ارز فیات چیست : بررسی تفاوت های ارز دیجیتال با فیات Fiat

ارز فیات چیست و چگونه تولید می‌شود؟ مزایا و معایب این نوع ارزها چه هستند؟ چه تفاوتی بین پول فیات و ارز دیجیتال وجود دارد؟

از زمانی که علم اقتصاد پدید آمده؛ انسان‌ها همواره در تلاش بودند تا یک کالای با ارزشی را به عنوان پول واحد در خرید و فروش‌های خود استفاده کنند. در زمان‌های گذشته سکه‌های نقره و طلا چنین وظیفه‌ای را بر عهده داشتند و به عنوان پول رایج در بیشتر کشورها مورد استفاده قرار می‌گرفتند.

اما این نوع سکه‌ها به دلیل محدودیت منابع طلا و نقره، رفته رفته جای خود را به پول‌های رایج امروزی دادند. پول‌هایی که اگرچه باعث ایجاد اقتصاد مدرن شدند؛ اما مشکلات متعددی را نیز ایجاد کردند. در این مقاله قصد داریم تا به صورت کامل به بررسی ارزهای فیات و تفاوت آن‌ها با رمز ارزها بپردازیم.

ارز فیات چیست؟

ارز فیات یا fiat currency پول‌های رایج امروزی است که توسط دولت‌ها کنترل و ایجاد می‌گردد. ارزهای فیات هیچ گونه پشتوانه‌ای همچون طلا و نقره ندارند و ارزش آن‌ها از طریق عملکرد دولت‌ها و میزان اعتماد کاربران به آن پول fiat تعیین می‌شود. در واقع ارزش پول ملی یک کشور برحسب میزان عرضه و تقاضا موجود برای آن ارز تعیین می‌شود و هیچ گونه کالای با ارزشی همچون طلا به عنوان پشتوانه این رمز ارزها وجود ندارد.

از انواع ارزهای فیات می‌توان به دلار آمریکا، ریال ایران، یوآن چین و غیره اشاره کرد. اصطلاح “فیات” از زبان لاتین گرفته شده و به معنی “حکم شده” یا “اجازه انجام آن داده شده” است. به دلیل کنترل و مدیریت دولت‌ها بر روی پول‌های رایج، این اصطلاح برای ارزهای رایج به کار برده می‌شود.

تاریخچه ارز فیات (Fiat)

تا قبل از قرن سیزدهم میلادی، عموم مردم به کمک سکه‌های طلا و نقره کالاهای مورد نیاز خود را خرید و فروش می‌کردند. با شروع قرن سیزدهم، اولین استفاده از پول‌های فیات در کشور چین آغاز شد. دولت امپراطوری سونگ نوعی اسکناس برای مبادله کالاها و معاملات عموم مردم ایجاد کرد. ارزش این اسکناس‌ها به وسیله دارایی‌های فیزیکی همچون طلا و نقره سنجیده نمی‌شد و تنها فرمان امپراطور، سندی بر ارزشمندی آن‌ها بود.

بعد از مدتی به دلیل جعل اسکناس‌ها، تورم شدیدی در دولت امپراطوری سونگ شکل گرفت و در نهایت همین موضوع سبب سقوط این امپراطوری شد. بعد از آن دولت‌های مختلفی اسکناس‌ها و پول‌های فیات خود را ایجاد کردند. دولت‌ها به دلیل جنگ‌های متعدد، دیگر نمی‌توانستند کالاهای ارزشمندی همچون طلا و نقره را در خزانه‌های خود ذخیره کنند.

در قرن هجدهم، بیشتر دولت‌های قاره اروپا و آمریکا تلاش کردند تا پول fiat منحصر به فرد خود را ایجاد کنند. البته تمامی این تلاش‌ها منجر به تورم‌های شدید در قاره‌های اروپا و آمریکا و سقوط دولت‌ها شد. در قرن نوزدهم بسیاری از کشورها تلاش کردند تا با ذخیره طلا در خزانه‌های دولتی، ارز فیات (fiat) با پشتوانه برای اقتصاد خود ایجاد کنند.

