهنده اشباع خرید باشد، که ممکن است با کاهش قیمت همراه شود. از طرف دیگر، وقتی RSI زیر 30 باشد، این می‌تواند نشان‌دهنده اشباع فروش باشد، که احتمال افزایش قیمت را به دنبال دارد. این سطوح به معامله‌گران کمک می‌کند تا نقاط ورود و خروج محتمل را شناسایی کنند.
3. تنظیمات سفارشی: برخی معامله‌گران ممکن است تنظیمات استاندارد RSI را با توجه به استراتژی و روش تحلیل خود تغییر دهند. برای مثال، برخی از دوره‌های کوتاه‌تری مانند 9 یا 25 روز استفاده می‌کنند تا به تغییرات بازار حساس‌تر باشند. همچنین ممکن است سطوح اشباع خرید و فروش را به 80 و 20 تغییر دهند تا به نتایج دقیق‌تری برسند. این تنظیمات سفارشی به معامله‌گران اجازه می‌دهد که شاخص RSI را مطابق با نیازهای خاص خود تنظیم کنند.

با توجه به اینکه هر تنظیمی می‌تواند در شرایط مختلف نتایج متفاوتی داشته باشد، بسیار مهم است که معامله‌گران قبل از استفاده از تنظیمات سفارشی، آن‌ها را تست کنند و تأثیرشان بر عملکرد معاملاتی را ارزیابی کنند.

استراتژی واگرایی در اندیکاتور RSI چیست؟

تحلیلگران از واگرایی (Divergence) بین نمودار قیمت و نمودار اندیکاتورهای نوسانگرنما، در تحلیل‌های خود استفاده می‌کنند. در کل، دو نوع واگرایی وجود دارد که هر کدام از آن‌ها به دو نوع مثبت و منفی تقسیم می‌شود:

1. واگرایی معمولی (Regular Divergence)
   1. 1 واگرایی معمولی مثبت
   2. 1 واگرایی معمولی منفی
2. واگرایی مخفی (Hidden Divergence)
   1. 2 واگرایی مخفی مثبت
   2. 2 واگرایی مخفی منفی

وجود واگرایی ادامه دهنده بودن یا برگشت روند را تا حدی مشخص می‌نماید. در ادامه، هر یک از انواع واگرایی‌ها توضیح داده می‌شوند.

واگرایی معمولی مثبت

واگرایی معمولی مثبت معمولا در روند‌های نزولی اتفاق می‌افتد و مشاهده آن در نمودارها به این معناست که روند نزولی در حال پایان است و روند صعودی به زودی شکل می‌گیرد. در این حالت، از کف‌های ایجاد شده در نمودار قیمت و اندیکاتور برای تشخیص واگرایی استفاده می‌کنیم. واگرایی معمولی مثبت زمانی ایجاد می‌شود که دو کف تشکیل شده در نمودار قیمت نزولی باشد، یعنی کف دوم پایین‌تر از کف اول بوده و کف‌های متناظر در اندیکاتور RSI به صورت صعودی باشد، یعنی کف دوم بالاتر از کف اول قرار می‌گیرد.

در تصویر زیر، نمودار قیمتی بیت کوین را در دوره زمانی چهار ساعته مشاهده می‌کنیم. همانطور که مشخص است، در پایان روند نزولی، واگرایی معمولی مثبت دیده می‌شود (دره‌ها در قیمت، روندی نزولی اما در اندیکاتور روندی صعودی دارند) و پس از آن قیمت با تغییر روند و رشد همراه است. در مرحله بعد، دوباره روند نزولی شکل می‌گیرد. در پایان روند، دوباره شاهد شکل‌گیری واگرایی معمولی مثبت و پس از آن، رشد قیمت خواهیم بود.

واگرایی معمولی منفی 

واگرایی معمولی منفی در پایان روندهای صعودی ایجاد می‌شود. تشکیل این واگرایی باعث می‌شود تا روند مثبت سهم تبدیل به روندی نزولی شده و به همین دلیل، واگرایی معمولی منفی نامیده می‌شود. در این حالت، برای ترسیم واگرایی از قله‌ها استفاده می‌شود. به حالتی که در آن، خط وصل کننده دو قله در نمودار قیمت صعودی بوده، اما خط نظیر آن‌ها در نوسانگرنما نزولی باشد، واگرایی معمولی منفی گفته می‌شود.

