کلاهبرداری پانزی چیست؟

طرح پانزی، نوعی کلاهبرداری در بازارهای مالی می‌باشد که طی سال‌های اخیر، سبب از دست رفتن سرمایه بسیاری از افراد شده است. فارغ از اینکه شما در کدام بازار مالی مشغول به فعالیت هستید، همواره باید مراقب طرح‌های اسکم و پانزی باشید. اگر شما اصول اولیه امنیتی را رعایت نکنید و اطلاعات خود را در مورد این طرح‌ها افزایش ندهید، ممکن است به صورت ناخواسته در دام یکی از طرح‌های فوق گرفتار شوید.

در این مقاله قصد داریم تا ابتدا طرح پانزی را به صورت جامع مورد بررسی قرار دهیم و سپس، روش تشخیص این طرح را معرفی نماییم. اگر شما هم می‌خواهید تا اطلاعات خود را در مورد طرح کلاهبرداری فوق، افزایش دهید، تا پایان با ما همراه باشید.

طرح پانزی چیست؟

طرح پانزی ponzi scheme، طرحی است که در آن از سرمایه گذاران خواسته می‌شود تا سرمایه خود را در یک پروژه به اصطلاح قانونی، سرمایه گذاری کنند و در ازای آن، سود بالایی را کسب نمایند. این طرح در واقع یک نوع کلاهبرداری سیستماتیک است و ساختاری همانند یک هرم دارد. به عبارت دیگر، در طرح فوق، سود سرمایه گذارانی که در رأس هرم قرار گرفته‌اند و نسل اول می‌باشند، از طریق سرمایه گذاران نسل دوم تأمین می‌شود و سرمایه گذاران نسل دوم نیز، سود خود را از سرمایه گذاران نسل سوم دریافت می کنند. این زنجیره به همین ترتیب ادامه پیدا می‌کند اما سرانجام حالتی پیش می‌آید که سرمایه گذاران نسل اول (اسکمرها)، توانایی پرداخت سود سرمایه گذاران نسل آخر را ندارند و طرح کلاهبرداری پانزی در همین بخش به پایان می‌رسد.

در چنین شرایطی، سرمایه گذاران نسل‌های اولیه که اکثر سرمایه‌های سایر سرمایه گذاران را در اختیار دارند، با این سرمایه‌ها ناپدید می‌شوند. بنابراین، در این طرح، تعداد محدودی از اسکمرها به سرمایه عظیمی دست پیدا می کنند و تعداد عظیمی از سرمایه گذاران نیز سرمایه خود را از دست می‌دهند.

نکته دیگر اینکه، یکی از روش‌های جلب اعتماد سرمایه گذاران در این طرح ها، پرداخت سود ایده آل در چند ماه اول پس از سرمایه گذاری است. در ابتدا، اسکمرها در ازای دریافت سرمایه، سودی با درصد بالا را پرداخت می‌کنند و بدین ترتیب، سرمایه گذاران ترغیب می‌شوند تا سرمایه بیشتری را وارد طرح‌های فوق نمایند. با این حال، پس از گذشت مدتی، تمامی معادلات عوض می‌شوند و مشخص می‌گردد که این طرح، تنها یک نوع کلاهبرداری بوده است.

کلاهبرداری پانزی چیست؟

همانگونه که در بخش قبل نیز بیان کردیم، طرح پانزی در مجموع، یک نوع کلاهبرداری نظام مند است. این طرح در ظاهر دارای وجهه‌ای شکیل می‌باشد اما در باطن تنها روشی است که از طریق آن، اسکمرها دارایی‌های سرمایه گذاران را با دادن وعده‌های پرداخت سود بالا، به غارت می‌برند. در طرح فوق، اسکمرهایی که در رأس هرم قرار می‌گیرند، از تمامی زیرمجموعه‌های خود، سود کسب می‌کنند و سرمایه گذارانی که در بخش پایینی هرم قرار دارند، تمام سرمایه‌هايشان را از دست می‌دهند.

نکته‌ای دیگر اینکه، اسکمرهای طرح ponzi معمولاً ادعا می‌کنند که سود سرمایه گذاران را به صورت قانونی و از طریق سرمایه گذاری بر روی پروژه‌های مختلف پرداخت می‌نمایند و بدین ترتیب تلاش می‌کنند تا سرمایه گذاران را به سرمایه گذاری ترغیب نمایند. با این حال، سرمایه گذاری بر روی پروژه، دروغی بیش نمی‌باشد و طرح پانزی نیز کاملاً غیرقانونی است.

