اندیکاتور فراکتال چیست و چه کاربردی در بازارهای مالی دارد؟

اندیکاتور فراکتال چیست و انواع آن کدامند؟ Fractal چه کاربردی در بازارهای مالی دارد؟ نحوه استفاده و ترکیب فراکتال ویلیامز با سایر اندیکاتورها چگونه است؟

اندیکاتور‌ها از مهم‌ترین ابزارهای مورد استفاده در تحلیل تکنیکال نمودار قیمت‌ در بازارهای مالی، نظیر بازار بورس و فارکس محسوب می‌شوند که به صورت گسترده‌ای توسط تحلیلگران و تریدر‌های کوتاه مدت و میان مدت مورد استفاده قرار می‌گیرند. به طور کلی، اندیکاتور فراکتال (Fractal Indicator) به شکل استاندارد از 5 کندل قیمتی تشکیل شده است. در این مقاله، قصد داریم اندیکاتور فراکتال و نحوه شناسایی آن در نمودار قیمتی را بررسی کنیم.

اندیکاتور فراکتال چیست؟

اندیکاتور فراکتال یکی از ابزارهاییست که توسط دکتر بیل ویلیامز به علاقمندان حوزه تحلیل تکنیکال معرفی شد. در لغت، فراکتال به معنی یک ساختار هندسی بوده که مانند دانه‌های برف و بسیاری از نمونه‌های طبیعی، از الگویی تکرار‌شونده تشکیل شده است. در حالت استاندارد، این اندیکاتور از 5 کندل قیمتی تشکیل شده، به گونه‌ای که نحوه‌ قرار‌گیری این کندل‌ها در اندیکاتور فراکتال صعودی و نزولی کمی با هم تفاوت دارد.

علاوه بر این، سومین کندل آن به طور همزمان از 2 کندل قبل یا بعد از خود، پایین‌تر یا بالاتر است. موقعیت کندل مرکزی به تحلیل‌گران اجازه می‌دهد تا روندهای صعودی و نزولی را تشخیص دهند. استفاده از اندیکاتور فراکتال می‌تواند به تریدرها کمک کند تا درک بهتری از بازار و زمان‌های ورود و خروج از معاملات داشته باشند.

با این حال، مانند هر ابزار تحلیلی دیگری، توصیه می‌شود که اندیکاتور فراکتال باید در ترکیب با سایر ابزارها و تکنیک‌های تجزیه و تحلیل استفاده شود تا دقت تصمیم‌گیری‌ها افزایش یابد. همچنین، معامله‌گران باید همیشه آگاه باشند که هیچ اندیکاتوری به تنهایی نمی‌تواند تضمینی برای موفقیت معاملاتی باشد و همیشه ریسک معاملاتی را باید در نظر گرفت.

تاریخچه اندیکاتور فراکتال (Fractal)

مفهوم فراکتال‌ها ابتدا توسط بنوا ماندلبروت، ریاضیدان معروف، در دهه ۱۹۷۰ معرفی شد. ماندلبروت فراکتال‌ها را به عنوان اشکال هندسی که در مقیاس‌های مختلف تکرار می‌شوند و دارای خودشباهتی هستند، توصیف کرد. او این مفهوم را برای توصیف پدیده‌های طبیعی متنوعی از سواحل گرفته تا شکل‌گیری کهکشان‌ها به کار برد.

در بازارهای مالی، فراکتال‌ها به ویژه توسط بیل ویلیامز، معامله‌گر و تحلیل‌گر مالی، مورد استفاده قرار گرفتند. ویلیامز در دهه ۱۹۸۰ این مفهوم را به بازارهای سهام و ارز دیجیتال آورد و اندیکاتور فراکتال را به عنوان بخشی از سیستم معاملاتی خود معرفی کرد. این اندیکاتور بر اساس الگوهای قیمتی خاصی که نشان‌دهنده نقاط برگشت احتمالی در بازار هستند، کار می‌کند. یک فراکتال صعودی معمولا شامل یک کف مرکزی با دو کف پایین‌تر در هر طرف آن و یک فراکتال نزولی شامل یک سقف مرکزی با دو سقف بالاتر در هر طرف است.

