اگر با سرمایه‌گذاری در بازارهای مالی سر و کار دارید، حتما کم و بیش با واژه حد سود و زیان آشنا هستید. در این مقاله قصد داریم ابتدا مفهوم سود و زیان را به طور کامل تعریف کرده و در مورد لزوم رعایت آن صحبت کنیم. سپس با چگونگی گذاشتن حد سود و حد ضرر و اصول تعیین حد سود و ضرر به همراه انواع این روش‌ها آشنا خواهیم شد.
حد ضرر (Stop Loss)
حد ضرر یا استاپ لاس (Stop Loss) محدودهای است که قیمت در خلاف جهت انتظار تحلیلگران پیش رفته و تحلیل اولیه آنها را نقض میکند. بر اساس استراتژی معامله در جهت روند، خروج از معامله را با حرکت دادن حد ضرر در جهت روند انجام میدهیم تا بتوانیم هدف این استراتژی که کسب بیشترین سود با کمترین ریسک است را به بهترین صورت محقق سازیم.
تعیین حد ضرر همراه با مدیریت سرمایه صحیح، روشی است که برای حفظ سرمایه معامله‌گران بسیار اهمیت دارد. مشخص کردن نقاط حد ضرر معامله‌گر را قادر می‌سازد تا بتواند رفتار قیمت را به هنگام فعال شدن احتمالی حد ضرر معاملهگرانی که در دام افتاده‌‌اند، به صورت هوشمندانه‌ای حدس زده و در خلاف جهت آنها معامله کند.
از آنجا که بازار سرمایه محیطی کاملاً پویا و مبتنی بر رفتار معامله‌گران است، نمی‌توانیم انتظار داشته باشیم که دقیقاً مطابق با تحلیل ما عمل کند. اشتباه در معامله مسئله‌ای طبیعی است و به همین دلیل، مدیریت سرمایه به عنوان تضمینی برای بقا در این محیط در نظر گرفته می‌شود.
یکی دیگر از عوامل مهمی که باعث حفظ سرمایه معامله‌گران می‌شود، تصمیم‌گیری صحیح و به موقع برای خروج از پوزیشن های معاملاتی باز است تا هم از سودهای به دست آمده بهره برده و هم ضررهای بیش از حد را متوقف کنند.
علاوه بر این، معامله‌گران باید محدودهای را انتخاب کنند که در صورت حرکت قیمت بر خلاف تحلیل اولیه و فعال شدن حد ضرر تعیین شده و اجبار به خروج از معامله با روبرو شدن ضرر، تنها 10% از سرمایه خود را از دست بدهند. بدون مشخص کردن حد ضرر معقول، ممکن است تمام سرمایه اولیه خود را از دست بدهیم و ضررهای قابل‌توجهی را متحمل شویم که تداوم آنها در نهایت به ورشکستگی و از دست دادن کل سرمایه ما منجر شود.
چند نکته مهم برای تعیین حد ضرر
در این قسمت، به چند نکته مهم برای تعیین حد ضرر اشاره می‌کنیم:
- در معاملات کوتاه‌مدت، باید سعی کنیم که حد ضرر را در محدوده حمایت با موج نزولی قرار دهیم.
- در معاملات و خرید و فروش‌های بلندمدت، باید حد ضرر خود را روی محدوده حمایتی معتبر تعیین کنیم.
- هنگامی که مقاومت یک سهم شکسته شد و قیمت سهم افزایش یافت و تثبیت شد، باید تلاش کنیم که حد ضرر را بر روی محدوده شکسته شده تعیین نماییم.
- نباید به هیچ وجه حد ضرر را نزدیک نرخ خرید سهم تعیین کنیم چون که انجام این کار موجب می‌شود تا در معاملات کوتاه‌مدت به دلیل نوسانات زیاد به سرعت از بازار خارج شویم.
- لازم است که به حد ضرر تعیین شده توجه داشته باشیم و پس از تعیین آن، به هیچ وجه نباید حد ضرر خود را تغییر دهیم.
- تعیین حد ضرر در فاصله زیاد با نرخ خرید سهام، موجب افزایش ضرر و زیان ما می‌شود.
- زمانی که مقاومت یک سهم شکسته شد و قیمت سهم در بالای محدوده مقاومتی تثبیت شد، باید حد ضرر را روی مقاومت شکسته شده که حالا به عنوان سطح حمایت عمل میکند، قرار دهیم.