در تصویر زیر، نمودار قیمتی بیت کوین را در دوره زمانی روزانه مشاهده می‌کنیم. همانطور که مشخص است، در پایان روند صعودی، با وجود صعود قله‌های قیمتی، ارتفاع قله‌های متناظر در اندیکاتور RSI کاهش می‌یابد. در نهایت، مشاهده می‌کنیم که قیمت با یک اصلاح عمیق روبه‌رو شده و روندی نزولی در پیش می‌گیرد.

واگرایی مخفی مثبت

برخلاف واگرایی معمولی، واگرایی مخفی حاکی از تداوم روند است. واگرایی مخفی مثبت در روند صعودی ایجاد می‌شود. برای تشخیص این روند، از کف روند صعودی استفاده می‌کنیم. واگرایی مخفی مثبت زمانی شکل می‌گیرد که در یک روند صعودی، کف‌های تشکیل شده بالاتر از کف‌های قبلی باشند اما متناظر آن‌ها در اندیکاتور RSI روند نزولی داشته باشد. این نوع از واگرایی حاکی از تداوم روند صعودی است.

در تصویر زیر، نمودار بیت کوین در دوره زمانی یک ساعته را مشاهده می‌کنیم. همانطور که مشاهده می‌کنید، قیمت در روندی صعودی در حال حرکت است. در این حالت، کف‌های قیمتی روندی صعودی داشته در حالیکه کف‌های اندیکاتور شاخص قدرت نسبی (RSI) روندی نزولی دارند. به همین دلیل، قیمت به روند صعودی خود ادامه می‌دهد و افزایش می‌یابد.

واگرایی مخفی منفی

واگرایی مخفی منفی در روندهای نزولی شکل می‌گیرد و نشان‌دهنده ادامه روند نزولی است. برای شناسایی واگرایی مخفی منفی از قله‌های قیمتی در روند نزولی استفاده می‌شود. حالت واگرایی مخفی منفی زمانی ایجاد می‌شود که قله‌های قیمتی در روند نزولی به شکل نزولی ایجاد شوند اما قله‌های متناظر در اندیکاتور RSI صعودی باشند.

در تصویر زیر، نمودار ارز دیجیتال سولانا (SOL) را در دوره زمانی یک ساعته مشاهده می‌کنیم. همانطور که مشخص است، در روند نزولی قله قیمت پایین‌تر از قله قبلی ایجاد شده در حالیکه در RSI، خلاف این روند اتفاق افتاده است. پس از شکل‌گیری واگرایی مخفی منفی، قیمت به روند نزولی خود ادامه داده و کاهش یافته است.

باید توجه داشته باشیم که بحث مربوط به واگرایی‌ها تنها به این اندیکاتور مربوط نمی‌شود. ما می‌توانیم به جای استفاده از شاخص RSI، از اندیکاتور مکدی (MACD) یا CCI نیز برای تشخیص واگرایی استفاده نماییم. به هر حال، برای کسب سود از بازار سهام یا ارزهای دیجیتال، استفاده از استراتژی‌های واگرایی می‌تواند بسیار مفید و کارآمد باشد.

مزایای استفاده از اندیکاتور RSI

1. شناسایی شرایط خرید یا فروش بیش از حد: RSI با استفاده از مقیاسی بین 0 تا 100، شرایط خرید یا فروش بیش از حد را نشان می‌دهد. هنگامی که RSI بالاتر از 70 باشد، احتمال خرید افراطی و افزایش ریسک اصلاح قیمت وجود دارد. این موقعیت معمولاً فرصتی برای فروش یا توقف سرمایه گذاری‌های جدید است. در مقابل، RSI زیر 30 نشان دهنده فروش افراطی و احتمال بازگشت قیمت است، که امکان دارد فرصتی برای خرید ایجاد کند.
2. تعیین قدرت روند: شاخص قدرت نسبی با نشان دادن تغییرات قیمتی می‌تواند قدرت روند را ارزیابی کند. اگر RSI بین 50 تا 70 باشد، معمولاً نشان‌دهنده یک روند صعودی است. اگر زیر 50 باشد، احتمالاً یک روند نزولی وجود دارد. این قابلیت به معامله‌گران کمک می‌کند تا مسیر احتمالی قیمت را پیش بینی کنند و تصمیمات خود را بر اساس آن تنظیم نمایند.
3. انعطاف پذیری: RSI به گونه‌ای طراحی شده که می‌توان آن را در بازه‌های زمانی مختلف و در دارایی‌های گوناگون استفاده کرد. برای مثال، می‌توان RSI را در معاملات سهام، ارزهای دیجیتال، فارکس، و کالاها به کار برد. این انعطاف پذیری به معامله‌گران اجازه می‌دهد تا در محیط‌های مختلف مالی از این شاخص بهره‌برداری کنند.