اندیکاتور فراکتال به معامله‌گران کمک می‌کند تا با تشخیص الگوهای قیمتی و تعیین سطوح کلیدی، تصمیمات بهتری بگیرند. این ابزار در استراتژی‌های مختلف معاملاتی مورد استفاده قرار می‌گیرد و می‌تواند به تنهایی یا همراه با دیگر اندیکاتورها و ابزارهای تحلیل تکنیکی به کار برود. با این حال، مانند هر ابزار تحلیلی دیگری، فراکتال‌ها نیز نیازمند درک عمیق و تجربه برای استفاده صحیح و موثر هستند.

کاربردهای اندیکاتور فراکتال در بازارهای مالی

یکی از کاربردهای اصلی اندیکاتور فراکتال، شناسایی نقاط کلیدی بازار است که می‌توانند نشان دهنده تغییرات روند باشند. این نقاط به عنوان فراکتال‌های بالا و پایین شناخته می‌شوند و معمولا با یک شکل خاص بر روی نمودار قیمت نشان داده می‌شوند. معامله‌گران می‌توانند از این نقاط به عنوان سطوح حمایت و مقاومت استفاده کنند و استراتژی‌های ورود و خروج خود را بر اساس آن‌ها تنظیم نمایند.

علاوه بر این، فراکتال‌ها می‌توانند در شناسایی الگوهای قیمتی مانند سر و شانه، مثلث و دیگر الگوهای بازگشتی یا ادامه دهنده کمک کنند. این الگوها اغلب نشان‌دهنده لحظات حیاتی در بازار هستند که معامله‌گران می‌توانند برای تصمیم‌گیری‌های معاملاتی خود از آن‌ها استفاده کنند. همچنین، اندیکاتور فراکتال می‌تواند با دیگر ابزارهای تحلیل تکنیکال مانند میانگین‌های متحرک، اندیکاتورهای حجم و اسیلاتورها ترکیب شود تا دیدگاهی جامع‌تر و قوی‌تر از بازار ارائه دهد. با ترکیب این ابزارها، معامله گران می‌توانند نقاط ورود و خروج بهتری را شناسایی کنند و مدیریت ریسک خود را بهبود ببخشند.

در نهایت، در حالیکه اندیکاتور فراکتال می‌تواند اطلاعات مفیدی ارائه دهد، مهم است که معامله‌گران توجه داشته باشند هیچ ابزار تحلیلی به تنهایی کامل نیست و باید همیشه در کنار سایر اطلاعات و تجزیه و تحلیل‌های بازار مورد استفاده قرار گیرد. همچنین، معامله‌گران باید استراتژی مدیریت ریسک مناسبی را به کار گیرند تا از سرمایه خود در برابر نوسانات ناگهانی بازار محافظت کنند.

نحوه استفاده از اندیکاتور فراکتال در معاملات بازارهای مالی

در حال حاضر، اندیکاتور فراکتال به عنوان یک ابزار معاملاتی در اکثر پلتفرم‌های معاملاتی در دسترس است. این کار باعث می‌شود تا تحلیلگران و معامله‌گران نیازی به کنکاش و جستجو برای تشخیص این الگو در نمودارها نداشته باشند. کافیست این اندیکاتور را روی نمودار فعال کنید تا خود نرم افزار فراکتال‌ها را روی نمودار برای شما برجسته نماید. به این ترتیب، شما می‌توانید بدون از دست‌ دادن زمان، بلافاصله متوجه عطف‌های صعودی و نزولی و خیزهای قیمتی شوید.

نکته مهم درباره استفاده از اندیکاتور فراکتال در تحلیل تکنیکال، استفاده از آن به صورت ترکیبی با سایر شاخص‌ها و ابزارهای تحلیلی است، یعنی نباید از این اندیکاتور به تنهایی برای تحلیل استفاده کنیم. بهترین شاخص برای تأیید مشاهدات و نتایج به دست‌ آمده‌ از فراکتال، اندیکاتور الیگیتور (Alligator) است. اندیکاتور الیگیتور یا تمساح، ابزاریست که با استفاده از چندین اندیکاتور میانگین متحرک ایجاد شده است.