در این سیستم به دلیل وجود خزانه‌های دولتی طلا، ارزهای فیات با ثبات بیشتری در جامعه معامله می‌شدند و دولت‌ها تسلط بیشتری بر شرایط اقتصادی کشور داشتند. این شرایط تا زمان جنگ‌های جهانی اول و دوم ادامه پیدا کرد اما بعد از این جنگ‌ها، بسیاری از کشورها حجم زیادی از ذخیره‌های طلای خود را از دست دادند.

از سال 1944 به دلیل وجود بحران‌های مالی شدید در کشورهای اروپایی، دولت آمریکا تصمیم گرفت توافقی تحت عنوان پیمان برتون وودز (Bretton Woods) برای ارز دلار ایجاد کند. برطبق این پیمان ایالات متحده آمریکا متعهد شد که به ازای هر 35 دلار آمریکا، یک انس طلا در خزانه خود ذخیره کند. این موضوع باعث شد تا بسیاری از کشورها ارز دلار را به عنوان پول با پشتوانه در خزانه بانک‌های مرکزی خود ذخیره کنند.

بعد از ذخیره ارزهای دلار در بیشتر بانک‌های مرکزی کشورها، در سال 1971 نیکسون، رییس جمهور وقت آمریکا اعلام کرد که دیگر ایالات متحده نمی‌تواند به اندازه ارزهای دلار چاپ شده، طلا ذخیره کند و از امروز به بعد، پشتوانه دلار آمریکا دولت آن خواهد بود. این موضوع سبب شد تا کشورها ارز فیات با پشتوانه دولت خود ایجاد کنند. ارزهای fiat ایجاد شده همان پول‌های امروزی کشورها هستند که توسط دولت‌ها مدیریت و برحسب عملکرد آن‌ها ارزش گذاری می‌شوند.

بیشتر بخوانید: تورم به زبان ساده چیست؟

ارز فیات چگونه ارزش گذاری می‌شود؟

قیمت و میزان ارزش پول‌های فیات توسط قانون عرضه و تقاضا تعیین می‌شود. هنگامی که تقاضای خرید برای یک پول افزایش پیدا کند؛ آن ارز با رشد قیمت مواجه شده و ارزش آن افزایش پیدا می‌کند. این موضوع زمانی اتفاق می‌افتد که در مبادلات بین المللی، معامله گران تمایل داشته باشند از یک ارز بیشتر استفاده کنند و مبادلات خود را برحسب آن انجام دهند.

برعکس این موضوع نیز امکان پذیر است؛ یعنی زمانی که عرضه برای یک پول افزایش پیدا کند؛ آن ارز با افت قیمت مواجه می‌شود و ارزش آن کاهش پیدا می‌کند. در واقع زمانی که در تجارت بین الملل معامله گران تمایلی به استفاده از یک پول fiat نداشته باشند و آن را از تبادلات تجاری خود حذف کنند؛ ارزش آن ارز به تدریج کاهش پیدا می‌کند.

قانون عرضه و تقاضا در ارز فیات وابسته به میزان اعتماد مرکز به پشتوانه آن ارز است. همان طور که اشاره شد، پشتوانه ارزهای فیات دولت‌ها و حکومت آن است. اگر دولت‌ها تصمیمات سیاسی و اقتصادی مناسبی اتخاذ کنند؛ ارزش پول ملی آن کشور به تدریج افزایش پیدا کرده و سبب رشد اقتصادی می‌شود.

مزایای ارز فیات (Fiat)

1. کنترل کامل دولت‌ها بر روی پول ملی: ارز فیات به بانک‌های مرکزی اجازه می‌دهد تا با مدیریت عرضه پول، بر متغیرهای اقتصادی همچون اعتبار پول، میزان نقدینگی، نرخ بهره و سرعت گردش پول تاثیر بگذارند. این کنترل بیشتر می‌تواند به آن‌ها در جهت تحقق اهدافی مثبت و حفظ پایین بودن نرخ بیکاری و تورم کمک کند.
2. تولید کم هزینه: ارزهایی که به واسطه پشتوانه کالاهایی همچون طلا و نقره در فارکس ارزش گذاری می‌شوند، انعطاف پذیری پایینی را برای دولت‌ها ایجاد می‌کنند. به دلیل محدودیت و کمیابی کالاهای طلا و نقره دولت‌ها نمی‌توانند در شرایط اضطراری این ارزها را چاپ و ایجاد کنند. در مقابل در ارزهای فیات، به دلیل آنکه دولت‌ها کنترل کاملی بر روی این ارزها دارند، می‌توانند در شرایط اضطراری میزان پول fiat بیشتری به اقتصاد تزریق نمایند.
3. انعطاف پذیری بالا برای دولت‌ها: دولت‌ها می‌توانند با چاپ پول، سیاست‌های مالی خود را تنظیم کنند و در صورت نیاز میزان نقدینگی اقتصاد را تغییر دهند.
4. عدم وابستگی به کالاهای فیزیکی: ایجاد پول‌هایی با پشتوانه کالاهایی همچون طلا و نقره بسیار هزینه بر و تقریبا غیرممکن است. عدم دسترسی و کمبود این کالاها سبب می‌شود تا دولت‌ها نتوانند ارزهای با پشتوانه ایجاد کنند.

