کندل دوجی نوعی از الگوهای شمعی است که کاربرد زیادی در تحلیل تکنیکال دارد. قیمت باز و بسته شدن سهم در Doji Candle تقریبا با هم مساوی هستند و در الگوها بیشتر به صورت ترکیبی دیده می‌شوند. کندل های دوجی شبیه به یک علامت مثبت (+) است. با وجودی که کندل‌های دوجی الگویی خنثی هستند، اما جزء مهم‌ترین الگوهای شمعی محسوب می‌شوند.
کندل دوجی زمانی شکل می‌گیرد که قیمت باز و بسته شدن در یک دوره زمانی تقریبا یکسان باشد که معمولا نشان‌دهنده عدم وجود اطمینان و سردرگمی در بازار است.
هر کندل در نمودار تحلیل تکنیکال اطلاعاتی شامل قیمت شروع کندل، بالاترین قیمت کندل، پایین‌ترین قیمت کندل و آخرین قیمت کندل را ارائه می‌دهند.
در صورتی که قیمت باز و بسته شدن سهم به هم بسیار نزدیک یا حتی یکسان باشند، کندل شکل گرفته دوجی نامیده می‌شود. بر اساس این که بیشترین و کمترین قیمت چقدر از بدنه کوچک آن فاصله داشته باشد، اندازه سایه‌های آن متفاوت خواهد بود.
در حقیقت، بدنه کندل به صورت خطی صاف است که با در نظر گرفتن سایه بالایی و پایینی کندل، به انواع مختلفی تقسیم می‌شود:
- دوجی پایه بلند
- دوجی سنگ قبر
- دوجی سنجاقک
- دوجی چهار قیمت
از آن جا که عدم درک صحیح مفاهیم ساده تحلیل تکنیکال گاهی باعث تحلیل‌های اشتباه و زیان‌های سنگین معامله‌گران می‌شود، لازم است تا به خوبی با مفاهیم مختلف مورد استفاده در تحلیل تکنیکال آشنا شویم. در این مقاله، با ما همراه باشید تا با مفهوم کندل دوجی به تفصیل آشنا شوید.
زمان تشکیل کندل دوجی
ظهور کندل دوجی پس از یک روند صعودی طولانی می‌تواند نشانه خطری برای معامله‌گران بازارهای مالی باشد که روند به بالاترین سطح خود رسیده یا نزدیک به اتمام قرار گیرد. مهم‌ترین قسمت کندل زمان بسته شدن آن است. بنابراین، برای تشخیص آن، بهتر است همیشه اجازه دهیم تا این کندل به صورت کامل شکل گیرد تا بتوانیم واکنش مناسب را در مقابل آن نشان دهیم. این که چقدر باید برای تغییر روند صبر کنیم، به نسبت ریسک به ریوارد معامله ما بستگی دارد.
اگر شخصیتی محافظه‌کارانه داشته باشیم، بعد از شکل‌گیری یک کندل دوجی به ویژه در روند صعودی، باید برای تغییر روند بیشتر صبر کنیم تا ریسک کمتری را متحمل شویم. دیده شدن کندل‌های دوجی حاکی از عدم تصمیم‌گیری مشخص میان خریداران و فروشندگان است. همه با هم یکسان هستند، به همین دلیل قیمت به هیچ سمتی تمایل ندارد و خریداران و فروشندگان سهم دچار سردرگمی می‌شوند. با وجودی که تحلیلگران مشاهده کندل دوجی را نشانه تغییر روند در نظر می‌گیرند، اما برخی از آنها عقیده دارند که ممکن است الگوی دوجی در زمان‌هایی نشان‌دهنده افزایش حرکت خریداران و فروشندگان برای تداوم روند باشد.
انواع کندل دوجی
در اینجا، انواع کندل دوجی به تفصیل شرح داده می‌شوند:
1.دوجی پایه بلند (Long leg Doji)
کندل دوجی پایه بلند، که به آن الگوی دوجی فرفره نیز گفته می‌شود، از سایه‌های بالا و پایین بسیار بلند و قیمت‌های باز و بسته شدن بسیار نزدیک به هم برخوردار است. این کندل نشان‌دهنده بی‌تصمیمی و عدم وجود روندی مشخص در بازار است. علاوه بر این، این کندل نشان‌دهنده یک دوره بی‌تصمیمی در روندی نزولی و شروع روندی صعودی نیز است. بنابراین، این الگو هم در سقف و هم در کف مشاهده می‌شود. شکل‌گیری یک یا چند کندل دوجی پایه بلند نشان‌دهنده شروع یک شکست و خارج شدن از الگو در روندی جدید است.