در نمودار زیر، یک روند صعودی بلندمدت نشان داده شده که قیمت آن بیشتر در بالای دندان الیگیتور (قسمت میانی اندیکاتور میانگین متحرک) قرار گرفته است. از آنجا که در این نمودار، روند صعودی است، می‌توانیم از سیگنال‌های صعودی برای گرفتن پوزیشن خرید استفاده کنیم. این مسئله شاید شما را کمی گیج کند. یک فراکتال نزولی زمانی ترسیم می‌شود که یک فلش بالای آن قرار بگیرد. اما فراکتال‌های صعودی با یک فلش رو به پایین در زیر آن مشخص می‌شوند.

بنابراین، در صورتی که با استفاده از اندیکاتور فراکتال یک روند صعودی را بررسی می‌کنیم، باید به دنبال فلش‌های فراکتال رو به پایین باشیم. البته این نکته برای حالتی است که از نرم افزارهای تحلیلی استفاده کنیم. مطابق شکل زیر، پس از فعال شدن اندیکاتور فراکتال توسط ما، خود نرم افزار فراکتال‌های صعودی و نزولی را همراه با فلش‌های بالا یا پایین آن‌ها نمایش می‌دهد.

علاوه بر این، در طرف مقابل، اگر بخواهیم با استفاده از اندیکاتور یاد شده یک روند نزولی کلی را بررسی کنیم، باید فراکتال‌های نزولی را با فلش رو به بالا در قسمت بالای آن‌ها مورد بررسی قرار دهیم. نکته قابل توجه این است که گاهی اوقات، ما می‌توانیم با بزرگ‌تر کردن بازه نمودار، برخی سیگنال‌های فراکتال را حذف کرده و در یک روند صحیح‌تر، فرصت‌های خرید یا فروش یا حضور در بازار را بررسی نماییم.

انواع اندیکاتور فراکتال

اندیکاتور فراکتال بر اساس‌ نحوه قرارگیری کندل‌های قیمتی به دو نوع تقسیم می‌شود. لازم به ذکر است که به دلیل ساختار هندسی این اندیکاتور، در هر یک از موج‌های صعودی و نزولی، شاهد ریز موج‌هایی از نوع مخالف آن هستیم.

1. اندیکاتور فراکتال صعودی

در ساختار 5 کندلی اندیکاتور فراکتال صعودی، کندل شماره ۳ باید از سایر کندل‌ها کف قیمتی پایین‌تری ایجاد کرده باشد و دو کندل اول نزولی و دو کندل آخر صعودی باشند. در صورت مشاهده این الگو در نمودار قیمتی این اندیکاتور، می‌توانیم آن را سیگنالی از آغاز روند صعودی در نظر بگیریم. همان‌طور که در نمودار زیر مشخص است، کندلی که با فلش آبی مشخص شده، در مقایسه با دو کندل قبلی، کف قیمتی پایین‌تری ایجاد کرده و دو کندل اول نزولی و دو کندل آخر صعودی هستند.

2. اندیکاتور فراکتال نزولی

در ساختار الگوی نزولی اندیکاتور فراکتال، 5 کندل وجود دارد که کندل شماره ۳ باید از سایر کندل‌ها سقف قیمتی بالا‌تری داشته باشد و از طرفی دو کندل اول صعودی و دو کندل آخر نزولی باشند. مشاهده این الگو در نمودار قیمتی را می‌توانیم سیگنالی از آغاز روند نزولی در نظر گرفته و اقدام به گرفتن پوزیشن خرید کنیم. همان‌طور که در نمودار زیر مشخص است، کندلی که با فلش آبی مشخص شده، در مقایسه با دو کندل قبلی سقف قیمتی بالا‌تری ایجاد کرده و دو کندل اول صعودی و دو کندل آخر نزولی هستند.

ترکیب فراکتال با سایر اندیکاتور‌ها

تحلیلگران تنها با اتکا به اندیکاتور فراکتال اقدام به خرید و فروش نمی‌کنند و با ترکیب سایر اندیکاتورها با این الگو، قابلیت اعتماد بیشتری برای معامله کردن ایجاد می‌نمایند.

