شاخص ترس و طمع چیست؟

شاخص ترس و طمع چیست؟ چگونه می‌توان از این شاخص استفاده کرد؟ مزایا و معایب شاخص ترس و طمع در بازار کریپتو چیست؟ کدام سایت‌ها برای بررسی و مشاهده شاخص ترس و طمع مناسب هستند؟

شاخص ترس و طمع (ّFear and Greed Index) یکی از ابزارهای تحلیلی معروف در بازار کریپتوکارنسی محسوب می‌شود که کاربران به وسیله آن می‌توانند زمان مناسب برای خرید یک دارایی را تشخیص دهند. در واقع این شاخص در بازارهای مالی و ارز دیجیتال همانند یک اندیکاتور عمل می‌کند. هدف از ایجاد این شاخص، بررسی و تحلیل احساسات معامله گران بازار در تایم فریم‌های روزانه، هفتگی، ماهانه و سالانه است.

در واقع دو احساس ترس و طمع می‌توانند بر روی تصمیم‌گیری و نحوه معاملات کاربران تاثیرگذار باشند. بنابراین کاربران برای بررسی احساسات حاکم بر معاملات یک ارز دیجیتال، باید از یک ابزار استفاده کنند. این ابزار همان شاخص ترس و طمع است. در این مقاله قصد داریم تا ابتدا درباره چیستی و کاربرد آن صحبت کنیم و سپس بهترین وبسایت‌ها را برای استفاده از این شاخص معرفی کنیم.

شاخص ترس و طمع چیست؟

شاخص ترس و طمع، به‌طور کلی به شاخصی اطلاق می‌شود که در تحلیل رفتار اقتصادی سرمایه گذاران و معامله گران مورد استفاده قرار می‌گیرد. این شاخص نمایانگر تعادل میان ترس (احتیاط) و طمع (ریسک پذیری) سرمایه گذاران است. شاخص ترس و طمع به‌طور کلی به دو مفهوم اصلی اشاره دارد:

ترس: ترس در معاملات مالی به معنای نگرانی و احتیاط نسبت به ریسک‌ها و کاهش ارزش سرمایه‌ها است. وقتی سرمایه‌گذاران بیش از حد احساس نگرانی و ترس کنند، ممکن است خریدهای خود را کاهش داده یا دارایی‌های خود را به فروش برسانند و ارزش سرمایه خود را حفظ کنند.

طمع: طمع به معنای تمایل سرمایه گذاران به دستیابی به سود بیشتر است. وقتی سرمایه گذاران احساس می‌کنند که احتمال کسب سود بیشتری وجود دارد، ممکن است خریدهای بیشتری انجام داده و ریسک بیشتری را بپذیرند.

شاخص ترس و طمع با تحلیل رفتار سرمایه‌گذاران و عوامل اقتصادی مختلف، میزان ترس یا طمع در بازار را ارزیابی می‌کند. با استفاده از این شاخص، می‌توان تحولات رفتاری سرمایه گذاران را در طول زمان پیگیری کرده و الگوهای بازار را درک کرد. نکته بسیار مهم این است بدانید که این شاخص نمی‌تواند به‌طور مطلق رفتار سرمایه گذاران را پیش بینی کند و تنها یکی از عوامل مورد استفاده معامله گران حرفه‌ای است.

این شاخص را به صورت عدد در بازه صفر تا صد نمایش می‌دهند. هرچه میزان ترس حاکم بر بازار بیشتر باشد، عدد شاخص کوچکتر و هرچه میزان طمع حاکم بر بازار بیشتر باشد، عدد شاخص بزرگتر می‌شود. معمولا اعداد بین صفر تا 50 نشان دهنده ترس و اعداد 51 تا 100 نشان دهنده میزان طمع بالا هستند. وب سایت‌های مختلفی برای نمایش شاخص ترس و طمع کریپتو وجود دارند که هرکدام برحسب پارامترهای مختلفی، میزان ترس و طمع تریدرها را بررسی می‌کنند.