علت تشکیل کندل دوجی پایه بلند
هنگامی که قیمت روندی صعودی یا نزولی را طی می‌کند، شکل‌گیری کندل دوجی پایه بلند یک نشانه است. شکل‌گیری این کندل نشان می‌دهد که فشار عرضه و تقاضا تقریباً با هم برابر است و امکان برگشت این روند نیز وجود دارد. دلیل یکسان بودن فشار عرضه و تقاضا و همینطور بی‌تصمیمی در بازار این است که هیچ فشاری از سوی روند قبلی به قیمت وارد نمی‌شود و رویکرد روانی بازار در حال تغییر است.
در روند صعودی، فشار خرید بیش از فشار فروش است. به همین دلیل، قیمت باز شدن کندل بعدی پایین‌تر از قیمت بسته شدن آن است. اما با تشکیل کندل دوجی پایه بلند، رقابت تمام‌نشدنی بین خریداران و فروشندگان رو به پایان است.
پس در کندل دوجی پایه بلند، قیمت بعد از باز شدن به سمت بالا حرکت می‌کند اما فشار فروش اجازه نمی‌دهند در همان قیمت بسته شود و ریزش آن تا رسیدن به قیمت شروع بازار ادامه می‌یابد و بالاخره، در همان قیمت آغازین بسته می‌شود.
کارایی کندل دوجی پایه بلند در روندهای صعودی بهتر است و احتمال برگشت روند وجود دارد.
معامله با کندل دوجی پایه بلند
در الگوی دوجی پایه بلند، معامله با استفاده از دو تاکتیک بازگشتی و عملکردی انجام می‌شود که در هر دو، نرخ بازگشت روند اهمیت بالایی دارد. با این حال، معامله‌گران تنها به یک کندل اتکا نمی‌کنند چون الگو فقط با یک کندل شکل می‌گیرد و مستلزم روش‌های دیگری برای معامله است.
بعد از آن که کندل دوجی پایه بلند در بازار شکل گرفت، در کندل بعد، باید استراتژی معاملاتی خود را تعیین کنیم. در صورتی که قیمت به بالاتر از کندل افزایش یافت، باید خرید را ثبت کنیم و اگر قیمت به پایین‌تر از کندل دوجی کاهش یافت، باید فروش را ثبت کنیم. در غیر این صورت، باید منتظر بمانیم تا ساختار کندل‌های پس از این الگو استراتژی معاملاتی ما را مشخص نماید.
2. دوجی سنگ قبر (Gravestone Doji)
کندل دوجی سنگ قبر یک الگوی شمعی معکوس نزولی محسوب می‌شود. سایه بلند بالایی این کندل نشان می‌دهد که روند صعودی در ابتدای دوره به روندی نزولی در انتهای آن تبدیل می‌شود که اغلب روندی بلندمدت است.
کندل سنگ قبر در هر دو روند صعودی و نزولی دیده می‌شود اما عملکرد اصلی خود را در روند صعودی با برگشت آن روند نشان می‌دهد.
دیده شدن این کندل حاکی از بروز یک روند نزولی معکوس است اما احتمال برگشت روند نسبت به ادامه آن روند 50-50 است.
علت تشکیل کندل دوجی سنگ قبر
این کندل نیز مانند سایر الگوهای دوجی حاکی از نوعی بی‌تصمیمی در بازار است که در جریان آن، قیمت به سمت بالا حرکت کرده اما نتوانسته روند صعودی خود را حفظ کند و در واقع، قیمت‌ها پس زده شده‌اند. تحلیلگران بازار عقیده دارند که فروشندگان سعی می‌کنند تا در طول شکل‌گیری این کندل، به سقف‌های جدیدی برسند اما خریداران نزدیک به قیمت پایانی خرید می‌کنند. بنابراین، سایه بلند نشان‌دهنده شکست حرکت گاوها است. احتمالاً، یکی از دلایل نامیدن این الگو نیز همین باشد.
