هر کسی که تا به حال، در بازارهای سرمایه و مالی فعالیت کرده باشد، مطمئناً عبارت جفت ارز را شنیده است. این مفهوم که در زبان انگلیسی با عنوان Currency Pair شناخته میشود، یکی از مهمترین مفاهیمی است که معاملهگران (خریداران و فروشندگان) ارزهای فیات، ارزهای دیجیتال و سایر انواع سرمایه لازم است با آن آشنا باشند.
جفت ارز (Currency Pair) چیست؟
کاربران و فعالان سیستمهای بزرگ سرمایهگذاری، مانند بورسها، صرافیها و بروکرها میدانند که ورود به چنین فضاهایی مستلزم آشنایی اولیه با مفاهیم مطرح شده در آنها است. جفت ارزها یکی از مفاهیم پایه و مهم در بازارهای مالی، نظیر فارکس، بورس، ارزهای دیجیتالی و غیره هستند.
ترکیب و جفت کردن دو ارز (ارز فیات مانند پوند، یورو، ریال و… و ارزهای دیجیتالی) به منظور انجام برخی معاملات بر مبنای ارزش ارزهای جفت شده روشی رایج در معاملات بازارهای یاد شده بوده است. هر کدام از این جفتها یک جفت ارز نامیده میشود. به عنوان مثال، در بازارهای مربوط به ارزهای دیجیتال، جفت ارز بیت کوین و اتریوم، یکی از جفت ارزهای شناخته شده محسوب میشود. همچنین جفت ارز دلار و ریال در ایران، مهمترین جفت ارز، به خصوص، پس از نوسانات شدید ارزش دلار در ایران بوده است.
بنابراین، هر کسی برای حضور در معاملات بازارهای مالی و سرمایهگذاری، چه در کشور خود و چه در سطح بینالمللی، لازم است تا با کاربرد جفت ارزها، ارزش آنها و ویژگیهای هر کدام آشنا شود. جفت ارزها، ارزش سرمایهگذاری، بازار و وضعیت یکسانی ندارند و کاملا با هم متفاوت هستند. حتی کاربردهای آنها نیز میتواند منحصربه فرد باشد.
در واقع، نقش اصلی این جفت ارزها مقایسه ارزها با یکدیگر و مشخص کردن نرخی برای تبدیل آنها به یکدیگر است. در بازارهای مالی، مانند بازار فارکس (بازار معاملات ارزهای خارجی)، از تبادل جفت ارزها برای انجام معاملات بین کشورهای مختلف استفاده میشود. در بازارهای مالی بینالمللی، بدون چنین مفهومی مطمئناً آشفتگی زیادی ایجاد میشد و هر کسی نرخ مخصوص خود را برای انجام معاملات ارزها اعلام میکرد.
ساختار و معنی یک جفت ارز در بازار فارکس
جفت ارزها از ساختاری دوتایی (جفت) برخوردار هستند. در قسمت اول، نام ارز اصلی و مبنا نوشته میشود و در قسمت دوم، ارز ثانویه یا در اصطلاح کوت (Quote) نوشته میشود. در واقع، با چنین ساختاری، ارز اول و اصلی در حال مقایسه با ارز دوم یا ارز کوت است.
به عنوان مثال، در جفتارز یورو/ دلار آمریکا (EUR/USD)، یورو ارز اصلی است و دلار آمریکا به عنوان ارز کوت یا ثانویه در نظر گرفته میشود. زمانی که عدد مخصوص نرخ مقابل این جفت ارز قرار بگیرد، کاربر میتواند دریابد که برای خرید یک یورو چه میزان دلار آمریکا نیاز است. به این صورت، به راحتی میتوانیم ارزها را به یکدیگر تبدیل کنیم.

ارزها با کد ارزی ISO یا همان کد سه حرفی که در بازارهای بینالمللی با آن شناخته میشوند، نشان داده میشوند. برای مثال، یورو، ارز رایج در بیشتر کشورهای اروپایی، با کد EUR در بازارهای مالی شناخته میشود. بنابراین، در این بازارها، هر جا این کد سه حرفی مشاهده شد، منظور یورو است.
