اندیکاتورها از مهم‌ترین ابزارهای مورد استفاده در تحلیل تکنیکال نمودار قیمت در بازارهای مالی، نظیر بازار بورس و فارکس محسوب می‌شوند که به صورت گسترده‌ای توسط تحلیلگران و تریدرهای کوتاه‌مدت و میان‌مدت مورد استفاده قرار می‌گیرند. به طور کلی، اندیکاتور فراکتال (Fractal) به شکل استاندارد از 5 کندل قیمتی تشکیل شده است. در این مقاله، قصد داریم اندیکاتور فراکتال و نحوه شناسایی آن در نمودار قیمتی را بررسی کنیم.
اندیکاتور فراکتال چیست؟
اندیکاتور فراکتال یکی از ابزارهایی است که توسط دکتر بیل ویلیامز به علاقمندان به تحلیل تکنیکال معرفی شد. در لغت، فراکتال به معنی ساختاری هندسی است که مانند دانه‌های برف و بسیاری از نمونه‌های طبیعی، از الگویی تکرار‌شونده تشکیل شده است. در حالت استاندارد، این اندیکاتور از 5 کندل قیمتی تشکیل شده است به گونه‌ای که نحوه قرارگیری این کندل‌ها در اندیکاتور فراکتال صعودی و نزولی کمی با هم تفاوت دارد. به طور کلی، این اندیکاتور از 5 کندل قیمتی تشکیل شده است که سومین کندل آن به طور همزمان از 2 کندل قبل یا بعد از خود، پایین‌تر یا بالاتر است. بالا یا پایین‌تر بودن کندل وسط به تحلیلگران کمک می‌کند تا روند نزولی و صعودی را از هم تشخیص دهند.
نحوه استفاده از اندیکاتور فراکتال در معاملات بازارهای مالی
امروزه، در بیشتر پلتفرم‌های معاملاتی، اندیکاتور فراکتال به عنوان یک شاخص معاملاتی به کاربران ارائه میشود. این کار باعث میشود تا تحلیلگران و معامله‌گران نیازی به کنکاش و جستجو برای تشخیص این الگو در نمودارها نداشته باشند. کافی است ما این اندیکاتور را روی نمودار فعال کنیم تا خود نرم‌افزار فراکتال‌ها را روی نمودار برای ما برجسته نماید. به این ترتیب، ما می‌توانیم بدون از دست دادن زمان، بلافاصله متوجه عطف‌های صعودی و نزولی و خیزهای قیمتی شویم.
نکته مهم درباره استفاده از اندیکاتور فراکتال در تحلیل تکنیکال، استفاده از آن به صورت ترکیبی با سایر شاخص‌ها و ابزارهای تحلیلی است، یعنی بهتر است از این اندیکاتور به تنهایی برای تحلیل استفاده نکنیم. بهترین شاخص برای تأیید مشاهدات و نتایج به دست آمده از فراکتال، اندیکاتور الیگیتور (Alligator) است. اندیکاتور الیگیتور که به عنوان الگوی تمساح نیز شناخته میشود، ابزاری است که با استفاده از چندین اندیکاتور میانگین متحرک ایجاد شده است.
در نمودار زیر، یک روند صعودی بلندمدت نشان داده شده است که قیمت آن بیشتر در بالای دندان الیگیتور (قسمت میانی اندیکاتور میانگین متحرک) قرار گرفته است. از آن جا که در این نمودار، روند صعودی است، می‌توانیم از سیگنال‌های صعودی برای گرفتن پوزیشن خرید استفاده کنیم.
این مسئله شاید ما را کمی گیج کند. یک فراکتال نزولی زمانی ترسیم میشود که یک فلش بالای آن قرار گیرد. اما فراکتال‌های صعودی با یک فلش رو به پایین در زیر آن مشخص می‌شوند. بنابراین، در صورتی که با استفاده از اندیکاتور فراکتال یک روند صعودی را بررسی می‌کنیم، باید به دنبال فلش‌های فراکتال رو به پایین باشیم.