با وجودی که کندل دوجی سنگ قبر را می‌توان در پایان روند نزولی مشاهده کرد اما عموماً، در پایان روند صعودی دیده می‌شود. با این که کندل دوجی سنگ قبر الگویی محبوب است اما باز هم کاملا مورد اعتماد نیست. به همین دلیل، معامله‌گران فقط بر اساس سیگنال دوجی سنگ قبر عمل نمی‌کنند، مگر این که کندل بعدی معکوس شدن روند را تایید نماید.
معامله با کندل دوجی سنگ قبر
معامله‌گران بعد از تشخیص کندل سنگ قبر، یا از پوزیشن‌های خرید خارج می‌شوند یا سهام خود را به فروش می‌رسانند.
با این حال، لازم است تا از سایر الگوهای شمعی نیز برای تایید این تحلیل استفاده کنیم. گاهی اوقات، معامله‌گران هم برای اطمینان از الگو، حجم معاملات و همچنین حجم روزهای قبل را نیز بررسی می‌کنند.
در این الگو، برگشت روند پس از گذشت دو تا چهار روز روی می‌دهد. شکست رو به پایین بیش از شکست رو به بالا روی می‌دهد چون در این کندل، قیمت پایانی در پایین آن قرار دارد.
یکی از مهم‌ترین نشانه‌های الگوی سنگ قبر شکاف قیمت کندل بعدی است که قیمت شروع آن باید پایین‌تر باشد.
از کندل دوجی سنگ قبر می‌توان برای تعیین نقطه حد ضرر و سود در روند نزولی نیز استفاده کنیم اما این روش در مقایسه با اندیکاتورهای تکنیکال دیگر ارزش کمتری دارد. با وجودی که قابلیت اطمینان با حجم افزایش می‌یابد، اما کندل دوجی سنگ قبر بهترین ابزار برای همراهی با سایر ابزارهای تحلیل تکنیکال است که به تصمیم‌گیری در مورد پلان معاملاتی کمک می‌کند.
3. کندل دوجی سنجاقک (Dragonfly Doji)
کندل دوجی سنجاقک یکی از الگوهای شمعی است که بر اساس رفتار گذشته قیمت سهم می‌تواند نشان‌دهنده سیگنال بازگشت روند قیمت به سمت روند صعودی یا نزولی باشد. این کندل زمانی شکل می‌گیرد که قیمت‌های بالا، باز و بسته شدن سهام یکسان باشند. تحلیلگران عقیده دارند که این کندل به ندرت شکل می‌گیرد اما می‌توان بارها این الگو را در نمودارهای تکنیکال مشاهده کرد.
سایه بلند پایین حاکی از آن است که در طول کندل، فروش بی‌وقفه‌ای روی داده است اما قیمت پایانی نزدیک به قیمت آغازین است که نشان می‌دهد خریداران نیروی فروش را به خود جذب کرده‌اند و باعث افزایش قیمت شده‌اند.
به دنبال روند نزولی، کندل دوجی Dragonfly می‌تواند نشان‌دهنده افزایش قیمت در آینده نزدیک باشد. بعد از روند صعودی، شکل‌گیری کندل دوجی سنجاقک حاکی از آن است که فروش بیشتری در بازار صورت گرفته و ممکن است قیمت کاهش یابد.
روانشناسی کندل دوجی سنجاقک
کندل دوجی سنجاقک زیاد شکل نمی‌گیرد اما وقتی در روندی دیده می‌شود، سیگنالی است که نشان می‌دهد روند فعلی می‌تواند تغییر جهت دهد یا قدرت آن کاهش یابد. در پی افزایش قیمت، سایه پایین و بلند سنجاقک نشان می‌دهد که فروشندگان قادر به کنترل بخشی از دوره معاملات هستند. با وجودی که قیمت پایانی بدون تغییر بسته شده، افزایش فشار فروش در این مدت می‌تواند علامتی هشداردهنده باشد.
کندل بعدی پس از کندل دوجی سنجاقک باید به گونه‌ای شکل بگیرد که بازگشت روند را تایید نماید. این کندل باید افت کرده و زیر Doji candle سنجاقک بسته شود.
در صورتی که تاییدیه رشد قیمت در الگوی شمعی روی دهد، سیگنال برگشت قیمت نامعتبر بوده و سهم به روند صعودی خود ادامه می‌دهد.