زمانی که سفارشی برای خرید یک جفت ارز ثبت میشود، هدف خرید ارز اصلی یا ارز مبنا است، در حالی که دومین ارز ذکر شده در جفت ارز یا همان ارز کوت به فروش میرسد. اما در زمان فروش، این روند کاملا برعکس است و در این حالت، ارز اصلی فروخته میشود و ارز کوت خریداری خواهد شد.

برای مثال، هنگامی که یک درخواست خرید در جفت ارز دلار آمریکا/ پوند انگلستان (GBP/USD) ثبت میشود، به این معنی است که معاملهگر قصد دارد دلار آمریکا را خریده و پوند انگلستان را به فروش برساند. همچنین، هنگامی که درخواستی برای فروش در این جفت ارز به ثبت برسد، به این معنی است که کاربر قصد دارد دلار آمریکا را به فروش برساند و به جای آن، پوند انگلستان را خریداری نماید.
امروزه، جفت ارز یورو/ دلار آمریکا (EUR/USD) محبوبترین جفت ارز در جهان است و جفت ارز دلار آمریکا/ ین ژاپن (USD/JPY) در رتبه بعدی قرار گرفته است. با این وجود، با افزایش سرمایهگذاری در ارزهای دیجیتالی، پیشبینی میشود در سالهای آینده، جفت ارزهای محبوب بیشتر شامل رمز ارزها خواهند بود.
معاملات جفت ارزها
هر جفت ارز در بازارهای بزرگ معاملاتی مانند بازار فارکس، درصدی از معاملات بازار را به خود اختصاص میدهد. هر چه جفت ارز محبوبتر باشد، نشاندهنده ارزش بیشتر آن در دوره فعلی در میان فعالان بازار است. در واقع، در معاملات جفت ارزها، ارزها به یکدیگر تبدیل میشوند.این کار به صورت عادی در صرافیها انجام داده میشود.
به عنوان مثال، اگر کسی در ایران به دلار نیاز داشته باشد، به صرافی مراجعه میکند و در مقابل ارائه مقداری ریال، از صراف دلار میگیرد. در این فرآیند مبادله پول، مبنای معامله ارزش روز دلار به ریال ایران است، یعنی معامله با نرخ مشخصی انجام میشود. در بازارهای مالی نیز، دقیقا همین فرآیند اتفاق میافتد، با این تفاوت که صراف نرخ را مشخص نمیکند.
در معاملات جفت ارزها، مبنای انجام معامله نرخ خرید (Bid) و نرخ فروش (Ask) است. نرخ خرید یا (Bid) عددی است که کارگزار فارکس با استفاده از آن، ارز اصلی کاربر را خریداری میکند و در مقابل آن، ارز ثانویه یا کوت پرداخت میکند. نرخ فروش یا Ask که در اصطلاح، با عنوان offer یا پیشنهاد نیز شناخته میشود، قیمتی است که با استفاده از آن، بروکر ارز اصلی را به کاربر میفروشد و در مقابل آن، ارز کوت دریافت میکند.

در حقیقت، اتفاقی که در معاملات جفت ارزها روی میدهد، فروش یک ارز و خرید ارز دیگر است. این فرآیند کاملاً شبیه به خرید سهام یا کالا در بازارهایی مانند فارکس یا بورس است، البته با این تفاوت که در خرید سهام و کالا، کاربر در مقابل خرید یک واحد کالا یا سهام، مبلغ مشخصی پول نقد پرداخت میکند. اما در معاملات مربوط به جفت ارزها، یک پول فروخته میشود و نوع دیگری از پول جایگزین آن میشود.
نرخ تبدیل جفت ارزها به همدیگر رقمی شناور است، یعنی بر اساس عوامل مختلف، به صورت مداوم و لحظه به لحظه در حال تغییر است. بنابراین، قیمت لحظهای در معاملات در نظر گرفته میشود. در این تبادلات ارزها، همیشه یک ارز از نظر ارزشی قویتر از ارز دیگر خواهد بود.
