توکن چیست به زبان ساده و انواع توکن ها چگونه کار می کنند و چه کاربردی دارند؟

توکن (token) چیست به زبان ساده ؟ هدف از ساخت انواع توکن چیست؟ نحوه ساخت توکن به چه صورت است؟

توکن ها (token) یکی از انواع رمزارزها محسوب می‌ شوند که وظایف و کاربرد زیادی در دنیای بلاک چین و  پروژه های رمز ارزها دارند. توکن ها برای اجرای موارد مختلفی مانند جذب سرمایه در یک اکوسیستم غیر متمرکز استفاده می ‌شوند. در این مقاله قصد داریم تا توکن ها را به صورت کامل بررسی کنیم.

توکن چیست به زبان ساده

توکن (Token) نوعی گواهی دیجیتال برای یک دارایی با قابلیت خاص در یک بلاک چین است. این رمز ارزها به کمک بلاک چین ‌های واسطه یا ثالث، با اهداف مختلفی طراحی و ساخته می ‌شوند. Token ها نمایشی از یک پروژه یا دارایی هستند که بر روی یک بلاک چین واسطه ساخته می شوند.

افراد برای سرمایه گذاری در یک پروژه می توانند token آن پروژه را خریداری کنند. معمولا اکثر توکن ها از طریق فرآیند عرضه اولیه یا ICO وارد بازار کریپتوکارنسی می شوند.معمولا یک توکن به کمک چندین قرارداد هوشمند کدنویسی و ساخته می ‌شود. قرارداد هوشمند (smart contract) قراردادی است که در آن یک سری قوانین و دستورالعمل ‌های مشخص برای یک اکوسیستم غیر متمرکز، به صورت خودکار انجام می ‌شود.

اتریوم، یکی از شبکه‌ های بزرگ بلاک چینی است که در آن توسعه دهندگان و برنامه نویسان می توانند قراردادهای هوشمند مختلفی بنویسند. توسعه دهندگان در شبکه اتریوم با نوشتن قراردادهای هوشمند، token مورد نظر خود را برای اهداف مختلف ایجاد می کنند.

تاریخچه توکن ها

ایده ایجاد توکن ها از هارد فورک بیت کوین شروع شد. در آن زمان توسعه دهندگان و برنامه نویسان تصمیم داشتند شبکه ای ایجاد کنند تا مشکلات بیت کوین را نداشته باشد. اکثر پروژه های ساخته شده از ساختار شبکه بلاک چین کپی برداری شده بود و تنها با چند تغییر، به صورت جداگانه وارد بازار کریپتو می شد. پروژه مستر کوین (mastercoin) یکی از همین پروژه ها بود. مسترکوین با کپی از بلاک چین بیت کوین تلاش می کرد سرعت شبکه بیت کوین را افزایش دهد. در واقع مسترکوین بلاک چین جداگانه ای نداشت و صرفا از شبکه بلاک چین کپی برداری کرده بود. مسترکوین را می توان اولین توکن ساخته شده در بازار کریپتوکارنسی دانست.

بعد از ورود شبکه اتریوم و ایجاد بستری برای ساخت برنامه های غیر متمرکز، شرایط کاملا تغییر کرد. بازار کریپتو با ورود اتریوم دیگر از حالت تک بعدی خارج شد. یعنی دیگر تنها حرف از ساخت شبکه همتا به همتا برای تبادلات مالی نبود و توسعه دهندگان به فکر ایجاد برنامه های غیر متمرکز در تمامی حوزه ها بودند. ایجاد قراردادهای هوشمند و توسعه نرم افزارهای غیر متمرکز (DApp) باعث شد تا سرمایه گذاران و توسعه دهندگان بتوانند در بستر اتریوم اکوسیستم خود را ایجاد کنند. افراد می توانند ایده های خود را در شبکه راه اندازی کرده و جهت جذب سرمایه برای توسعه و انجام ایده خود، token مخصوص به آن اکوسیستم را در بستر شبکه ایجاد کنند. اتریوم با تعریف استانداردهای مشخص، ساخت توکن ها را بسیار ساده کرده است.