احساسات تریدرها در معاملات، تاثیر مستقیمی بر نوع معاملات آن‌ها دارد. در واقع همان طور که در تحلیل تکنیکال، با بررسی قیمت و رفتار آن در گذشته می‌توان قیمت آینده را پیش بینی کرد، برای احساسات نیز همین موضوع وجود دارد. به عبارتی دیگر تریدرها و کاربران حرفه‌ای می‌توانند با بررسی احساسات موجود در معاملات یک رمز ارز، شرایط قیمتی موجود در آن را پیش بینی کنند و به عنوان یک ابزار کاربردی، در تحلیل و معاملات خود از آن بهره ببرند.

تاریخچه شاخص ترس و طمع در بازارهای مالی

ایده ساخت شاخص ترس و طمع به بحران سال 2008 بر می‌گردد. به اعتقاد بسیاری از کارشناسان بازارهای مالی، در بحران بانک‌های آمریکا در سال 2008 اکثر سرمایه گذاران در معاملات و سرمایه گذاری‌های خود احساس ترس داشتند. این احساس ترس قبل از شروع بحران بین معامله گران وجود داشت و اگر ابزاری بود که می‌توانست این  احساسات را نشان دهد، پیش بینی این بحران را امکان پذیر می‌کرد. در واقع احساسات معامله گران و تحلیل گران می‌تواند آینده یک بازار مالی را مشخص کند.

از همین رو، وبسایت CNNMoney در سال 2012 اولین شاخص ترس و طمع را برای بازار بورس آمریکا طراحی و ایجاد کرد. بعد از ساخت این شاخص، چارت شاخص ترس و طمع بیت کوین با استفاده از پارامترهایی نظیر حجم معاملات، دامیننس، نوسانات قیمت و غیره طراحی و ساخته شد. در حال حاضر این شاخص یکی از ابزارهای مهم برای بررسی و پیش بینی روند ارزهای دیجیتال به حساب می آید.

چگونه شاخص ترس و طمع را بررسی کنیم؟

برای بررسی شاخص ترس و طمع ابتدا باید عدد این شاخص را به درستی تشخیص دهیم. در واقع باید بدانیم که عدد نمایش داده شده در کدام بخش از احساسات کاربران قرار گرفته است. به صورت کلی با کمک نمودار این شاخص می توان حالات احساسی کاربران را به 5 بخش زیر تقسیم نمود:

1. extreme fear: حالت extreme fear یا ترس شدید زمانی در معاملات ایجاد می‌شود که عدد شاخص به زیر 20 برسد. معمولا در این حالت کاربران به شدت به شرایط آینده ارزهای دیجیتال بدبین هستند و سعی دارند تا تمام دارایی ارز دیجیتال خود را به فروش برسانند.

2. fear: حالت fear یا ترس زمانی اتفاق می‌افتد که شاخص ترس و طمع در محدوده 20 تا 40 قرار گرفته باشد. در این زمان تریدرها در حالت ترس قرار گرفته و تمایل دارند تا دارایی خود را بفروشند و از معاملات خارج شوند.

3. neutral: حالت neutral به معنی حالت خنثی است. حالت خنثی زمانی اتفاق می افتد که شاخص ترس و طمع عددی بین 40 تا 50 را نمایش دهد. در این حالت هیچ کدام از احساسات ترس و طمع بر دیگری به طور کامل غلبه نکرده است.

4. greed: حالت greed یا طمع زمانی اتفاق می‌افتد که عدد شاخص fear and greed بین 50 تا 70 باشد. در این حالت بیشتر معامله گران تمایل دارند تا ارز دیجیتال مربوطه را خریداری کنند.

5. extreme greed: حالت extreme greed یا طمع شدید زمانی است که کاربران و تریدرها نسبت به آینده یک رمز ارز بسیار خوشبین هستند و تمایل دارند تا حتما مقداری از آن را در سبد خود نگه دارند. در این حالت عدد شاخص ترس و طمع بین 70 تا 100 قرار می‌گیرد.