البته این برای حالتی است که از نرم‌افزارهای تحلیلی استفاده کنیم. مطابق شکل زیر، پس از فعال‌شدن اندیکاتور فراکتال توسط ما، خود نرم‌افزار فراکتال‌های صعودی و نزولی را همراه با فلش‌های بالا یا پایین آنها نمایش می‌دهد.
علاوه بر این، در طرف مقابل، اگر بخواهیم با استفاده از اندیکاتور یاد شده یک روند نزولی کلی را بررسی کنیم، باید فراکتال‌های نزولی را با فلش رو به بالا در قسمت بالای آنها مورد بررسی قرار دهیم. نکته قابل توجه این است که گاهی اوقات، ما می‌توانیم با بزرگ‌تر کردن بازه نمودار، برخی سیگنال‌های فراکتال را حذف کرده و در یک روند صحیح‌تر، فرصت‌های خرید یا فروش یا حضور در بازار را بررسی نماییم.
استراتژی عملیاتی در بازارهای مالی با استفاده از فراکتال‌ها
سیگنال حاصل از اندیکاتور فراکتال می‌تواند منشأ اقدامات مهمی برای یک تریدر یا تحلیلگر باشد. البته نباید فراموش کنیم که مانند بسیاری از الگوهای دیگر، در این اندیکاتور نیز فقط ورودی‌ها به ما نشان داده میشود و مسئولیت کنترل ریسک معاملات بر عهده خود ما است.
در نمودار بالایی، تا وقتی که قیمت از پایین‌ترین سطح خود شروع به افزایش نکند، الگو شناسایی نمی‌شود. بنابراین، معامله‌گر می‌تواند بعد از انجام معامله، استاپ لاس (حد ضرر) را در پایین‌ترین سطح اخیر قرار دهد. اما اگر یک روند کوتاه‌مدت را سپری کنیم، می‌توانیم حد ضرر را در بالاترین سطح اخیر آن قرار دهیم. این مورد مثالی از قرار دادن حد ضرر با استفاده از اندیکاتور فراکتال است.
استراتژی بعدی سطوح بازیابی مجدد فیبوناچی (Fibonacci retracement) با استفاده از اندیکاتور فراکتال است. یکی از موضوعات مهم در اندیکاتور فراکتال این است که کدام یک از فراکتال‌ها در معامله ظهور کند. از سوی دیگر، یکی از مشکلات بازیابی مجدد فیبوناچی این است که از کدام سطح اصلاحی استفاده شود. اکنون، با ترکیب این دو، امکان روی دادن هر دو محدود میشود چون یک سطح فیبوناچی تنها در صورتی معامله میشود که یک فراکتال بازگشتی (Fractal reversal) خارج از آن سطح روی دهد.
معمولا، تریدرها به تمرکز بر روی معاملات با نرخ فیبوناچی خاص تمایل دارند. این استراتژی ممکن است برای معامله‌گران مختلف تفاوت داشته باشد. بیشتر تریدرهای واقعی و بزرگ به انجام معاملات در روندها و زمان‌های طولانی‌تر تمایل دارند. در چنین شرایطی، اندیکاتور فراکتال می‌تواند با ترکیب فیبوناچی بسیاری از ریسک‌ها را حذف نماید.
به عنوان مثال، در طول یک روند صعودی طولانی‌مدت، زمانی که قیمت به 61.8% سطح بازیابی مجدد خود عقب‌نشینی می‌کند، فراکتال‌ها می‌توانند به استراتژی معاملاتی تریدر اضافه شوند. در چنین شرایطی، معامله‌گر تنها در صورتی معامله می‌کند که یک فراکتال برگشتی در نزدیکی 61.8 درصد سطح بازیابی اتفاق افتد، البته در صورتی که سایر شرایط معامله فراهم باشد.