انواع حد ضرر
حد ضرر بر اساس درصد
حد ضرر ثابت یا حد ضرر به صورت درصدی یکی از روش‌های تعیین حد ضرر است. در این روش، تریدر حد ضرر را به صورت درصدی از قیمت قرار می‌دهد. اگر سهمی را با قیمت 600 تومان خریداری کرده و حد ضرر را در 10% قرار دهیم، در صورت نفوذ قیمت به زیر عدد 540 تومان، باید برای فروش سهم، اقدام کنیم. این نوع از حد ضرر با ریسک بیشتری همراه است چون ما حد ضرر را به صورت یک عدد مطلق در نظر گرفته و به نوسانات قیمتی توجهی نداریم. تعیین حد ضرر ثابت یکی از روش‌های نه چندان رایج برای تعیین حد ضرر است.
حد ضرر بر اساس نواحی مهم نمودار
در این روش، حد ضرر را یکی از پارامترهای تحلیل تکنیکال در نظر می‌گیریم. برای مثال، زمانی که سهمی در حال واکنش به یک حمایت داینامیک است، با شکست این حمایت برای فروش سهم اقدام می‌کنیم. یا فرض کنید در شاخص قدرت نسبی (RSI) یک سهم، شاهد شکل‌گیری حمایت استاتیک هستیم. با شکست این حمایت نیز، برای فروش سهم می‌توان اقدام کرد.
بنابراین، براساس این روش، حد ضرر هر ابزار تکنیکالی می‌تواند برای تعیین حد ضرر مورد استفاده قرار گیرد. در این روش، استفاده از اندیکاتور برای تعیین حد ضرر نیز کاربرد زیادی دارد.
حد ضرر متحرک
در این نوع حد ضرر، معامله‌گر حد ضرر خود را متناسب با رشد قیمت افزایش می‌دهد. برای درک مفهوم این نوع حد ضرر، به این مثال توجه کنید. فرض کنید برای خرید سهمی با قیمت 500 تومان اقدام کرده و حد ضرر خود را روی 450 تومان قرار داده‌ایم. پس از مدتی، قیمت سهم مطابق با پیش‌بینی ما افزایش پیدا کرده و به 600 تومان رسیده است.
در صورتی که حد ضرر همان 450 تومان باشد، در صورت کاهش قیمت سهم به 450 تومان، نه تنها سودی نمی‌کنیم، بلکه دچار ضرر هم خواهیم شد. به همین دلیل، با قرار دادن حد ضرر در 550 تومان، جلوی از دست رفتن تمام سود را می‌گیریم. علاوه بر این، با افزایش مجدد قیمت، برای افزایش حد ضرر متناسب با قیمت اقدام می‌کنیم.
چه عواملی در تعیین حد ضرر تاثیر دارند؟
عواملی که بر تعیین حد ضرر اثرگذار هستند:
- میزان نوسانات سهم و بازار،
- ریسک پذیری، میزان سرمایه،
- ابزارهای تکنیکالی،
- حمایت ها و مقاومت ها
حد سود (Take Profit)
به بیان ساده، حد سود ابزاری برای جلوگیری از کم شدن میزان سود است. حد سود شباهت زیادی به حد ضرر شناور دارد و عملکرد آن ایمن نگه داشتن بخش زیادی از سود است. روشن است که روندها همیشه صعودی و یا قیمت‌ها در حال افزایش نیستند؛ بنابراین، تعیین حد سود در جای مناسب می‌تواند کمکی برای کسب سود مطمئن باشد. علاوه بر این، از حد سود برای تعیین اهداف قیمتی استفاده می‌شود که متناسب با انتظار ما از یک دارایی یا سهم است.
چگونه می‌توانیم حد سود معاملات خود را تعیین کنیم؟
تعیین حد سود برای افراد مختلف به استراتژی‌های معاملاتی آنها بستگی دارد. برای مثال، افرادی که با تحلیل تکنیکال برای خرید و فروش اقدام می‌کنند، حد سود خود را روی سطوح حمایتی و نموداری و اندیکاتورها قرار می‌دهند. معاملهگرانی که از طریق تابلوخوانی و فیلترنویسی برای معامله اقدام می‌کنند، بر اساس قدرت خریدار و فروشنده، حد سود خود را تعیین می‌کنند.
ارتباط بین حد سود و ضرر با نسبت ریسک به ریوارد (Risk/Reward)
پس از آن که با مفاهیم حد سود و حد ضرر به طور کامل آشنا شدیم، در این قسمت از مقاله ارتباط آنها را با نسبت ریسک به ریوارد (Risk/ Reward Ratio) مورد بررسی قرار میدهیم. نسبت ریسک به ریوارد برای ارزیابی و سنجش میزان ارزش و ریسک یک دارایی یا یک معامله استفاده می‌شود.