1. استراتژی معاملاتی در ترکیب اندیکاتور فراکتال و الیگیتور

یکی از پرکاربردترین و مهم‌ترین اندیکاتورهایی که همراه اندیکاتور فراکتال مورد استفاده قرار می‌گیرد، اندیکاتور تمساح (Alligator) است. برای ترکیب این اندیکاتورها، لازم است به استراتژی معاملاتی این ترکیب و سیگنال‌های ورود و خروج صادر شده توسط‌ آن‌ها تسلط داشته باشیم.

• سیگنال خرید

اولین اقدام، یافتن یک فراکتال صعودی در این اندیکاتور است. فراکتال صعودی با کندلی مشخص می‌شود که بالای آن فلش ریزی به سمت بالا وجود دارد. بعد از اعمال اندیکاتور، اندیکاتور تمساح سه خط نشان داده خواهد شد. لازم است توجه داشته باشیم که شرط اول برای تایید سیگنال خرید و ورود به سهم این است که کندل صعودی اندیکاتور فراکتال، که فلشی به سمت بالا دارد، باید بالای خط قرمز رنگ اندیکاتور تمساح قرار داشته باشد.

بعد از تحقق شرط اول باید 5 کندل صبر کرده و سپس، بررسی کنیم که نه تنها همه 5 کندل تشکیل شده بعد از کندل صعودی اندیکاتور فراکتال بالای خط قرمز رنگ اندیکاتور تمساح (Alligator) هستند، بلکه هیچ‌ یک از این کندل‌ها مقداری بالاتر از کندل صعودی اندیکاتور فراکتال نداشته باشند. در نهایت، باید توجه داشته باشیم که در زمان بررسی این 5 کندل نباید هیچ ‌کدام از 3 خط اندیکاتور تمساح یکدیگر را قطع کرده باشند. ما باید تمام این شروط را بررسی کرده تا در صورت مشاهده همه آن‌ها، مانند آنچه در تصویر زیر دیده می‌شود، پوزیشن خرید را اتخاذ کنیم.

• سیگنال فروش

اولین اقدام، یافتن یک فراکتال نزولی در اندیکاتور فراکتال است. فراکتال نزولی کندلی است که پایین آن فلش ریزی به سمت پایین وجود داشته باشد. بعد از اعمال اندیکاتور تمساح، سه خط نمایش داده خواهد شد. شرط اول برای تایید سیگنال خرید و ورود به سهم این است که کندل نزولی اندیکاتور فراکتال باید پایین خط قرمز رنگ اندیکاتور تمساح معروف به دندان تمساح قرار داشته باشد.

بعد از تحقق شرط اول، باید 5 کندل صبر کرده و بررسی کنیم که نه تنها همه 5 کندل تشکیل شده بعد از کندل نزولی اندیکاتور فراکتال پایین خط قرمز رنگ اندیکاتور تمساح قرار داشته باشند، بلکه هیچ‌ یک از این کندل‌ها مقداری پایین‌تر از کندل نزولی اندیکاتور فراکتال نداشته باشند. در نهایت، باید توجه داشته باشیم که در زمان بررسی این 5 کندل، نباید هیچ‌ کدام از 3 خط اندیکاتور تمساح (Alligator) یکدیگر را قطع کرده باشند. در نهایت، زمانی که یک کندل به زیر کف کندل نزولی پیشین برود و قیمتی پایین‌تر ثبت کند، ما در همان نقطه تصمیم به فروش می‌گیریم.

• تنظیم حد ضرر در استفاده از اندیکاتورهای فراکتال و تمساح

تعیین استاپ لاس این امکان را به تریدر می‌دهد تا چنانچه بعد از دریافت سیگنال خرید و ورود به سهم، قیمت برگشت و روندی نزولی در پیش گرفت، بتواند با حداقل ضرر از معامله خارج شود. تقاطع خطوط اندیکاتور تمساح با همدیگر (قطع شدن خط سبز رنگ اندیکاتور تمساح توسط خط قرمز) یکی از رایج‌ترین شیوه‌های قرار دادن حد ضرر در استراتژی ترکیبی اندیکاتور فراکتال و تمساح است. همان‌طور که در نمودار زیر نشان داده شده، پس از برخورد این خطوط، روند صعودی به پایان رسیده و شاهد آغاز موج نزولی در روند سهم هستیم.