نمودار زیر این مسئله را به خوبی نشان می‌هد. همین طور که در این نمودار مشخص است، قیمت در یک روند کلی صعودی قرار داشته و به یک‌باره عقب‌نشینی می‌کند. در چنین شرایطی، در نزدیکی سطح 0.618 از ابزار اصلاحی فیبوناچی نرم‌افزار تحلیلی در نمودار، قیمت یک فراکتال صعودی بازگشتی را تشکیل می‌دهد. حال زمانی که فراکتال دو روز پس از قیمت پایینی فراکتال کامل شود، یک معامله طولانی در راستای روند صعودی بلندمدت ایجاد میشود.
سود هم می‌تواند شامل استفاده از فراکتال شود. برای مثال، اگر مدت زمان زیادی روی روند صعودی فراکتال حرکت کنیم، هنگامی که یک فراکتال نزولی روی می‌دهد، می‌توانیم از موقعیت خود خارج شویم. البته در چنین شرایطی، سایر روش‌های خروج مانند حد سود و تریدینگ استاپ لاس هم ممکن است مورد استفاده قرار گیرد.
انواع اندیکاتور فراکتال
اندیکاتور فراکتال بر اساس نحوه قرارگیری کندل‌های قیمتی به دو نوع تقسیم میشود:
- فراکتال صعودی
- و فراکتال نزولی
لازم به ذکر است که به دلیل ساختار هندسی این اندیکاتور، در هر یک از موج‌های صعودی و نزولی، شاهد ریز موج‌هایی از نوع مخالف آن هستیم.
اندیکاتور فراکتال صعودی
در ساختار 5 کندلی اندیکاتور فراکتال صعودی، کندل شماره ۳ باید از سایر کندل‌ها کف قیمتی پایین‌تری ایجاد کرده باشد و دو کندل اول نزولی و دو کندل آخر صعودی باشند. در صورت مشاهده این الگو در نمودار قیمتی این اندیکاتور، می‌توانیم آن را سیگنالی از آغاز روند صعودی در نظر بگیریم. همان طور که در نمودار زیر مشخص است، کندلی که با فلش آبی مشخص شده است، در مقایسه با دو کندل قبلی، کف قیمتی پایین‌تری ایجاد کرده و دو کندل اول نزولی و دو کندل آخر صعودی هستند.
اندیکاتور فراکتال نزولی
در ساختار الگوی نزولی اندیکاتور فراکتال، 5 کندل وجود دارد که کندل شماره ۳ باید از سایر کندل‌ها سقف قیمتی بالا‌تری داشته باشد و از طرفی دو کندل اول صعودی و دو کندل آخر نزولی باشند. مشاهده این الگو در نمودار قیمتی را می‌توانیم سیگنالی از آغاز روند نزولی در نظر گرفته و اقدام به گرفتن پوزیشن خرید کنیم. همان طور که در نمودار زیر مشخص است، کندلی که با فلش آبی مشخص شده است، در مقایسه با دو کندل قبلی سقف قیمتی بالا‌تری ایجاد کرده و دو کندل اول صعودی و دو کندل آخر نزولی هستند.
ترکیب فراکتال با سایر اندیکاتورها
تحلیلگران تنها با اتکا به اندیکاتور فراکتال اقدام به خرید و فروش نمی‌کنند و با ترکیب سایر اندیکاتورها با این الگو، قابلیت اعتماد بیشتری برای معامله کردن ایجاد می‌کنند.
استراتژی معاملاتی در ترکیب اندیکاتور فراکتال و اندیکاتور تمساح (Alligator)
یکی از پرکاربردترین و مهم‌ترین اندیکاتورهایی که همراه اندیکاتور فراکتال مورد استفاده قرار می‌گیرد، اندیکاتور تمساح (Alligator ) است. برای ترکیب این اندیکاتورها، لازم است به استراتژی معاملاتی این ترکیب و سیگنال‌های ورود و خروج صادر شده توسط آنها تسلط داشته باشیم.