بیشتر بخوانید: نرخ بهره چیست به زبان ساده و بررسی تاثیر نرخ بهره در فارکس

معایب ارز فیات (Fiat)

1. ناتوانی در مقابله با بحران‌های اقتصادی: بحران مالی سال 2008 در ایالات متحده آمریکا نشان داد که مدیریت و کنترل عرضه پول توسط بانک‌های مرکزی همواره نمی‌تواند از رکودها و شرایط بد اقتصادی جلوگیری کند.
2. خطر ایجاد تورم: با توجه به اینکه ارز فیات توسط دولت‌ها چاپ و عرضه می‌شود؛ بانک‌های مرکزی می‌توانند در مقدار عرضه پول ملی دخالت کنند و با چاپ بیش از حد، باعث ایجاد تورم شوند. عرضه بیش از حد ارزهای fiat علاوه بر ایجاد تورم، باعث شکل گیری حباب‌های اقتصادی نیز می‌شود.
3. نبود ارزش ذاتی: ارزهای فیات هیچ پشتوانه‌ای ندارند و صرفا یک تکه کاغذ هستند. این ارزها توسط سیاست‌های اقتصادی دولت‌ها ارزش گذاری می‌شوند و هیچ کالای باارزشی از آن‌ها پشتیبانی نمی‌کند.

تفاوت ارز دیجیتال و ارزهای فیات

ارزهای دیجیتال یا رمز ارزها، به ارزهایی گفته می‌شود که توسط هیچ دولت یا نهاد متمرکزی کنترل نمی‌شوند و توسط تکنولوژی دفتر کل توزیع شده، به صورت غیرمتمرکز و همتا به همتا معامله می‌شوند. ارزهای دیجیتال یکی از رقبای اصلی ارزهای فیات محسوب می‌شوند. رمز ارزها قصد دارند با ارائه خدمات شفاف‌تر، جایگاه ارزهای فیات را تصاحب کنند. برخی از مهم‌ترین تفاوت‌های بین ارز فیات و ارز دیجیتال موارد زیر هستند:

• پول fiat توسط میزان اعتماد مردم به دولت‌ها و ثبات اقتصادی تعیین می‌شود. هرچه دولت‌ها بتوانند شرایط اقتصادی بهتری را در کشور خود اجرا کنند، پول ملی آن‌ها ارزشمندتر می‌شود. در مقابل ارزش رمز ارزها توسط عوامل مختلفی همچون عرضه و تقاضا، نحوه عملکرد و میزان امنیت شبکه تعیین می‌گردد.
• ارزهای فیات توسط توابع و قوانین دولت‌ها تنظیم و مدیریت می‌شوند. در مقابل ارزهای دیجیتال بدون هیچ نظارتی کار خود را انجام می‌دهند و هیچ نهاد متمرکزی نمی‌تواند سازوکار آن‌ها را کنترل کند.
• پول fiat به صورت فیزیکی و دیجیتال (سکه، اسکناس، نقل و انتقالات الکترونیکی بانک‌ها) خرید و فروش می‌شود. در صورتی که ارز دیجیتال تنها به صورت دیجیتالی قابل معامله است.
• در ارزهای دیجیتال، تراکنش‌ها در یک بلاکچین عمومی ثبت می‌شوند و توسط نودهای شبکه پردازش و تایید می‌گردند. در واقع در بحث پردازش تراکنش‌ها در ارزهای دیجیتال، هیج شرکت یا نهاد جداگانه‌ای نمی‌تواند اطلاعات شبکه را پردازش کند و کاربران با مشارکت در بلاکچین، تراکنش‌ها را بررسی و در بلوک ثبت می‌کنند. در مقابل در پول فیات، تراکنش‌ها توسط موسسات مالی متمرکز ذخیره، پردازش و مدیریت می‌شوند.
• ارزهای دیجیتال ارزهای جوان و نوپایی هستند. به همین دلیل قیمت آن‌ها بسیار نوسان پذیر است و معمولا با پامپ و دامپ های شدیدی همراه می‌شوند. در مقابل پول فیات پایدارتر از ارزهای دیجیتال بوده و با نوسان کمتری همراه است. البته این موضوع به عملکرد دولت‌ها نیز وابسته است. امکان دارد دولت‌ها با تصمیمات سیاسی اقتصادی اشتباه، تورم‌های متعددی را در ارزهای فیات ایجاد کنند.
• پول fiat به صورت گسترده در تمامی کشورها پذیرفته شده و به راحتی قابل دسترس است. در مقابل ارزهای دیجیتال هنوز به صورت جهانی پذیرفته نشده‌اند و ممکن است کاربران برای دسترسی به آن‌ها نیاز به پلتفرم‌ها یا صرافی‌های خاصی داشته باشند.
• ارز فیات پیرو قوانین کشور صادر کننده است. در مقابل ارز دیجیتال در بیشتر کشورها پشتوانه قانونی ندارد.

آیا رمز ارز می‌تواند جایگزین ارزهای فیات شود؟

کنترل و مدیریت ارز فیات توسط دولت انجام می‌شود. کشورها با چاپ پول، می‌توانند میزان ارزهای فیات را کنترل کنند. همین موضوع باعث می‌شود ارزهای فیات توسط افراد محدودی کنترل شوند و امکان انجام تصمیمات در جهت منافع شخصی آن‌ها افزایش یابد. در واقع دولت‌ها می‌توانند بدون توجه به منافع عموم مردم و صرفا برای اهداف خاصی، عرضه و تقاضای پول‌های فیات را برهم بزنند.

علاوه بر این، ارزهای فیات به صورت کامل توسط نهادهای مالی متمرکز اداره می‌شوند. این موضوع باعث می‌شود تا این نهادها اطلاعات ناقص و غیرشفافی را در اختیار عموم مردم قرار دهند. پس به صورت خلاصه شفافیت پایین و تمرکز بالا در کنترل، از ایرادات اصلی ارزهای fiat است.

رمز ارزها قصد دارند با حذف ایرادات ذکر شده، ارزهای دیجیتال و غیر متمرکزی برای عموم مردم در سراسر جهان ایجاد کنند. رمز ارزها قصد دارند تا محدودیت‌های جغرافیایی را از بین ببرند و با شفافیت بالا، تبادلات مالی کاربران را انجام دهند. رمز ارزها به کمک شبکه‌های بلاکچینی نیازی به نهادهای متمرکز ندارند و می‌توانند به صورت غیرمتمرکز، اطلاعات و تراکنش‌های کاربران را در سراسر دنیا پردازش و ذخیره کنند.

تقریبا رمز ارزها می‌توانند تمامی ایرادات موجود در ارز فیات را برطرف کنند؛ اما در حال حاضر خود آن‌ها نیز با مشکلاتی مواجه هستند. یکی از ایرادات اصلی رمز ارزها، مقیاس پذیری پایین آن‌ها است. در حال حاضر شبکه‌های بلاکچینی نمی‌توانند اطلاعات تعداد بالایی از کاربران را دریافت و پردازش کنند. آن‌ها عملکرد ضعیفی در ترافیک‌های بالا دارند و ممکن است مشکلات متعددی را برای کاربران به وجود بیاورند.

علاوه بر این، پیچیدگی بالای این شبکه‌ها باعث شده تا رمز ارزها هنوز مورد استقبال عمومی مردم قرار نگیرند. با این حال اگر در سال‌های آتی مشکلاتی همچون مقیاس پذیری پایین در شبکه‌های بلاکچینی برطرف شود؛ بدون شک این نوع ارزها بهترین گزینه برای حذف ارزهای فیات به حساب می‌‎آیند.