بهعنوان مثال، فرض کنید که نرخ تبدیل جفت ارز یورو/ دلار آمریکا 1.3045 باشد. در این جفت ارز، یورو ارز اصلی و دلار آمریکا ارز کوت یا ثانویه محسوب میشود. بنابراین، این نرخ تبدیل نشان میدهد که در حال حاضر، هر 1 یورو با 1.3045 دلار آمریکا مبادله میشود. مشخص است که در چنین مثالی، ارز یورو قویتر از دلار آمریکا است چون برای خرید 1 یورو به بیشتر از 1 دلار آمریکا نیاز است.
همانطور که گفته شد، قیمت ارزها در جفت ارزهای مختلف بر اساس نظام عرضه و تقاضا یا پیشنهاد تغییر میکند. اما عوامل بسیار مهم دیگری هم در تغییر این قیمتها نقش دارند. تولید ناخالص داخلی (GDP)، نرخ بهره و رشد اقتصادی در کشورهای مبدأ ارزهای فیات از عوامل بسیار تاثیرگذار در تعیین نرخ تبادل جفت ارزها محسوب میشوند.
برای مثال، اگر تولید ناخالص داخلی در ژاپن تحت تأثیر عوامل مختلف کاهش پیدا کند یا رشد اقتصادی در این کشور متوقف یا منفی شود، ممکن است ارزش ین ژاپن در جفت ارزها در برابر سایر ارزها کاهش یابد که به معنی نیاز به مقدار کمتری از سایر ارزها برای خرید ین ژاپن است.
انواع جفت ارزها
با توجه به حجم مبادله و نقدینگی ایجاد شده در بازار، هر یک از جفت ارزها در گروه خاصی قرار میگیرند. به طور کلی، جفت ارزها در سه گروه مختلف دستهبندی میشوند:
- جفت ارزهای اصلی (Major)
- جفت ارزهای کوچک (Minor)
- جفت ارزهای اگزوتیک (Exotic)
جفت ارزهای اصلی
جفت ارزهایی که بیشترین حجم معاملات را به خود اختصاص میدهند، جفت ارزهای اصلی نامیده میشوند. از نظر معاملهگران بازار فارکس، جفت ارزهای اصلی جذابترین جفت ارزهای موجود در تمام بازارهای بینالمللی محسوب میشوند.
در اکثر مقاطع زمانی، جفت ارز یورو/ دلار آمریکا (EUR/USD) بیشترین حجم خرید و فروش را به خود اختصاص داده است و به عنوان محبوبترین جفت ارز در میان فعالان بازار فارکس در نظر گرفته میشود. این جفت ارز حدود 30 درصد از تمام معاملات جاری در بازار فارکس را به خود اختصاص داده است. در جدول زیر، مشخصات جفت ارزهای اصلی ذکر شده است:
جفت ارز | ارزهای مورد معامله | کشورهای مبدأ ارزها |
EUR/USD | یورو/ دلار آمریکا | اتحادیه اروپا/ ایالات متحده آمریکا |
GBP/USD | پوند انگلستان/ دلار آمریکا | انگلستان/ ایالات متحده آمریکا |
USD/JPY | دلار آمریکا/ ین ژاپن | ایالات متحده آمریکا/ ژاپن |
USD/CHF | دلار آمریکا/ فرانک سوئیس | ایالات متحده آمریکا/ سوئیس |
USD/CAD | دلار آمریکا/ دلار کانادا | ایالات متحده آمریکا/ کانادا |
AUD/USD | دلار استرالیا/ دلار آمریکا | استرالیا/ ایالات متحده آمریکا |
NZD/USD | دلار نیوزیلند/ دلار آمریکا | نیوزیلند/ ایالات متحده آمریکا |
جفت ارزهای کوچک
جفت ارزهای کوچک، دسته دوم از جفت ارزها که با نام جفت ارزهای کراس (Cross) نیز شناخته میشوند، شامل جفت ارزهایی میشوند که ارز دلار آمریکا یک طرف آنها نباشد. رایجترین جفت ارزها از دسته فوق شامل ارزهای اصلی پوند انگلیس، ین ژاپن و یورو میشوند.