2. استراتژی معاملاتی در ترکیب فراکتال و RSI

اندیکاتور RSI به همراه فراکتال به طور مشترک برای کاهش خطرات معاملاتی به کار می‌روند. تریدر‌ها می‌توانند از RSI به منظور تایید سیگنال خرید یا فروش فراکتال استفاده نمایند. اگر اندیکاتور فراکتال صعودی باشد اما با استفاده از تحلیل اندیکاتور RSI متوجه اشباع فروش شویم، در این حالت، پیش بینی می‌شود قیمت از حالت رِنج یا منفی به روند صعودی تغییر کند که این حالت را می‌توانیم به عنوان سیگنال خرید در نظر بگیریم. هنگامی که RSI به سطح 30 و زیر آن می‌رسد، اشباع فروش روی می‌دهد و در این شرایط، در صورتی‌که اندیکاتور فراکتال هم سیگنال خرید بدهد، ما می‌توانیم به صورت پله‌ای به سهم مورد نظر ورود نماییم.

3. استراتژی معاملاتی در ترکیب فراکتال و سطوح اصلاح فیبوناچی

از جمله استراتژی‌های ترکیبی استفاده از فراکتال به همراه سطوح اصلاح فیبوناچی است. یکی از چالش‌هایی که در زمان استفاده از فراکتال با آن روبرو هستیم، این است که بر اساس کدام سیگنال خرید یا فروش صادر شده عمل کرده و اقدام به گرفتن پوزیشن خرید یا فروش کنیم. با استفاده از این دو اندیکاتور به صورت ترکیبی، بسیاری از مشکلات حل شده و خطر معامله کاهش می‌یابد؛ زیرا معامله‌گر تنها در صورتی به الگوهای صعودی یا نزولی فراکتال واکنش نشان می‌دهد که در سطح فیبوناچی مورد نظر رخ دهد.

مزایای اندیکاتور فراکتال

• شناسایی نقاط کلیدی: اندیکاتور فراکتال به معامله‌گران کمک می‌کند تا نقاط کلیدی بازار را شناسایی کنند که می‌تواند نشان دهنده تغییر روند باشد. این نقاط می‌توانند به عنوان سطوح حمایت و مقاومت مورد استفاده قرار گیرند.
• سادگی استفاده: فراکتال‌ها به آسانی قابل شناسایی و تفسیر هستند و نیازی به درک پیچیده‌ای از بازارهای مالی ندارند. این امر آن‌ها را برای معامله‌گران تازه‌کار مناسب می‌سازد.
• ترکیب پذیری با سایر ابزارها: فراکتال را می‌توان با سایر اندیکاتورها و ابزارهای تحلیل فنی ترکیب کرد تا دقت تحلیل‌ها افزایش یابد و استراتژی‌های معاملاتی موثرتری ایجاد شود.

معایب اندیکاتور فراکتال

• تاخیر در سیگنال‌ها: یکی از بزرگترین معایب اندیکاتور فراکتال تاخیر در ارائه سیگنال است. فراکتال‌ها تنها پس از تکمیل یک الگوی قیمتی شناسایی می‌شوند، که این امر ممکن است باعث شود معامله‌گران فرصت‌های معاملاتی را از دست بدهند.
• سیگنال‌های نادرست: گاهی اوقات فراکتال‌ها ممکن است سیگنال‌های نادرست ارائه دهند، به‌ویژه در بازارهایی که شرایط ناپایدار و پرنوسانی دارند. این امر می‌تواند به تصمیمات اشتباه معاملاتی منجر شود.
• پیچیدگی در بازارهای مختلف: با وجود اینکه فراکتال‌ها در اکثر بازارها قابل استفاده هستند، درک و تفسیر آن‌ها در بازارهای مختلف می‌تواند پیچیده باشد. برای مثال، الگوهای فراکتال در بازارهای بسیار نوسانی ممکن است کمتر قابل اتکا باشند.