سیگنال خرید
اولین اقدام یافتن یک فراکتال صعودی در این اندیکاتور است. فراکتال صعودی با کندلی مشخص میشود که بالای آن فلش ریزی به سمت بالا وجود دارد. بعد از اعمال اندیکاتور، اندیکاتور تمساح سه خط نشان داده خواهد شد.
لازم است توجه داشته باشیم که شرط اول برای تایید سیگنال خرید و ورود به سهم این است که کندل صعودی اندیکاتور فراکتال، که فلشی به سمت بالا دارد، باید بالای خط قرمز رنگ اندیکاتور تمساح قرار داشته باشد.
بعد از تحقق شرط اول باید 5 کندل صبر کرده و سپس، بررسی کنیم که نه تنها همه 5 کندل تشکیل شده بعد از کندل صعودی اندیکاتور فراکتال بالای خط قرمز رنگ اندیکاتور تمساح (Alligator) هستند، بلکه هیچ یک از این کندل‌ها مقداری بالاتر از کندل صعودی اندیکاتور فراکتال نداشته باشند.
در نهایت، باید توجه داشته باشیم که در زمان بررسی این 5 کندل نباید هیچ کدام از 3 خط اندیکاتور تمساح (Alligator) یکدیگر را قطع کرده باشند. ما باید تمام این شروط را بررسی کرده تا در صورت مشاهده همه شروط، مانند آن چه در تصویر زیر دیده میشود، پوزیشن خرید را اتخاذ کنیم.
سیگنال فروش
اولین اقدام یافتن یک فراکتال نزولی در اندیکاتور فراکتال است. فراکتال نزولی کندلی است که پایین آن فلش ریزی به سمت پایین وجود داشته باشد. بعد از اعمال اندیکاتور تمساح، سه خط نمایش داده خواهد شد.
شرط اول برای تایید سیگنال خرید و ورود به سهم این است که کندل نزولی اندیکاتور فراکتال باید پایین خط قرمز رنگ اندیکاتور تمساح معروف به دندان تمساح قرار داشته باشد.
بعد از تحقق شرط اول، باید 5 کندل صبر کرده و بررسی کنیم که نه تنها همه 5 کندل تشکیل شده بعد از کندل نزولی اندیکاتور فراکتال پایین خط قرمز رنگ اندیکاتور تمساح قرار داشته باشند، بلکه هیچ یک از این کندل‌ها مقداری پایین‌تر از کندل نزولی اندیکاتور فراکتال نداشته باشند.
در نهایت، باید توجه داشته باشیم که در زمان بررسی این 5 کندل، نباید هیچ کدام از 3 خط اندیکاتور تمساح (Alligator) یکدیگر را قطع کرده باشند. در آخر، هنگامی که یک کندل بعد از کندل نزولی مورد نظر به کف آن کندل نفوذ کرد و مقداری کمتر را برای خود ثبت نمود، در آن نقطه اقدام به فروش می‌کنیم.
حد ضرر در اندیکاتور فراکتال و اندیکاتور تمساح
تعیین کردن حد ضرر این امکان را به تریدر می‌دهد تا چنان چه بعد از دریافت سیگنال خرید و ورود به سهم، قیمت برگشت و روندی نزولی در پیش گرفت، بتواند با کمترین میزان ضرر معامله خود را نجات داده و از آن سهم خارج شود. تقاطع خطوط اندیکاتور تمساح با همدیگر (قطع شدن خط سبز رنگ اندیکاتور تمساح توسط خط قرمز) یکی از رایج‌ترین شیوه‌های قرار دادن حد ضرر در استراتژی ترکیبی اندیکاتور فراکتال و اندیکاتور تمساح است. همان طور که در نمودار زیر نشان داده شده است، پس از برخورد این خطوط، روند صعودی به پایان رسیده و شاهد آغاز موج نزولی در روند سهم هستیم.