معایب استفاده از اندیکاتور RSI

1. سیگنال‌های کاذب: یکی از بزرگترین چالش‌های استفاده از RSI، سیگنال‌های کاذب است. بازار ممکن است برای مدت طولانی در حالت خرید یا فروش بیش از حد باقی بماند، بدون اینکه تغییر جهتی رخ دهد. این می‌تواند معامله‌گران را به اشتباه بیندازد و موجب انجام معاملات زیان‌ده شود.
2. نیاز به تنظیمات مختلف: پارامترهای پیش‌فرض RSI، مانند دوره 14، ممکن است برای همه بازارها یا دارایی‌ها مناسب نباشد. بسته به نوسانات و خصوصیات هر دارایی، ممکن است نیاز باشد که این تنظیمات تغییر کند. این نیاز به تنظیمات مختلف ممکن است معامله‌گران را دچار سردرگمی کند.
3. عدم ارائه اطلاعات در مورد روندهای بلندمدت: شاخص قدرت نسبی بیشتر برای تحلیل‌های کوتاه‌مدت و میان‌مدت مناسب است. این اندیکاتور برای ارزیابی روندهای بلندمدت طراحی نشده و نمی‌تواند تصویر کاملی از وضعیت بازار در بازه‌های زمانی طولانی‌تر ارائه دهد. این محدودیت می‌تواند برای سرمایه‌گذاران بلندمدت یک عیب محسوب شود.

استراتژی خط روند در شاخص قدرت نسبی (RSI)

همانطور که در نمودار قیمت می‌توانیم با استفاده از خطوط روند و خطوط حمایت و مقاومت به معامله‌گری بپردازیم، این خط‌ها را در اندیکاتور RSI نیز می‌توانیم رسم کنیم. معمولاً اسیلاتورها به عنوان “اندیکاتورهای پیش‌رو” شناخته می‌شوند. این بدان معناست که سیگنا‌ل‌های مشاهده شده در اسیلاتورها، در نمودار قیمت با تاخیر قابل مشاهده هستند. بنابراین، اگر شکستی در خط روند یا سطوح حمایت و مقاومت RSI روی دهد، این اتفاق به احتمال زیاد در نمودار قیمت نیز روی خواهد داد.

در تصویر زیر، نمودار قیمتی ارز دیجیتال کاردانو را در دوره زمانی چهار ساعته مشاهده می‌کنیم. همانطور که مشخص است، خط روند قیمت در اندیکاتور RSI رسم شده است و در نقطه‌ای که با فلش قرمز مشخص شده، خط روند می‌شکند. معادل آن در نمودار قیمت نیز با فلش نشان داده شده است. اما همانطور که مشخص شده، خط روند در نمودار قیمت هنوز نشکسته است.

تقریباً پس از 12 کندل چهار ساعته، می‌توان مشاهده کرد که خط روند قیمتی نیز شکسته است. باید توجه داشته باشیم که برای معامله‌، به هیچ وجه نباید تنها از یک اندیکاتور استفاده کنیم. در معامله تنها با استفاده از یک اندیکاتور، احتمال خطا زیاد است و همین مساله می‌تواند به ضرر و زیان ما منجر شود.

ترکیب شاخص قدرت نسبی با ابزارهای تحلیل تکنیکال

مانند سایر اندیکاتورهای مورد استفاده در تحلیل تکنیکال، تنها با استفاده از اندیکاتور RSI، نمی‌توانیم سیگنال صحیح خرید و فروش را دریافت کنیم. تغییر مقدار RSI تنها با ایجاد روند ایجاد نمی‌شود. نوسان قیمت در یک محدوده نیز ممکن است اندیکاتور را از حالت اشباع خرید یا فروش دور کند. بنابراین، بهترین روش استفاده از این اندیکاتور، ترکیب آن با سایر ابزارهای مورد استفاده در تحلیل تکنیکال است.

برای مثال، می‌توانیم از ترکیب این اندیکاتور با مووینگ اوریج ها برای تعیین استراتژی خود استفاده کنیم. اگر هر دو اندیکاتور سیگنال ورود به معامله صادر کردند، می‌توانیم وارد معامله شویم. بهترین حالت، ترکیب شاخص قدرت نسبی با الگوهای پرایس اکشن است. در مواقعی که از نظر الگوهای پرایس اکشن، در سطوح مهمی قرار داریم، استفاده از این اندیکاتور و واگرایی‌ها می‌تواند تا حدی وضعیت ادامه یا برگشت روند را مشخص نماید.