انواع توکن ها در دنیای ارزهای دیجیتال

1. توکن امنیتی (security token)

   توکن امنیتی، به رمز ارزهایی گفته می‌شود که ارزش خود را از یک دارایی خارجی قابل معامله می‌ گیرند. ارزش این token ها برحسب دارایی مالی خارج از بازار کریپتو تعیین می ‌شود. به عنوان مثال یک شرکت قصد دارد سهام خود را بفروشد. این شرکت می‌ تواند با ایجاد security token، سهام شرکت خود را به فروش برساند. بنابراین این token ها از نظر اقتصادی مانند اوراق سهام هستند. این نوع توکن ها نمی ‌توانند مانند سایر رمز ارزها برای تراکنش‌ های روزانه استفاده شوند؛ زیرا آن ها نماینده‌ ای از دارایی‌ های خارجی، مانند سهام، ملک و غیره هستند و نمی‌ توانند برای پرداخت هزینه یک کالا یا خدمات مورد استفاده قرار بگیرند. security token از قوانین فدرال ایالات متحده پیروی می‌ کند.

2. توکن کاربردی (utility token)

   توکن کاربردی به رمز ارزهایی گفته می شود که برای ارائه یک خدمت ایجاد می شوند. معمولا پروژه ها و استارت آپ های زیادی در دنیای کریپتو وجود دارند که تلاش می کنند با حل یک مشکل یا ارائه یک راهکار، به ساخت دنیای غیر متمرکز کمک کنند. معمولا این پروژه ها token خود را به منظور دریافت سرمایه برای توسعه پروژه در بازار عرضه می کنند. به عنوان مثال فایل کوین (filecoin) یک توکن است که برای خرید فضای ذخیره سازی و ایمن سازی شبکه های بلاک چینی استفاده می شود.

3. توکن غیر قابل معاوضه (Non-Fungible Token)

   توکن غیرمثلی یا NFT رمز ارزهایی هستند که برای ساخت مالکیت یک اثر ایجاد می شوند. این توکن ها غیر قابل تعویض و کاملا منحصر به فرد به حساب می آیند. رمز ارزهای NFT معمولا برای نمایش مالکیت آثار هنری، تصاویر، فیلم ها و غیره ایجاد می شوند. NFT ها به کمک فناوری امضای دیجیتال، توکن های یکتا و منحصر به فرد ایجاد می کنند تا دیگر قابل داد و ستد نباشند.

4. توکن های پرایوسی (Privacy token)

   توکن های پرایوسی نوعی از رمز ارزها هستند که حریم خصوصی بیشتری برای کاربران خود ایجاد می کنند. برخی از کاربران با شفافیت کامل رمز ارزها مخالف هستند و تمایل ندارند اطلاعات تراکنش آن ها به راحتی قابل پیگیری باشد. privacy token بستری را برای مخفی کردن هویت فرستندگان و گیرندگان فراهم می کند تا آن ها بتوانند با امنیت بالاتری دارایی های خود را جابجا کنند.

5. توکن های هوش مصنوعی

   این نوع token ها رمز ارزهایی هستند که به کمک ترکیب فناوری هوش مصنوعی (AI) و تکنولوژی دفتر کل توزیع شده (DLT) در بخش های مختلف فعالیت می کنند. معمولا این نوع رمز ارزها در پروژه های تحلیل دیتا و ساخت برنامه های غیر متمرکز به کمک هوش مصنوعی استفاده می شوند.

6. توکن با پشتوانه طلا

   این نوع توکن ها با پشتوانه از طلا، یک راه غیر متمرکز و ایمن را برای سرمایه گذاری بر روی طلا فراهم می کنند. در واقع کاربران بازار کریپتو می توانند به جای دارایی طلا از بازارهای مختلف، این token ها را خریداری کنند. این نوع رمز ارزها رفتاری مشابه با استیبل کوین ها دارند و به کمک موسسات، بانک ها و نهادهای واسطه، طلا ذخیره می کنند و به ازای آن در بازار، توکن عرضه می کنند.

7. توکن حاکمیتی (Governance Token)

   توکن حاکمیتی نوعی رمز ارز است که توسط توسعه دهندگان به منظور تمرکززدایی در تمامی بخش های پروژه ساخته می شود. کاربران می توانند با دریافت Governance Token در تصمیمات شبکه سهیم باشند. به عنوان مثال کاربران می توانند درباره آپدیت های بعدی پروژه، تغییرات و برنامه ریزی آن نظر بدهند و رای موافق و مخالف خود را در یک موضوع اعلام کنند. این نوع token ها در اکثر پروژه های کریپتویی ساخته می شوند.