به کمک 5 حالت گفته شده، می‌توان از شرایط کلی حاکم بر معاملات باخبر شد. بنابراین اولین گام برای بررسی شاخص ترس و طمع، تشخیص درست حالت احساسی موجود در معاملات است. بعد از مشاهده این شاخص و تشخیص احساس حاکم بر معاملات، به دو روش می‌توان از این شاخص استفاده کرد:

1. برای تصمیم گیری در ورود یا خروج از یک ارز دیجیتال: کاربران می‌توانند با بررسی شاخص ترس و طمع در بازه‌های زمانی بلند مدت، نسبت به ورود یا خروج از یک رمز ارز اقدام کنند. معمولا در زمانی که میزان طمع کاربران افزایش پیدا می‌کند، قیمت ارز دیجیتال با رشد بالایی همراه می‌شود. در واقع در حالت طمع شدید یا extreme greed معمولا قیمت رمز ارز رشد بیشتری نسبت به ارزش ذاتی خود تجربه کرده است. بنابراین تریدرها با مشاهده این سیگنال در این شاخص می‌توانند از معاملات رمز ارز خارج شوند.

تریدرها برای تصمیم گیری خرید و فروش یک رمز ارز از طریق شاخص ترس و طمع باید به صورت بلندمدت این شاخص را بررسی کنند. در واقع کاربران نباید تنها با یک سیگنال روزانه و مقطعی تصمیم به ورود یا خروج از یک ارز دیجیتال را بگیرند. آن‌ها باید زمانی که یکی از احساسات ترس و طمع به طور مداوم و شدید بر معاملات غلبه کرد، از معامله خارج شده یا تصمیم به خرید بگیرند.

2. برای تاییدیه در تحلیل (به عنوان اندیکاتور): تریدرها و معامله گران می‌توانند از شاخص ترس و طمع به عنوان یک اندیکاتور استفاده کنند. در واقع در این حالت کاربر برحسب استراتژی شخصی خود، یک رمز ارز را تحلیل و بررسی کرده و در کنار آن، وضعیت شاخص را نیز رصد می‌کند. در صورتی که در حالت قبلی، با مشاهده تداوم احساس ترس یا طمع، کاربر اقدام به خرید یا فروش می‌نمود.

نمودار شاخص ترس و طمع چگونه محاسبه می‌شود؟

همان طور که اشاره شد، اولین بار CNNMoney با هدف شناخت رفتار معامله گران، تلاش کرد پارامتری ایجاد کند تا بتواند احساسات حاکم بر معاملات را تشخیص دهد. این پارامتر که همان شاخص ترس و طمع است؛ یکی از مهم‌ترین و کاربردی‌ترین ابزارها برای بررسی و تحلیل سنتیمنتال معاملات به شمار می‌آید.

شاخص ترس و طمع بیت کوین اولین شاخص سنتیمنتال طراحی شده در بازار کریپتوکارنسی است. این شاخص که برحسب عدد در بازه صفر تا صد گزارش می‌شود، از پارامترهای مختلفی تشکیل شده است. هر کدام از این پارامترها، در مجموع عدد شاخص را نمایش می‌دهند. این پارامترها برای اندازه گیری هر رمز ارز دارای وزن متفاوتی است.

وزن متفاوت بدین معناست که هر پارامتر به طور یکسان بر روی شاخص تاثیر نمی‌گذارد و هر کدام برحسب میزان اهمیت، تاثیر متفاوتی دارند. بنابراین محاسبه این شاخص برای تمامی ارزهای دیجیتال با یک فرمول یا یک مدل انجام نمی‌شود؛ اما اکثر پارامترهای استفاده شده یکسان و مشابه هستند و تنها در تاثیر وزنی تفاوت دارند. پارامترهای تشکیل دهنده شاخص fear and greed شامل موارد زیر هستند:

1. volatility: یکی از پارامترهای پرتکرار برای محاسبه شاخص ترس و طمع در یک ارز دیجیتال، نوسانات (volatility) است. این پارامتر از مقایسه میزان تغییرات قیمت ارز دیجیتال نسبت به میانگین قیمت مربوطه در بازه‌های زمانی 30 و 90 روزه محاسبه می‌شود. هرچه میزان نوسان قیمتی بیشتر باشد، میزان ترس موجود در معاملات بیشتر است. تاثیر وزنی این پارامتر معمولا بین 20 تا 25 درصد است. یعنی این پارامتر به تنهایی بر روی 25 درصد یا یک چهارم عدد شاخص ترس و طمع تاثیر می گذارد.
به عنوان مثال در سال 2022 زمانی که خبر کلاهبرداری و مشکلات صرافی FTX در بازار منتشر شد، نوسانات موجود در بازار به شدت بالا رفت و باعث شد تا این شاخص به عدد 24، یعنی ناحیه ترس شدید برسد.