برای مثال، فرض کنید که ما با هدف سرمایه‌گذاری، سکه‌ای را خریداری می‌کنیم. پیش‌بینی ما این است که در صورت افزایش قیمت یک میلیون تومانی سکه، سود خواهیم کرد و در صورتی که بهای سکه طبق پیش‌بینی ما افزایش نیابد، ضرر 500 هزار تومانی را متحمل می‌شویم تا حد ضرر فعال شده و سکه را بفروشیم. نسبت ریسک به ریوارد ما در خرید سکه 1 به 2 است. نسبت ریسک به ریوارد یا نسبت ضرر به سود از تقسیم 500 هزار تومان به یک میلیون تومان به دست می‌آید.
پس برای تعیین نسبت ریسک به ریوارد، به تعیین حد سود و حد ضرر نیاز داریم. پس از تعیین حد سود و حد ضرر، حد سود را از قیمت خرید کم کرده تا ریوارد به دست آید و قیمت را از حد ضرر کم می‌کنیم تا ریسک به دست آید.
فرض کنید سهمی را با قیمت 200 تومان خریداری می‌کنیم. حد سود را در 300 تومان و حد ضرر را هم در 160 تومان قرار میدهیم. در این شرایط، ریسک ما 40 تومان و ریوارد ما 100 تومان است؛ در نتیجه، نسبت ریسک به ریوارد 1 به 2.5 خواهد بود. نظریه‌های گوناگونی برای بهترین حالت ریسک به ریوارد وجود دارد که تقریبا همه آنها اعداد زیر 0.5 (یا همان 1 به 2) را مناسب در نظر می‌گیرند.
نکته مهمی که باید به آن توجه داشته باشیم، این است که نسبت ریسک به ریوارد نباید به تنهایی به عنوان ملاک معاملات در نظر گرفته شود چون که این نسبت نوعی پیش‌بینی احتمالی و ناشی از تعدادی پارامتر احتمالی است. بنابراین، به طور قطع نمی‌توانیم به آن تکیه کنیم. مهمترین کاربرد نسبت ریسک به ریوارد کمک به اولویت‌بندی موقعیت‌های معاملاتی است.
روش آنتی مارتینگل (Anti-Martingale)
حال که با مفهوم ریسک به ریوارد آشنا شدیم، روش دیگری به نام آنتی مارتینگل را معرفی می‌کنیم که می‌توانیم از آن برای مشخص کردن حد ضرر و حد سود در معاملات خود استفاده نماییم.
روش آنتی مارتینگل بر این اساس استوار است که بعد از هر معامله ناموفق، معامله بعدی را با نصف ریسک قبلی و در صورت موفقیت، معامله بعدی را با دو برابر ریسک آغاز کنیم. این روش درست بر خلاف روش مارتینگل است که بر اساس آن، زمانی که قیمت کاهش یافت، باید سرمایه خود را دو برابر کنیم تا ضرر پوشش داده شده و جبران شود.
البته لازم است این نکته را نیز در نظر داشته باشیم که افزایش دو برابری حجم هر معامله، ما را در معرض ریسک ضرری بزرگ هم قرار می‌دهد که می‌تواند به تنهایی تمام سودهای به دست آمده از معاملات موفق گذشته را از بین ببرد. به صورت کلی، روش آنتی مارتینگل از نظر ریاضی روشی اثبات شده است. با این حال، این روش برای معامله‌گران حرفه‌ای‌تر و به خصوص در بازار فارکس، بهتر از بازار سرمایه جواب می‌دهد.
سخن آخر
در هر معامله‌ای که در بازار فارکس یا هر بازار مالی دیگری انجام میدهیم، تعیین حد سود و حد ضرر از مهمترین اقداماتی است که لازم است به آن توجه کنیم. تعیین این حد سود یا ضرر اغلب به کمک تحلیل تکنیکال انجام می‌شود. در صورتی که بر اساس تحلیل فاندامنتال، روی یک دارایی سرمایه‌گذاری کرده و استراتژی سرمایه‌گذاری ما طولانی‌مدت است، می‌توانیم از قرار دادن حد سود خودداری کنیم.
سوالات متداول
با استفاده از نسبت ریسک به ریوارد می‌توانیم میزان انتظار از ریسک و بازده یک دارایی را با هم مقایسه کنیم.
حد ضرر برای جلوگیری از زیان بیشتر در صورت کاهش قیمت بر خلاف پیش‌بینی ما تعیین می‌شود.
هدف از تعیین حد سود خارج شدن از معامله در نقطه مناسب است.
در مجموع، سه نوع حد ضرر وجود دارند:
- حد ضرر محاسباتی،
- حد ضرر بر اساس الگوهای قیمتی
- حد ضرر ثابت
روش‌های تعیین حد سود هم مانند تعیین حد ضرر هستند:
- حد سود بر اساس الگوهای قیمتی،
- حد سود بر اساس نواحی مهم نمودار،
- حد سود محاسباتی
با رعایت حد سود و حد ضرر، از متحمل شدن زیان بیشتر و یا از دست رفتن سود خود جلوگیری می‌کنیم.