برای هر گروه از جفت ارزهای کوچک که یک طرف آنها یورو، پوند یا ین است، نامگذاری خاصی نیز وجود دارد. برای مثال، جفت ارزهای کوچکی که یک طرف آنها یورو است، کراس یورو نامیده میشوند. در جدول زیر، تعدادی از جفت ارزهای کوچک معرفی شدهاند:
کراس یورو | ارزهای مورد معامله |
EUR/GBP | یورو/ پوند انگلستان |
EUR/CHF | یورو/ فرانک سوئیس |
EUR/AUD | یورو/ دلار استرالیا |
EUR/CAD | یورو/ دلار کانادا |
کراس پوند | ارزهای مورد معامله |
GBP/AUD | پوند انگلستان/ دلار استرالیا |
GBP/CAD | پوند انگلستان/ دلار کانادا |
GBP/CHF | پوند انگلستان/ فرانک سوئیس |
GBP/NZD | پوند انگلستان/ دلار نیوزیلند |
کراس ین | ارزهای مورد معامله |
GBP/JPY | پوند انگلستان/ ین ژاپن |
EUR/JPY | یورو/ ین ژاپن |
CHF/JPY | فرانک سوئیس/ ین ژاپن |
CAD/JPY | دلار کانادا/ ین ژاپن |
AUD/JPY | دلار استرالیا/ ین ژاپن |
NZD/JPY | دلار نیوزیلند/ ین ژاپن |
سایر کراس ها | ارزهای مورد معامله |
AUD/CAD | دلار استرالیا/ دلار کانادا |
AUD/NZD | دلار استرالیا/ دلار نیوزیلند |
AUD/CHF | دلار استرالیا/ فرانک سوئیس |
CAD/CHF | دلار کانادا/ فرانک سوئیس |
NZD/CAD | دلار نیوزیلند/ دلار کانادا |
NZD/CHF | دلار نیوزیلند/ فرانک سوئیس |
جفت ارزهای اگزوتیک
خرید و فروش جفت ارزهای اگزوتیک، کاربران را در آستانه ورود به بازار کشورهای نوظهور و در حال توسعه آسیایی و آفریقایی قرار میدهد. جفت ارزهای اگزوتیک به اندازه جفت ارزهای اصلی و حتی جفت ارزهای کوچک نیز معامله نمیشوند و این به معنای حجم پایین معاملات آنها در بازار است. علاوه بر این، طبیعی است که در چنین جفت ارزهایی، درخواستها برای خرید یا فروش آنها کمتر از سایر انواع جفت ارزها است که ممکن است به استاپ (توقف بلندمدت) در معاملات و ریسکهای گستردهتر منجر شود.
حجم کم معاملات این جفت ارزها ممکن است باعث شود تا معاملهگران فعال در بازار جفت ارزهای اگزوتیک به پرداخت کارمزدهای بیشتر برای انجام معاملات مجبور شوند. یکی از مزایای جفت ارزهای اگزوتیک برای معاملهگران حرفهای بازار پتانسیل فوقالعاده آنها در زمان نوسانی بودن بازار است.
به ویژه، در نوسانات شدید و متوالی، جفت ارزهای اگزوتیک میتوانند مناسبترین فرصتها را برای کسب سودهای قابلتوجه فراهم نمایند. البته این مسئله به تجربه و تسلط بالای معاملهگران در بازار بستگی دارد. در جدول زیر، تعدادی از جفت ارزهای شناخته شده بر اساس ارزهای اصلی معرفی شدهاند:
جفت ارز | ارزهای مورد معامله | کشورهای مبدأ ارزها |
USD/SEK | دلار آمریکا/ کرون سوئد | ایالات متحده آمریکا/ سوئد |
USD/NOK | دلار آمریکا/ کرون نروژ | ایالات متحده آمریکا/ نروژ |
USD/TRY | دلار آمریکا/ لیر ترکیه | ایالات متحده آمریکا/ ترکیه |
USD/MXN | دلار آمریکا/ پزو | ایالات متحده آمریکا/ مکزیک |
USD/ZAR | دلار آمریکا/ رند | ایالات متحده آمریکا/آفریقایجنوبی |
USD/PLN | دلار آمریکا/ زلوتی | ایالات متحده آمریکا/ لهستان |
USD/SGD | دلار آمریکا/ دلار سنگاپور | ایالات متحده آمریکا/ سنگاپور |
نام مستعار برخی از جفت ارزها
در بازارهای بزرگ مانند فارکس، برای راحتی، بسیاری از جفت ارزها (به خصوص جفت ارزهای اصلی) نام مستعار خاص خود را دارند که به جای نماد یا نام آن جفت ارزها استفاده میشود. برخی نامهای مستعار جفت ارزها ماجراهای تاریخی و داستان خاص خود را دارند.