8. توکن لوریج دار

   توکن های لوریج دار در برخی از صرافی های متمرکز استفاده می شوند. به کمک این رمز ارزها می توان معاملات مارجین، آتی، اسپات و غیره را با استفاده از اهرم و بدون ریسک لیکویید شدن انجام داد. البته میزان لوریج توسط پلتفرم صرافی مشخص می شود و کاربران نمی توانند انتخاب کنند. این نوع token ها توسط صرافی های بایننس و کوکوین عرضه می شوند.

9. توکن طرفداری (Fan token)

   توکن طرفداری به رمز ارزهایی گفته می شود که کاربران برای امتیاز طرفداری یک تیم آن را خریداری می کنند. افراد می توانند با خریداری این رمز ارزها ضمن طرفداری از تیم مورد علاقه خود، حق عضویت در باشگاه طرفداری را پرداخت کنند. به عنوان مثال کاربران برای خرید اشتراک شبکه یک تیم فوتبال، می توانند از این رمز ارزها استفاده کنند.

هدف توکن چیست و چه کاربردی دارد؟

1. جذب سرمایه

   مهم ترین وظیفه یک توکن برای یک پروژه، جذب سرمایه برای آن است. شرکت ‌ها و پروژه‌ های نوپا به کمک فناوری بلاک چین می ‌توانند token مربوط به خود را ایجاد و در فضایی غیر متمرکز آن را منتشر کنند. در حال حاضر بیشتر پروژه‌ های موفق به کمک فناوری بلاک چین اتریوم توانسته اند توکن اکوسیستم خود را طراحی و به کاربران دنیای کریپتوکارنسی معرفی کنند تا بتوانند برای اهداف پروژه خود، سرمایه لازم را جذب کنند.

2. حاکمیت

   از دیگر کاربردهای مهم و منحصر به فرد توکن ها، بحث حاکمیت است. زمانی که یک اکوسیستم توکن مخصوص به خود را در بستر بلاک چینی عرضه می ‌کند، سایر کاربران می ‌توانند با خرید توکن، علاوه بر سرمایه ‌گذاری بر روی آینده پروژه، در تصمیمات و تغییرات پروژه شرکت کنند. به عبارت دیگر، آن ها این امکان را برای تیم ‌های توسعه فراهم می‌ کنند تا در محیطی غیر متمرکز و شفاف، از سایر کاربران برای تصمیمات و تغییرات پروژه استفاده کنند و به نوعی نظرات آن‌ ها را نیز در مسیر پروژه قرار دهند. معمولا کاربران با خرید token های یک اکوسیستم و انجام فرآیند استیکینگ، می ‌توانند علاوه بر کسب درآمد، در تغییرات پروژه سهیم باشند.

3. پرداخت هزینه ‌های پروژه

   از دیگر کاربردهای توکن، ایجاد بستری برای پرداخت هزینه ‌های یک شبکه است. پروژه ‌ها در ازای انجام خدمات خود، مبلغی را به عنوان کارمزد از کاربران خود دریافت می ‌کنند. دریافت این کارمزدها معمولا به وسیله توکن شبکه انجام می ‌شود.

4. مالکیت

   به کمک token ها کاربران می ‌توانند مالکیت خود را در یک دارایی مشخص کنند. به عنوان مثال NFT یا توکن های غیرمثلی برای مشخص شدن مالکیت آثار هنری و موارد کلکسیونی مورد استفاده قرار می ‌گیرند.

5. مارکتینگ پروژه به کمک ایردراپ

   از دیگر اهداف توکن ها، معرفی و شناخت پروژه به کاربران است. تیم توسعه دهنده برای معرفی پروژه خود از راه های تبلیغاتی مختلفی استفاده می کند. یکی از این راه ها ایردراپ (airdrop) است. ایردراپ در بازار کریپتو به معنی توزیع یا اهدای رایگان توکن به عنوان پاداش است. ایردراپ ها با اهداف بازاریابی و تبلیغاتی انجام می شوند. کاربران با انجام کارهای ساده ای همچون ثبت نام در سایت پروژه، وارد کردن ایمیل، ساخت یک اکانت در یک کیف پول مشخص و غیره در ایردراپ ها شرکت کنند و توکن رایگان دریافت کنند. وب سایت airdrops.io لیست تمامی ایردراپ های جدید را به صورت لحظه ای نمایش می دهد.