2. volume: بعد از نوسانات بازار، حجم معاملات یا volume یکی از پارامترهای تاثیرگذار بر عدد شاخص ترس و طمع است. برای اندازه گیری پارامتر volume، حجم معاملات فعلی ارز دیجیتال را با میانگین 30 و 90 روزه آن مقایسه می‌کنند. اگر میزان خرید ارز دیجیتال با حجم بالا انجام شود، این شاخص عدد بالایی را نمایش می‌دهد. این موضوع مشخص می‌کند که احساس طمع در بین معامله گران افزایش پیدا کرده است. تاثیر وزنی برای این پارامتر همانند پارامتر نوسانات، بین 20 تا 25 درصد است.

3. social media: از دیگر پارامترهای تاثیرگذار در شاخص ترس و طمع، شبکه‌های اجتماعی یا social media است. بررسی شبکه‌های اجتماعی بدین صورت است که تعداد هشتگ‌ها و کلمات یک ارزدیجیتال به صورت روزانه و هفتگی مورد بررسی قرار می‌گیرد. معمولا هشتگ‌های شبکه‌های اجتماعی توییتر (twitter) و ردیت (reddit) بررسی می‌شود.

اگر میزان هشتگ و تعداد کلمه استفاده شده برای یک رمز ارز طی یک هفته افزایش یابد، بدین معناست که توجه و هیجان تریدرها در معاملات آن ارزدیجیتال بیشتر شده است و در نتیجه این شاخص با تغییر روبرو می‌شود. تاثیر وزنی شبکه‌های اجتماعی برای هر رمز ارز متفاوت است. به عنوان مثال در شاخص ترس و طمع بیت کوین، شبکه‌های اجتماعی تنها 10 درصد بر روی عدد شاخص تاثیرگذار هستند. در حالیکه در شاخص ترس و طمع دوج کوین، شبکه‌های اجتماعی تاثیر بیشتری بر رفتار قیمت رمز ارز دوج کوین دارند و تاثیر وزنی آن حدود 20 تا 25 درصد است.

4. google trends: یکی دیگر از پارامترهای تاثیرگذار بر عدد این شاخص، گوگل ترندز یا google trends است. این پارامتر تعداد جستجوی عبارات یا کلمات مرتبط با یک رمز ارز را نمایش می‌دهد. هنگامی که میزان جستجو عبارات یا کلمات مرتبط به یک ارز دیجیتال افزایش یابد، استقبال عمومی از آن رمز ارز بیشتر شده و احساس طمع بیشتری در معاملات آن رمز ارز حاکم می‌شود. تاثیر وزنی این پارامتر در این شاخص بین 10 الی 15 درصد است.

5. dominance: پارامتر دامیننس یا dominance یکی از معیارهای مهم برای بررسی موقعیت قیمت یک رمز ارز محسوب می‌شود. دامیننس نسبت ارزش بازار یک ارز دیجیتال را بر کل ارزش بازار کریپتوکارنسی می‌سنجد تا بتواند میزان تسلط آن رمز ارز را محاسبه کند. این پارامتر معمولا برای بیت کوین استفاده می‌شود تا کاربران بتوانند میزان تسلط بیت کوین را بر کلیت بازار تشخیص دهند. البته دامیننس تتر و اتریوم نیز وجود دارند که همانند دامیننس بیت کوین، میزان تسلط ارزهای دیجیتال تتر و اتریوم را بر کل بازار اندازه می‌گیرند.

زمانی که دامیننس بیت کوین افزایش یابد، سرمایه گذاران تمایل بیشتری به سرمایه گذاری بر روی بیت کوین دارند و آلت کوین‌ها با اقبال کمتری مواجه می‌شوند. برعکس این موضوع نیز پابرجاست و زمانی که دامیننس بیت کوین کاهش یابد، احساس ترس بر معاملات بیت کوین حاکم می‌شود و کاربران ممکن است تمایل داشته باشند بر روی آلت کوین‌ها سرمایه گذاری کنند. معمولا این پارامتر دارای درصد وزنی 10 درصد است.