در زمان کاهش قیمت، ظهور کندل دوجی سنجاقک نشان می‌دهد که فروشندگان در اوایل دوره قوی بوده‌اند اما تا پایان معاملات، خریداران قیمت را به بازار بازگردانده‌اند. این مسئله حاکی از افزایش فشار خرید در طول روند نزولی است که ممکن است باعث افزایش قیمت شود.
معامله با کندل موجی سنجاقک
معامله‌گران معمولا هنگام تکمیل یا بعد از تکمیل کندل تاییدکننده اقدام به خرید می‌کنند. در صورت خرید برای بازگشت به روند صعودی، باید حد ضرر معامله را زیر سایه پایین کندل سنجاقک در نظر بگیریم. اگر این الگو در روند نزولی ظاهر شد و قصد داشتیم سهم خود را به فروش برسانیم، حد ضرر باید بالاتر از کندل سنجاقک در نظر گرفته شود.
کندل دوجی سنجاقک زمانی عملکرد بهتری خواهد داشت که سایر ابزارهای تحلیل تکنیکال نیز مورد استفاده قرار گیرند. شکل‌گیری الگو با حجم بالا عملکرد این الگو را در شکست روند به ویژه در بازار نزولی افزایش می‌دهد. در صورتی که منتظر بازگشت روند پس از ظهور الگوی سنجاقک باشیم، این مسئله حتما روی خواهد داد. حدود سه روز زمان نیاز است تا قیمت بالاتر از پایین‌تر از الگوی سنجاقک بسته شود و بتواند روند کنونی خود را بشکند.
4. کندل دوجی چهار قیمت (Four Price Doji)
یکسان بودن قیمت پایانی و آغازین باعث شکل‌گیری کندل دوجی چهارقیمت به صورت خطی صاف می‌شود. به الگوی دوجی چهار قیمت، الگوی دوجی صلیب (Cross Doji) نیز گفته می‌شود. مشخصات ظاهری این کندل به صورت زیر است:
- بدنه‌ای بسیار کوچک (یک خط صاف)
- عدم وجود سایه بالایی یا پایینی
این کندل به ندرت در بازارهای جهانی دیده می‌شود به گونه‌ای که در مقالات انگلیسی، معمولا نامی از آن ذکر نمی‌شود. این کندل بیشتر در بورس تهران کاربرد دارد و نشان‌دهنده صف خرید و فروش است چون تنها در بورس تهران، با محدودیت دامنه نوسان قیمت روزانه روبرو هستیم.
الگوی سه کندلی بازگشتی
یکی از قوی‌ترین الگوهای بازگشتی به الگوهای سه‌کندلی ستاره صبحگاهی و ستاره شامگاهی مربوط می‌شود. الگوی کندلی ستاره صبحگاهی در روند نزولی مشاهده می‌شود و نشان‌دهنده تغییر روند است. الگوی کندلی ستاره شامگاهی نیز در روند صعودی مشاهده می‌شود و نشان‌دهنده تغییر روند است.
الگوی کندلی ستاره صبحگاهی (Morning Doji Star)
الگوی کندل دوجی ستاره صبحگاهی یا استار در انتهای یک روند نزولی شکل می‌گیرد و حاکی از شروع یک روند صعودی است. این الگو شامل سه کندل به صورت زیر است:
- کندل بزرگ نزولی
- کندل با بدنه‌ای کوتاه
- کندل صعودی
با شکل‌گیری الگوی کندل ستاره صبحگاهی، پیش‌بینی می‌شود که قیمت سهم یا رمز ارز مورد نظر تغییر جهت داده و روندی صعودی در پیش گیرد. به همین دلیل، در چنین موقعیتی بهتر است وارد پوزیشن خرید شده و تا آغاز روند صعودی با آن همراه باشیم.
نشانه‌های الگوی کندل دوجی ستاره صبحگاهی
- اولین علامت این الگو وجود کندلی دوجی با بدنه‌ای کوچک در پایان روند همراه با یک گپ قیمتی ناشی از کندل قبلی با بدنه‌ای بزرگ است. به این ترتیب، بدنه کندل اول و دوم با هم همپوشانی ندارند.
- کندل دوم نشان‌دهنده سردرگمی و عدم اطمینان معامله‌گران در بازار است. در ضمن، رنگ کندل میانی اهمیتی ندارد.