تفاوت توکن با کوین

• کوین‌ ها دارای بلاک چین منحصر به فردی هستند. به عنوان مثال کوین بیت کوین دارای بلاک چین بیت کوین و کوین اتریوم دارای بلاک چین اختصاصی اتریوم است. اما توکن ها دارای بلاک چین‌های اختصاصی نیستند و بر روی یک بلاک چین واسطه ایجاد می ‌شوند. به عنوان مثال ارز دیجیتال اینجکتیو (inj) توکن بومی صرافی اینجکتیو است که بر روی بلاکچین اتریوم راه اندازی شده است.
• کوین ها معمولا به وسیله عملکرد شبکه بلاک چینی خود ارزش گذاری می شوند. در صورتی که قیمت یک توکن به ایده پروژه و اکوسیستم آن وابسته است.
• کوین ها در بلاک چین منحصر به فرد خود قابل استفاده هستند و به سادگی نمی توان آن ها را در شبکه های دیگر جابجا کرد. در صورتی که توکن ها می توانند از چندین شبکه پشتیبانی کنند و در آن ها جابجا شوند.

مزایا و معایب توکن

مزایای توکن

1. به صورت خودکار عمل می کنند و برنامه نویسی شده اند
   تمامی token های بازار کریپتوکارنسی به کمک استانداردهای بلاک چین و کدهای برنامه نویسی اجرا می شوند. در واقع خطای انسانی در عملکرد آن ها وجود ندارد و با اجرای کدهای برنامه نویسی، عملکرد دقیقی دارند.
2. شفاف بالایی در تراکنش ها دارند
   بیشتر token ها برای جذب اعتماد مخاطبان، تراکنش های خود را به صورت شفاف در شبکه بلاک چین قرار می دهند. در واقع هر تراکنش در بلاک چین مورد استفاده توکن ها قابل رهگیری است. همچنین کاربران اکوسیستم یک پروژه بر تایید تراکنش ها نظارت می کنند.
3. غیر متمرکز هستند
   این نوع رمز ارزها به دلیل استفاده از بستر بلاک چین ها بر توسعه پروژه خود، به صورت کامل غیر متمرکز هستند.
4. رقابت بسیار بالایی در آن ها وجود دارد
   موفقیت یک token تنها به ایده پروژه آن وابسته نیست. یک ایده جدید و کاربردی می تواند توسط چندین پروژه بررسی و دنبال شود. پروژه ها برای آن که بتوانند در بازار کریپتو دوام بیاورند و موفق باشند، باید بتوانند همواره با رقیبان خود رقابت کنند و سازوکارهای بهتری ارائه دهند.

معایب توکن ها

1. وجود ریسک و امنیت پایین
   اولین چالشی که سرمایه ‌گذاران توکن ها با آن مواجه هستند، بحث ریسک و امنیت است. اکثر token ها قانون گذاری مشخصی ندارند و هر توسعه دهنده و برنامه نویسی می تواند در بلاک چین های مختلف پروژه خود را راه اندازی کند. بنابراین محدودیت‌ ها و چارچوب ‌های قانونی برای این پروژه ها تعریف نمی شود. از همین طریق بسیاری از هکرها و کلاهبرداران می‌ توانند با ایجاد پروژه‌ های دروغین و جعلی، از کاربران کلاهبرداری کنند. متاسفانه اکثر پروژه های token ها با هدف کلاهبرداری ایجاد شده اند.
2. مقیاس پذیری پایین
   بیشتر پروژه ‌های توکن ها، در بستر شبکه اتریوم ایجاد شده‌ اند. در حال حاضر شبکه اتریوم دارای مقیاس پذیری پایینی است و این مقیاس پذیری، بر پروژه ‌‎هایی که در بستر این شبکه قرار دارند، تاثیر مستقیم می ‌گذارد.
3. عدم قطعیت بالا در پروژه ها
   تعداد پروژه‌ های موجود در بازار کریپتوکارنسی که دارای token هستند، بسیار زیاد است. اکثر این پروژه ‌ها به دلیل عدم موفقیت در رسیدن به اهداف خود، متوقف می ‌شوند و سرمایه‌ گذاران با خرید آن‌ها، ضرر سنگینی تجربه می‌ کنند. علاوه بر این در برخی موارد ممکن است نقدینگی یک پروژه به دلیل کاهش قیمت توکن آن در بازار نزولی کاهش یابد و یا تمام شود. در این صورت تیم توسعه دهنده پروژه نمی‌ تواند هزینه ‌های توسعه پروژه را پرداخت کند و متوقف می ‌شود.
4. نبود شفافیت کافی در قراردادهای هوشمند
   از دیگر چالش‌های موجود در ساخت و توسعه توکن، شفافیت در قراردادهای هوشمند و کدهای پروژه است. اعضای یک پروژه به دلیل نبود چارچوب قانونی می ‌توانند کدهای مخفی با دسترسی ویژه برای خود ایجاد کنند تا بتوانند در تصمیمات جمعی کاربران در یک اکوسیستم دخالت کنند.