6. surveys: پارامتر surveys یا نظرسنجی، آخرین پارامتری است که در شاخص ترس و طمع استفاده می‌شود. این نظرسنجی‌ها معمولا در سایت‌های معتبر و شبکه‌های اجتماعی منتشر می‌شوند و نظر کاربران را درباره آینده رمز ارزها می‌پرسند. خروجی این نظرسنجی‌ها، بر روی عدد شاخص تاثیر می‌گذارند. البته در حال حاضر بیشتر سایت‌های این شاخص از این پارامتر صرف نظر می‌کنند. زیرا برخی از کاربران با استفاده از بات‌ها، این نوع نظرسنجی‌ها را دستکاری می‌کنند و باعث می‌شوند تا شاخص fear and greed نتواند به صورت دقیق خروجی داشته باشد.

مزایا و معایب شاخص ترس و طمع

همان طور که اشاره شد، احساسات ترس و طمع می‌توانند به صورت مستقیم بر تصمیمات کاربران تاثیر بگذارند. کسانی که می‌خواهند به طور حرفه‌ای در بازارهای جهانی نظیر فارکس و کریپتوکارنسی فعالیت کنند؛ باید بتوانند علاوه بر کنترل احساسات خود، رفتار و احساسات سایر کاربران را رصد کنند. شاخص ترس و طمع کریپتو ابزار مناسبی برای بررسی احساسات حاکم بر بازار است. این ابزار همانند تمامی ابزارهای مالی، دارای مزایا و معایبی است که به صورت خلاصه شامل موارد زیر می‌شود:

مزایای شاخص ترس و طمع

1. از نمودار شاخص ترس و طمع می‌توان به عنوان تایید تحلیل استفاده کرد. در واقع این شاخص می‌تواند همانند یک اندیکاتور عمل کند و به عنوان یک پارامتر در تصمیم گیری خرید و فروش یک دارایی، تاثیرگذار باشد.

2. استفاده از نمودار این شاخص در کنار نمودار قیمتی یک ارز دیجیتال، می‌تواند نقاط ورود و خروج مناسبی را برای تریدر مشخص کند.

3. شاخص ترس و طمع یک نمای کلی از احساسات غالب در بازار را به کاربران ارائه می‌دهد. نگاه کلی درباره احساسات حاکم بر بازار می‌تواند به تریدر کمک کند تا به احساسات خود غلبه کند و تنها براساس استراتژی خود وارد معامله شود.

معایب شاخص ترس و طمع

1. تریدرها تلاش می‌کنند تا با تحلیل شاخص ترس و طمع، حرکت بازار و رفتار معامله گران را پیش بینی کنند. این در حالیست که این شاخص توانایی پیش بینی شرایط بازار را ندارد و نوعی اندیکاتور تاخیری به حساب می‌آید. در واقع نمودار این شاخص بر اساس روند بازار یا رویدادهای مالی که قبلا آغاز شده یا در حال حاضر وجود دارد، سیگنال می‌دهد و کاربران نمی‌توانند قبل از شروع یک روند، سیگنالی دریافت کنند.

2. اگر کاربران بخواهند برحسب شاخص ترس و طمع در بازار کریپتو معاملات خود را انجام دهند، ناچار هستند تا دارایی‌های خود را به صورت کوتاه مدت نگهداری کنند و تعداد سفارشات معاملاتی زیادی انجام دهند. این کار باعث می‌شود تا کاربران نتوانند استراتژی هولد یا نگهداری بلندمدت را پیاده سازی کنند.

3. سیگنال‌های شاخص ترس و طمع به تنهایی نمی‌توانند مورد استفاده قرار گیرند. به عنوان مثال اگر شاخص ترس و طمع در یک ارز دیجیتال شرایط ترس را نشان دهد، این ترس ممکن است به خاطر شروع بازار خرسی باشد و یا ممکن است تنها به خاطر یک شایعه اتفاق افتاده باشد. در هر صورت، تریدرهای حرفه‌ای تنها از این شاخص برای خرید و فروش های خود استفاده نمی‌کنند.

4. کاربران به وسیله این شاخص نمی‌توانند پیش بینی مناسبی از آینده بازار داشته باشند. در واقع زمانی که این شاخص سیگنال ترس و طمع را در بازار نشان می‌دهد، کاربر نمی‌تواند تشخیص دهد که این احساسات تا چه زمانی در بازار حاکم خواهند بود.