- کندل سوم باید مثبت بوده و بالاتر از کندل قبل، یعنی همان کندل دوجی، قرار گیرد. قیمت بسته شدن کندل سوم هم باید بیشتر از نصف کندل اول باشد.
- برای تایید تغییر روند، می‌توانیم از خطوط روند و اندیکاتورها استفاده کنیم.
الگوی کندلی ستاره شامگاهی (Evening Doji Star)
مانند الگوی ستاره صبحگاهی، این الگو نیز شامل سه کندل است که کندل دوم آن کندلی دوجی است و نشان از بی‌تصمیمی در بازار دارد. کندل دوجی ستاره شامگاهی در پایان روندی صعودی مشاهده می‌شود و ممکن است نشان‌دهنده تغییر روند باشد. در زمان شکل‌گیری این الگو، با استفاده از تاییدیه‌های لازم در جهت بازار معاملات و همینطور راهکارهای مربوط به مدیریت سرمایه و ریسک، می‌توانیم معاملات خود را آغاز کنیم.
این الگو شامل سه کندل است:
- کندل بزرگ صعودی
- کندلی با بدنه کوتاه
- کندل نزولی
با شکل‌گیری الگوی کندل ستاره شامگاهی، پیش‌بینی می‌شود قیمت سهم تغییر جهت داده و روندی نزولی در پیش گیرد. از آنجا که چنین موقعیتی یک هشدار محسوب می‌شود، بهتر است وارد پوزیشن خرید سهم نشویم. باید خاطرنشان کنیم که اگر دارایی مورد نظر در بازاری دوطرفه معامله شود، می‌توانیم در چنین شرایطی و بعد از شکل‌گیری الگوی کندل ستاره شامگاهی، از ریزش بازار هم سود به دست آوریم.
محدودیت‌های الگوی شمعی دوجی
با وجودی که الگوهای دوجی یا کندل دوجی یکی از مهم‌ترین ابزارهای معامله‌گران هستند، به خاطر برخی از محدودیت‌ها نمی‌توانیم تنها به آنها اتکا کنیم. به همین دلیل، همیشه توصیه می‌شود که تنها از الگوهای دوجی برای تصمیم‌گیری استفاده نشود و در کنار آنها، لازم است تا از سایر ابزارهای تحلیل تکنیکال نیز استفاده شود. محدودیت‌های کندل دوجی عبارت هستند از:
- الگوهای دوجی نشانه‌هایی خنثی هستند که اطلاعاتی مهم، اما بسیار اندک، را به معامله‌گران ارائه می‌کنند.
- بعضی از انواع کندل دوجی که در این مقاله معرفی شدند، به ندرت در نمودارهای قیمت دیده می‌شوند. به همین دلیل، نمی‌توانیم همیشه از نتایج حاصل از شکل‌گیری آنها در نمودار استفاده کنیم.
- الگوهای دوجی کاملا قابل اطمینان نیستند چون بعد از شکل‌گیری آنها، بازگشت قیمت قطعی نیست و تنها فرضیه‌ای در صورت ظاهر شدن این الگوها است که در بیشتر موارد، به واقعیت تبدیل می‌شود.
این موارد به عنوان مهم‌ترین محدودیت‌های کندل دوجی محسوب می‌شوند. بنابراین، حتما باید با این کندل‌ها آشنایی داشته باشیم اما نباید از آنها به تنهایی در تحلیل‌های تکنیکال خود استفاده کنیم و لازم است تا سایر ابزارهای تحلیلی و همینطور تحلیل فاندامنتال را نیز در نظر داشته باشیم.
سوالات متداول
کندل دوجی بخشی از الگوهای شمعی است که در تحلیل تکنیکال بسیار مورد استفاده قرار می‌گیرد. در Doji candle، قیمت باز و بسته شدن سهم تقریبا با یکدیگر برابر است و اغلب در الگوها، به صورت ترکیبی مشاهده می‌شوند. این کندل شبیه به یک علامت مثبت (+) است.
کندل دوجی هنگامی ایجاد می‌شود که در یک دوره زمانی، قیمت باز و بسته شدن سهم تقریبا برابر باشد و معمولا، نشان‌دهنده عدم اطمینان و سردرگمی در بازار است.
بر اساس قیمت باز و بسته شدن سهم و تشکیل سایه‌ها، کندل دوجی به پایه‌بلند، سنگ قبر، سنجاقک و چهار قیمت تقسیم می‌شود.