توکن سوزی (Token Burning) چیست؟

توکن سوزی یکی از فرآیندهای پرکاربرد در پروژه های کریپتوکارنسی است که در آن بخشی از رمز ارزهای یک پروژه در شبکه سوزانده و حذف می شوند. منظور از سوزاندن رمز ارز، انتقال آن به یک آدرس مشخص و قفل شدن آن است. در واقع زمانی که token ها به آن آدرس منتقل می شوند، دیگر منقضی شده و در شبکه قابل استفاده نیستند. بنابراین token burning اصطلاحی است که به نابودی و حذف عرضه در گردش رمز ارزهای یک پروژه اشاره می کند.

راه های مختلفی برای انجام این فرآیند وجود دارد. برخی از پروژه ها در زمان بندی های مشخصی، تعدادی از token های خود را می سوزانند. برخی دیگر از طریق الگوریتم اجماع اثبات سوزاندن (Proof of burn) اجرای این فرآیند را به خود کاربران واگذار می کنند.

فرآیند توکن سوزی باعث می شود تا تعداد رمز ارزهای در گردش بازار کاهش پیدا کند. اگر میزان تقاضا ثابت باشد، با کاهش عرضه، قیمت توکن رشد می کند. بنابراین این فرآیند با دستکاری عرضه و تقاضا ارزش توکن را افزایش می دهد. این فرآیند به پروژه ها کمک می کند تا بتوانند آرام آرام در بازار رشد و پیشرفت کنند. اگر پروژه ها بخواهند همه رمزارزهای خود را در بازار عرضه کنند؛ نمی توانند ارزش توکن خود را بالا ببرند.

توکن ها چگونه ساخته می شوند؟

توکن ها در بلاک چین هایی ایجاد می شوند که بستر لازم برای ساخت قراردادهای هوشمند را داشته باشند. در واقع قراردادهای هوشمند، کلید ساخت توکن ها هستند. افراد برای ساخت توکن ها باید با برنامه نویسی سالیدیتی (Solidity) و ساختار قراردادهای هوشمند آشنا باشند. افراد می توانند با داشتن دانش فنی متوسط در این بخش ها، token مورد نظر را برای پروژه خود بسازند.

معمولا کدنویسی برای ایجاد توکن ها در بستر نرم افزار Remix و  سایت moralis انجام می شود. همچنین برای ساخت و عرضه این نوع رمز ارزها توسعه دهندگان باید ساختار استانداردهای مورد نظر خود را در کدهای خود قرار دهند. یکی از محبوب ترین استانداردها برای ساخت token، استاندارد ERC-20 اتریوم است. علاوه بر شبکه اتریوم، شبکه های سولانا، پولکادات، کاردانو و بایننس اسمارت چین نیز بسترهای مناسبی برای توسعه توکن ها هستند. بعد از ساخت token، توسعه دهندگان می توانند رمز ارز خود را در صرافی های غیر متمرکز لیست کنند. لیست یا اضافه کردن توکن در صرافی های پنکیک سواپ و سوشی سواپ به سادگی انجام می شود.