به عنوان مثال، نام مستعار جفت ارز پوند انگلیس/ دلار آمریکا (GBPUSD) کابل (cable) است. انتخاب این نام به واقعهای تاریخی در قرن نوزدهم باز میگردد. در آن زمان، یک کابل ارتباطی از کف اقیانوس اطلس عبور میکرد تا نرخ تبادل پوند انگلیس و دلار آمریکا نسبت به یکدیگر را اطلاعرسانی کند.
در برخی موارد نیز، خود ارز با نام متفاوت دیگری شناخته میشود. برای مثال، پوند انگلیس بسیاری از اوقات در بازار با نام استرلینگ (Sterling) شناسایی میشود. در جدول زیر، فهرستی از نام مستعار برخی از جفت ارزها ذکر شده است:
نماد جفت ارزها | نام مستعار |
پوند انگلیس/ دلار آمریکا (GBP/USD) | کابل (Cable) |
یورو/ دلار آمریکا (EUR/USD) | فیبر (Fiber) |
یورو/ پوند انگلیس (EUR/GBP) | شانل (Chunnel) |
دلار آمریکا/ دلار کانادا (USD/CAD) | لونی (Loonie) |
دلار استرالیا/ دلار آمریکا (AUD/USD) | آسی (Aussie) |
دلار نیوزیلند/ دلار آمریکا (NZD/USD) | کیوی (Kiwi) |
پوند انگلیس/ ین ژاپن (GBP/JPY) | گاپی (Guppy) |
یورو/ ین ژاپن (EUR/JPY) | یاپی (Yuppy) |
دلار آمریکا/ فرانک سوئیس (USD/CHF) | اسوسی (Swissy) |
بهترین جفت ارزها برای سرمایهگذاری
امروزه، تحقیقات زیادی توسط تحلیلگران برای معرفی برترین جفت ارزها در بازارهای مختلف انجام میشود. یکی از مهمترین عواملی که در این تحقیقات مورد توجه قرار میگیرد، نوع بازار است. به عبارت دیگر، مثلا در بازاری مانند فارکس که بسیار گسترده و بزرگ است و حجم عظیمی از سرمایه در آن جا به جا میشود، تفاوتهایی در مورد جفت ارزهای برتر با سایر بازارها دیده میشود.
یا مثلا در بازارهای کوچکتر، ممکن است جفت ارزهایی که در بازار فارکس همواره بسیار مطمئن و سودآور هستند، مشکلاتی از جمله حجم پایین ثبت درخواست برای خرید یا فروش داشته باشند. این مسئله به راحتی ممکن است میزان سودآوری جفت ارزها برای معاملهگران و سرمایهگذاران را تحت تأثیر قرار دهد.
بنابراین، نمیتوانیم برای تمام بازارهای مالی و سرمایهگذاری در دنیا، تعدادی جفت ارز را به عنوان برترین جفت ارزها معرفی نماییم. اما به صورت کلی، جفت ارزهای محبوب که حجم بالایی از معاملات در بازارهای بزرگ را به خود اختصاص میدهند، در درازمدت گزینههای مطمئنتر و سودآورتری به خصوص برای تازهواردها هستند.
سخن آخر
سرمایهگذاری در جفت ارزهای کوچک و ناآشنا مانند جفت ارزهای اگزوتیک یا کمتر شناخته شده، میتواند در کنار پتانسیل بالای سوددهی، ریسکهای بیشتری نیز به همراه داشته باشد. به همین دلیل، توصیه میشود در صورت عدم برخورداری از تجربه و تخصص کافی، تازهکارها و افراد ناآشنا به بازار هرگز برای شروع، جفت ارزهای این چنین که ریسک بالایی دارند را انتخاب نکنند.