استراتژی معاملاتی در ترکیب اندیکاتور فراکتال و اندیکاتور RSI
اندیکاتور RSI یکی دیگر از اندیکاتورهایی است که همراه با اندیکاتور فراکتال به صورت ترکیبی، برای کاهش ریسک معامله مورد استفاده قرار می‌گیرد. تریدرها می‌توانند از اندیکاتور RSI به منظور تایید سیگنال خرید یا فروش فراکتال استفاده نمایند. اگر اندیکاتور فراکتال صعودی باشد اما با استفاده از تحلیل اندیکاتور RSI متوجه اشباع فروش شویم، در این حالت، پیش‌بینی میشود قیمت از حالت رِنج یا منفی به روند صعودی تغییر کند که این حالت را می‌توانیم به عنوان سیگنال خرید در نظر بگیریم. هنگامی که اندیکاتور RSI به سطح 30 و زیر آن می‌رسد، اشباع فروش روی می‌دهد و در این شرایط، در صورتی که اندیکاتور فراکتال هم سیگنال خرید بدهد، ما می‌توانیم به صورت پله‌ای به سهم مورد نظر ورود نماییم.
استراتژی معاملاتی در ترکیب اندیکاتور فراکتال و سطوح اصلاح فیبوناچی
یکی دیگر از استراتژی‌های ترکیبی استفاده از اندیکاتور فراکتال به همراه سطوح اصلاح فیبوناچی است. یکی از چالش‌هایی که در زمان استفاده از اندیکاتور فراکتال با آن روبرو هستیم، این است که بر اساس کدام سیگنال خرید یا فروش صادر شده عمل کرده و اقدام به گرفتن پوزیشن خرید یا فروش کنیم. با ترکیب این دو اندیکاتور، مشکلی که با آن روبه‌رو هستیم تا حد زیادی حل شده و ریسک معامله کاهش می‌یابد چون که معامله‌گر تنها در صورتی به یک الگوی فراکتال صعودی یا نزولی واکنش نشان می‌دهد که در سطح فیبوناچی مورد نظر اتفاق افتاده باشد.
عیب بزرگ اندیکاتور فراکتال
ایراد و ضعف مهم مفهوم فراکتال در تحلیل تکنیکال این است که به عنوان یکی از الگوهای تأخیری (اندیکاتور Lagging) در نظر گرفته میشود. به عبارت دیگر، هیچ گاه نمی‌توانیم بدون دو روز قرار گرفتن در حالت بازگشت قیمتی، یک فراکتال را به صورت کامل ترسیم کنیم.
با این حال، نکته قابل‌توجه این است که با در نظر گرفتن این نکته که هر میله، الگو یا شمع در واقع نشان‌دهنده قیمت یک روز است، بیشتر بازگشت‌های مهم و تأثیرگذار برای الگوهای بیشتر ادامه خواهند داشت و از این نظر، معمولا مشکلی ایجاد نمی‌شود. اما به طور کلی، عدم امکان ترسیم الگو به دلیل نیاز به تأخیر چند روزه، یکی از معایب مهم در این گونه از اندیکاتورها است.
سخن آخر
اندیکاتور فراکتال که یکی از اندیکاتورهای مهمی است که به تحلیلگران بازارهای مالی کمک می‌کند تا هم در بازارهای دارای دامنه نوسان و هم در بازارهای روندی بهترین عملکرد را داشته باشند. این اندیکاتور یکی از ابزارهای مهم مورد استفاده در تحلیل تکنیکال است که برای تعیین نقطه ورود و خروج به بازار و سهم استفاده میشود.
اندیکاتور فراکتال به عنوان الگویی تاخیری در نظر گرفته میشود و به همین دلیل، بهتر است با شاخص‌ها یا استراتژی‌های تحلیلی دیگر ترکیب شود. بنابراین، نباید تنها بر اساس سیگنال‌های صادر شده توسط اندیکاتور فراکتال، وارد پوزیشن خرید یا فروش شویم.