چگونه توکن بخریم؟

توکن ها همانند سایر ارزهای دیجیتال خرید و فروش می شوند. این نوع رمز ارزها را می توان از طریق صرافی های ارز دیجیتال خریداری کرد. اکثر توکن های محبوب بازار در صرافی های متمرکز همچون بایننس، کوکوین، کراکن، کوین بیس و غیره لیست شده اند. برای ورود به این صرافی ها نیاز به احراز هویت دارید. البته می توان از طریق صرافی های غیر متمرکز به token ها دسترسی داشت. صرافی های غیر متمرکز علاوه بر توکن های محبوب بازار، جدیدترین آن ها را نیز در صرافی های خود لیست می کنند. پنکیک سواپ، یونی سواپ و سوشی سواپ جزو بهترین صرافی های غیر متمرکز برای خرید و فروش توکن محسوب می شوند.

کاربران علاوه بر صرافی ها، می توانند token ها را در کیف پول خود ذخیره کنند. این رمز ارزها برحسب بلاک چینی که در آن توسعه یافته اند، در کیف پول ها ذخیره می شوند. یعنی اگر می خواهید توکن های موجود در شبکه اتریوم را ذخیره کنید، باید از کیف پول هایی که از شبکه اتریوم و استاندارد آن توکن پشتیبانی می کند؛ استفاده کنید. این موضوع در همه کیف پول های سخت افزاری و نرم افزاری صدق می کند.

نحوه انتخاب توکن برای سرمایه گذاری

در حال حاضر تعداد زیادی از پروژه ‌ها در بازار کریپتوکارنسی وجود دارند که تلاش می کنند با ایجاد توکن های مخصوص خود، اهداف پروژه ‌های خود را پیش ببرند. در این حالت بسیاری از کاربران به دنبال بررسی این سوال ها هستند که بهترین توکن برای سرمایه گذاری کدام است؟ چگونه جدیدترین آن ها را بررسی کنیم؟ “. در پاسخ به این سوالات باید پارامترهای مختلفی را بررسی کرد. این پارامترها به صورت خلاصه موارد زیر هستند:

• تیم توسعه
  اولین مورد در بررسی یک token، تیم توسعه و سابقه آن‌ هاست. بیشتر پروژه ‌های موفق به صورت شفاف اعضای تیم خود و سابقه فعالیت در دنیای بلاک چین را معرفی می کنند و سرمایه گذاران باید با بررسی سابقه و گذشته افراد تیم، عملکرد آن ها را بسنجند.
• میزان عرضه در گردش و روند آزادسازی توکن
  پروژه هایی که تعداد token محدودی دارند، می توانند ارزش رمز ارز خود را در بلند مدت حفظ کنند. زمانی که تعداد token یک پروژه محدود باشد، خاصیت ضدتورمی در آن ایجاد می شود و بسته به عملکرد پروژه، رمز ارز آن می تواند در بلندمدت رشد کند. علاوه بر این، بحث آزادسازی توکن پروژه نیز باید بررسی شود. معمولا پروژه ها برای کنترل عرضه و تقاضا، تعداد زیادی از واحدهای رمز ارز پروژه را قفل می کنند. این رمز ارزهای قفل شده با یک برنامه زمانی مشخصی به بازار تزریق می شوند. اگر یک پروژه برنامه آزادسازی توکن مشخصی برای خود نداشته باشد، احتمال کلاهبرداری بودن پروژه بسیار زیاد است.
• اهداف و نقشه راه پروژه
  هدف اصلی پروژه باید شفاف باشد و مورد پذیرش کاربران بازار قرار گیرد. یعنی هدف پروژه باید به صورت واقعی یک مشکل را حل کند و به اصطلاح کاربرد داشته باشد. برخی از پروژه‌ ها اهداف رویایی و بسیار بزرگی دارند که غالبا با شکست مواجه می شوند. علاوه بر هدف درست، پروژه باید یک نقشه راه (road map) دقیق و برای 1 تا 2 سال آینده برنامه ریزی داشته باشد.
• تبلیغات و مارکتینگ پروژه
  پروژه باید بتواند از طریق روش های مختلف مارکتینگ، خود را به کاربران معرفی کند. ارتباط تیم توسعه و فعالیت آن ها در شبکه های ردیت، توییتر و دیسکورد باید بررسی شود. اگر پروژه بخواهد اهداف خود را معرفی کند و سوالات مخاطبان را جواب دهد؛ باید در این شبکه های اجتماعی فعال باشد.