استفاده از فراکتال‌ها به عنوان یک استراتژی عملیاتی در بازارهای مالی

سیگنال حاصل از اندیکاتور فراکتال می‌تواند منشأ اقدامات مهمی برای یک تریدر یا تحلیلگر باشد. البته نباید فراموش کنیم که مانند بسیاری از الگوهای دیگر، در این اندیکاتور نیز فقط ورودی‌ها به ما نشان داده می‌شود و مسئولیت کنترل ریسک معاملات بر عهده خود ما است. در نمودار بالایی، تا زمانی که قیمت از پایین‌ترین سطح خود شروع به افزایش نکند، الگو شناسایی نمی‌شود.

بنابراین، معامله‌گر می‌تواند بعد از انجام معامله، استاپ لاس (Stop loss) یا حد ضرر را در پایین‌ترین سطح اخیر قرار دهد. اما اگر یک روند کوتاه مدت را سپری کنیم، می‌توانیم حد ضرر را در بالاترین سطح اخیر آن قرار دهیم. این مورد مثالی از قرار دادن حد ضرر با استفاده از اندیکاتور فراکتال است.

استراتژی بعدی سطوح بازیابی مجدد فیبوناچی (Fibonacci retracement) با استفاده از اندیکاتور فراکتال است. یکی از موضوعات مهم در اندیکاتور فراکتال این است که کدام یک از فراکتال‌ها در معامله ظهور کند. از سوی دیگر، یکی از مشکلات بازیابی مجدد فیبوناچی این است که از کدام سطح اصلاحی استفاده شود. اکنون، با ترکیب این دو، امکان روی دادن هر دو محدود می‌شود چون یک سطح فیبوناچی تنها در صورتی معامله می‌شود که یک فراکتال بازگشتی (Fractal reversal) خارج از آن سطح روی دهد.

معمولا، تریدرها به تمرکز بر روی معاملات با نرخ فیبوناچی خاص تمایل دارند. این استراتژی ممکن است برای معامله‌گران مختلف تفاوت داشته باشد. بیشتر تریدرهای واقعی و بزرگ به انجام معاملات در روندها و زمان‌های طولانی‌تر تمایل دارند. در چنین شرایطی، اندیکاتور فراکتال می‌تواند با ترکیب فیبوناچی بسیاری از ریسک‌ها را حذف نماید.

به عنوان مثال، در طول یک روند صعودی طولانی‌مدت، زمانی که قیمت به 61.8% سطح بازیابی مجدد خود عقب نشینی می‌کند، فراکتال‌ها می‌توانند به استراتژی معاملاتی تریدر اضافه شوند. در چنین شرایطی، معامله‌گر تنها در صورتی معامله می‌کند که یک فراکتال برگشتی در نزدیکی 61.8 درصد سطح بازیابی اتفاق افتد، البته در صورتی‌که سایر شرایط معامله فراهم باشد.

نمودار زیر این مفهوم را به خوبی توضیح می‌دهد. همینطور که در این نمودار مشخص است، قیمت در یک روند کلی صعودی قرار داشته و به یک‌باره عقب‌نشینی می‌کند. در چنین شرایطی، در نزدیکی سطح 0.618 از ابزار اصلاحی فیبوناچی نرم افزار تحلیلی در نمودار، قیمت یک فراکتال صعودی بازگشتی را تشکیل می‌دهد. حال زمانی که فراکتال دو روز پس از قیمت پایینی آن کامل شود، یک معامله طولانی در راستای روند صعودی بلندمدت ایجاد می‌شود.

سود نیز می‌تواند شامل استفاده از فراکتال شود. برای مثال، اگر مدت زمان زیادی روی روند صعودی فراکتال حرکت کنیم، هنگامی که یک فراکتال نزولی روی می‌دهد، می‌توانیم از موقعیت خود خارج شویم. البته در چنین شرایطی، سایر روش‌های خروج مانند حد سود و تریدینگ استاپ لاس نیز ممکن است مورد استفاده قرار گیرند.