انواع کلاهبرداری پانزی Ponzi

طرح پانزی دارای انواع مختلفی است و اسکمرها از طریق روش‌های متنوعی، این نوع کلاهبرداری را انجام می‌دهند. با این حال، تمامی آنها به نوعی با بازارهای مالی در ارتباط هستند. به عنوان مثال، در بازار ارزهای دیجیتال، طرح‌هایی مانند استخراج ابری، سرمایه گذاری بر روی ارزهای دیجیتال نامعتبر و عضویت در کانال‌های تلگرامی نامعتبر و کلاهبردار، از جمله طرح های پانزی به حساب می‌آیند.

تاریخچه طرح پانزی

اسم این طرح از شخصی به نام چارلز پانزی گرفته شده است. این شخص در کشور آمریکا، صاحب یک شرکت پستی معتبر و موفق بود. در سال 1919، چارلز پانزی به مشتریانش اعلام کرد که آنها می‌توانند در شرکتش به سرمایه گذاری بپردازند و در عرض 3 ماه، سرمایه خود را 2 برابر کنند. مشتریان شرکت پانزی که از اعتبار بالای این شرکت اطمینان داشتند، به چارلز اعتماد کردند و اقدام به سرمایه گذاری نمودند.

پس از مدتی که معلوم گشت این شرکت قادر به پرداخت سود به سرمایه گذاران نمی‌باشد، چارلز پانزی دستگیر شد و به جرم کلاهبرداری محاکمه گردید. البته بزرگترین طرح کلاهبرداری پانزی را چارلز اجرا نکرد. در تاریخ، بزرگ ترین کلاهبرداری در این زمینه را شخصی به نام مدوف انجام داد و در سال 2008 نیز دستگیر شد.

طرح پانزی در ایران

طرح پانزی در ایران نیز قربانیان زیادی داشته است. این طرح در ایران، همانند سایر نقاط جهان، در حالت‌های متنوعی اجرا شده اما هدف نهایی تمامی آنها، تنها کلاهبرداری بوده است. اکثر افراد تصور می‌کنند که اسکمرهای این طرح ها، فاقد شرکت هستند و نام و نشان معتبری نیز ندارند اما این تصور کاملاً اشتباه است.

در برخی از موارد در ایران، اسکمرهایی وجود داشته‌اند که دفاتر بسیار شیک و مجهزی را برای شرکت‌های خود اجاره کرده‌اند و حتی این شرکت‌ها دارای شماره ثبت نیز بوده‌اند. بنابراین، اگر شما قصد دارید تا در یک شرکت، سرمایه گذاری کنید، باید در مورد این شرکت تحقیقات کاملی را انجام دهید و از تجارب کارشناسان مرتبط نیز استفاده نمایید. همچنین، شما باید فعالیت‌های مشکوک شرکت فوق را نیز به دقت بررسی کنید.

طرح پانزی ارز دیجیتال 

در بخش‌های قبلی این مقاله به صورت مختصر به شما توضیح دادیم که طرح پانزی در قالب ارز دیجیتال نیز در گذشته اجرا شده است. در برخی از موارد، بعضی از اسکمرها اقدام به ایجاد و توسعه یک ارز دیجیتال نامعتبر کرده‌اند و تبلیغات متعددی را نیز در مورد آن انجام داده‌اند. به عنوان مثال، پس از پخش سریال معروف Squid game، رمزارزی به همین نام وارد بازار ارزهای دیجیتال شد و به دلیل شهرت بالای سریال فوق، افراد بسیاری اقدام به خرید ارز دیجیتال Squid game کردند. با این حال، پس از گذشت مدت زمانی کوتاه، ارزش این ارز دیجیتال به نزدیک صفر رسید و اکثر سرمایه گذاران نیز متضرر شدند.

البته رمزارز هایی مانند بیت کوین را به هیچ عنوان نمی‌توان به عنوان یک پروژه پانزی در نظر گرفت. اشخاصی مانند مدوف که در پاراگراف‌های قبل نیز به وی اشاره کردیم، از بیت کوین برای اجرای طرح های کلاهبرداری خود استفاده کرده اما این موضوع، بیت کوین را به یک پروژه کلاهبرداری تبدیل نمی‌کند.

ارزش رمزارز بیت کوین از زمان ایجاد تا به امروز، صعود و سقوط‌های بسیاری را تجربه کرده است اما اکثر متخصصین حوزه ارز دیجیتال، از بیت کوین به عنوان ارزشمندترین و معتبرترین رمز ارز یاد می‌کنند. رمزارز هایی مانند اتریوم و تتر نیز از نظر اعتبار، همانند بیت کوین هستند.