نحوه اضافه کردن شاخص قدرت نسبی به نمودار قیمت

اضافه کردن شاخص قدرت نسبی (RSI) به نمودار قیمت، یکی از روش‌های محبوب در تحلیل تکنیکال است. این شاخص از نظر نشان دادن شرایط اشباع خرید و فروش و تغییرات مومنتوم اهمیت دارد. برای ارائه توضیحات بیشتر، هر مرحله از این فرایند را دقیق‌تر بررسی می‌کنیم:

1. انتخاب پلتفرم مناسب

برای استفاده از RSI، پلتفرم معاملاتی مناسبی باید انتخاب شود. پلتفرم‌های مختلفی وجود دارند که برای تحلیل تکنیکال طراحی شده‌اند، از جمله MetaTrader ،TradingView، و سایر نرم افزارهای معاملاتی. این پلتفرم‌ها ابزارهایی را ارائه می‌دهند که اضافه کردن اندیکاتورهایی مانند RSI را آسان می‌سازد. انتخاب پلتفرمی با رابط کاربری ساده و قابلیت سفارشی‌سازی اندیکاتورها مهم است.

2. انتخاب نمودار مناسب

نوع نمودار انتخابی می‌تواند تأثیر زیادی بر تحلیل شما داشته باشد. نمودارهای شمعی یا میله‌ای اطلاعات بیشتری نسبت به نمودار خطی ارائه می‌دهند، زیرا آن‌ها شامل اطلاعاتی مانند قیمت باز، بسته، بالا و پایین هستند. این جزئیات به شما کمک می‌کند تا درک بهتری از حرکات قیمت داشته باشید. انتخاب یک بازه زمانی مناسب برای نمودار نیز حائز اهمیت است؛ برای تحلیل کوتاه‌مدت، بازه‌های زمانی کوتاه‌تر و برای تحلیل بلندمدت، بازه‌های زمانی طولانی‌تر توصیه می‌شود.

3. اضافه کردن RSI به نمودار

در پلتفرم های معاملاتی، معمولاً گزینه‌هایی برای افزودن اندیکاتورها وجود دارد. برای اضافه کردن RSI، باید از منوی بالای صفحه یا منوی کشویی اندیکاتورها استفاده کنید. در MetaTrader، گزینه ‘Insert’ را انتخاب کرده و سپس ‘Indicators’ و ‘Oscillators’ را برای یافتن RSI انتخاب کنید. در TradingView، این فرایند معمولاً از طریق منوی ‘Indicators’ در بالای صفحه انجام می‌شود. پس از انتخاب RSI، یک پنجره جدید باز می‌شود که در آن می‌توانید پارامترهای مختلف را تنظیم کنید.

4. تنظیم پارامترهای RSI

پارامترهای RSI شامل دوره زمانی برای محاسبه و سطوح اشباع خرید و فروش است. دوره استاندارد برای RSI 14 روز است. اگر این دوره را کوتاه‌تر کنید، اندیکاتور حساس‌تر می‌شود و واکنش‌های سریعتری نسبت به تغییرات قیمت نشان می‌دهد. با این حال، افزایش نویز نیز یکی از معایب آن است. اگر دوره را طولانی‌تر کنید، نویز کاهش می‌یابد، اما اندیکاتور کندتر خواهد شد. همچنین، برخی معامله‌گران ترجیح می‌دهند که سطوح اشباع خرید و فروش را تغییر دهند تا با استراتژی معاملاتی خود تطابق داشته باشند.

5. تفسیر نتایج

تفسیر RSI یک هنر است که به تجربه نیاز دارد. به طور کلی، مقادیر بالای 70 نشان‌دهنده اشباع خرید و مقادیر زیر 30 نشان‌دهنده اشباع فروش است. با این حال، این مقادیر بسته به نوع بازار و شرایط ممکن است متفاوت باشد. به علاوه، RSI معمولاً به عنوان یک شاخص مومنتوم استفاده می‌شود، بنابراین افزایش یا کاهش سریع آن می‌تواند نشان‌دهنده تغییر در روند بازار باشد. برای بهترین نتایج، توصیه می‌شود که RSI را با سایر اندیکاتورها و روش‌های تحلیل تکنیکال ترکیب کنید.