5. یکی از بزرگ‌ترین معایب شاخص ترس و طمع، بی‌توجهی آن نسبت به رویدادهای مهم بازار کریپتوکارنسی، نظیر هاوینگ بیت کوین است. معمولا زمانی که هاوینگ بیت کوین اتفاق می‌افتد، اکثر ارزهای دیجیتال در گارد صعودی قرار گرفته و با رشد قیمتی همراه می‌شوند. کاربران نمی‌توانند تنها با تکیه بر این شاخص، رویدادهای مهم بازار کریپتوکارنسی را پیش بینی کنند.

بهترین سایت ها و برنامه ها برای بررسی شاخص ترس و طمع

همان طور که اشاره شد، شاخص ترس و طمع یکی از پارامترهای مهم برای پیش بینی روند قیمتی در ارزهای دیجیتال است. در حال حاضر سایت‌های مختلفی برحسب پارامترها و متغیرهای متفاوت سعی دارند تا میزان ترس و طمع تریدرها در معاملات را به صورت دقیق پیش بینی کنند. برای بررسی این شاخص بهتر است از وب سایت‌های معتبر زیر استفاده کرد:

1. alternative.me: با استفاده از سایت alternative کاربران می‌توانند به صورت آنلاین این شاخص را تحلیل و بررسی کنند. به اعتقاد برخی از کارشناسان، سایت alternative سایت اصلی شاخص ترس و طمع بیت کوین محسوب می‌شود. همچنین نسبت مارکت کپ آلت کوین‌ها و بیت کوین نسبت به کل بازار در این وب سایت محاسبه می‌شود. تصویر زیر، شاخص منتشر شده در این وب سایت را نشان می‌دهد. همان طور که مشخص است در حال حاضر شاخص fear and greed بیت کوین در حالت خنثی قرار دارد.

2. BTCTools.io: سایت BTCTools از دیگر وب سایت‌های قدیمی و فعال در بازار کریپتوکارنسی است. این وبسایت تنها میزان ترس و طمع موجود در معاملات بیت کوین را بررسی می‌کند. سایت BTCTools هر 8 ساعت یکبار آپدیت شده و تغییرات این شاخص را نمایش می‌دهد. علاوه بر این کاربران می‌توانند روند دامیننس بیت کوین و اتریوم را در این وب سایت بررسی کنند. این وب سایت علاوه بر بخش‌های تحلیلی، دارای بخش‌های آموزشی است و کاربران مبتدی می‌توانند آموزش‌های پایه را در این وبسایت فرابگیرند.

3. cfgi.io: این سایت را می‌توان کامل‌ترین سایت برای دستیابی به شاخص fear and greed برای تمامی ارزهای دیجیتال دانست. در این وب سایت تغییرات این شاخص برای تمامی رمز ارزها در فاصله زمانی 2 ساعت نمایش داده می‌شود. به عنوان مثال تصویر زیر، شاخص ترس و طمع شیبا را نمایش می‌دهد.

4. ethereumfear.com: این سایت به صورت اختصاصی برای نمایش شاخص ترس و طمع اتریوم طراحی شده است و کاربران می توانند وضعیت شاخص اتریوم را به صورت روزانه چک کنند.

5. tradingview: سایت تریدینگ ویو، یکی از کامل‌ترین وب سایت‌ها برای دسترسی به ابزارهای تحلیل تکنیکال است. در این وب سایت کاربران می‌توانند از شاخص ترس و طمع به عنوان یک اندیکاتور استفاده کنند. برای فعال کردن این شاخص در تریدینگ ویو کافیست در بخش indicators عبارت fear and greed index را سرچ کنید تا این اندیکاتور برای شما نمایش داده شود. به عنوان مثال تصویر زیر، چارت قیمت کاردانو را نمایش می‌دهد. در زیر این چارت، شاخص ترس و طمع کاردانو قرار گرفته است.

6. اپلیکیشن fear and greed index meter: اگر قصد دارید این شاخص را از طریق موبایل چک کنید، می توانید از اپلیکیشن fear and greed index meter استفاده کنید. این برنامه میزان ترس و طمع موجود در بازار کریپتوکارنسی را نمایش می‌دهد. برای دانلود این برنامه کافیست در گوگل پلی یا اپ استور نام اپلیکیشن “fear and greed index meter” را جستجو کنید.