شرکت های پانزی ارز دیجیتال 

اگر شما با شرکت‌هایی که در گذشته، این طرح را اجرا کرده‌اند، آشنا شوید، مطمئنا می‌توانید در صورت مواجه شدن با شرکت‌های پانزی در آینده، آنها را شناسایی کنید و از خطر از دست دادن سرمایه، دور بمانید. به همین دلیل، در این قسمت از مقاله قصد داریم تا معروف‌ترین شرکت‌های مجری طرح کلاهبرداری پانزی در گذشته را به شما معرفی کنیم. این شرکت‌ها عبارتند از:

• شرکت bitconnect: این شرکت به سرمایه گذاران خود وعده پرداخت سود 40 درصد، با حداقل سرمایه گذاری 100 دلار به صورت بیت کوین را می‌داد. نحوه پرداخت کارمزد بدین گونه بود که سرمایه گذاران نسل اول، 5 درصد کارمزد، سرمایه گذاران نسل دوم 3 درصد کارمزد و سرمایه گذاران نسل سوم 2 درصد کارمزد از زیرمجموعه‌های خود دریافت می‌کردند و به باقی سرمایه گذاران نیز سودی تعلق نمی‌گرفت.
• شرکت BITCOIN ERA: این شرکت مجری طرح ponzi، به سرمایه گذاران خود وعده می‌داد که با سرمایه گذاری 250 دلار، در عرض کمتر از 1 سال به آنها 1 میلیون دلار را باز خواهد گرداند.
• صرافی ارز دیجیتال QuadrigaCX: در این صرافی، از چندین حساب با موجودی‌های غیر واقعی استفاده می‌شد و بدین ترتیب، کسری بودجه ناشی از سرقت ارزهای دیجیتال را با موجودی این حساب‌ها پوشش می‌دادند.
• نرم افزار Pi Network: این نرم افزار بر روی گوشی‌های موبایل نصب می‌شد و قرار بود تا استخراج توکن Pi را انجام دهد. توکن Pi هیچگاه در صرافی‌های معتبر دنیا لیست نشد و پس از مدتی مشخص گشت که اطلاعات کاربران نرم افزار Pi network نیز در بستر اینترنت به فروش گذاشته شده است.
• کیف پول Plus Token: توسعه دهندگان این کیف پول به کاربران خود وعده پرداخت سود ماهانه در صورت استیکینگ را می‌دادند اما با اجرای یک طرح پانزی، حدود 3 میلیارد دلار را به صورت بیت کوین به سرقت بردند. پس از این اتفاق، ارزش بیت کوین به یکباره سقوط کرد.

پروژه های پانزی (Ponzi)

در تاریخ، پروژه های پانزی بسیاری در بسترهای مختلف توسعه یافته‌اند. این پروژه‌ها در ظاهر بسیار معتبر جلوه می‌کنند اما در باطن، به از دست رفتن کل دارایی سرمایه گذاران ختم می‌شوند. در گذشته، پروژه‌های مرتبط با این طرح، بیشتر در زمینه سرمایه گذاری بر روی سهام شرکت‌ها تمرکز داشتند. در مقابل، امروزه با توسعه بازار ارز دیجیتال، طرح Ponzi نیز به این بازار وارد شده است.

روش تشخیص پروژه های پانزی 

در یک بازار مالی، فارغ از نوع این بازار، امکان قرار گرفتن در دام ترفند پانزی وجود دارد. با این حال، شما می‌توانید با آگاهی از چند نکته مهم، از این قبیل طرح‌ها دور بمانید و گرفتار آنها نشوید. این نکات عبارتند از:

• شرکت‌ها و نهادهای توسعه دهنده طرح پانزی معمولاً به کاربران خود، وعده سود غیرمنطقی و بالایی را می‌دهند.
• شرکت‌ها و نهادهای توسعه دهنده این طرح، معمولاً به کاربران خود اطمینان می‌دهند که ریسکی در سرمایه گذاری وجود ندارد.
• شرکت‌ها و نهادهای توسعه دهنده طرح ponzi معمولاً به کاربران خود می‌گویند که باید سرمایه گذاری طولانی مدت را انجام دهند.
• شرکت‌ها و نهادهای توسعه دهنده این طرح در زمینه ارز دیجیتال، از کاربران خود می‌خواهند تا مبلغ سرمایه گذاری را به یک کیف پول ناشناس واریز کنند.
• شرکت‌ها و نهادهای توسعه دهنده این طرح دارای وایت پیپر واضح و مشخصی نیستند.
• ارزش ارزهای دیجیتال مرتبط با ترفند پانزی در ابتدای کار به صورت غیرمنطقی افزایش پیدا می‌کند.