یکی از اصطلاحات مهم که در هر بازار های مختلف مالی نظیر فارکس استفاده می‌شود، اصطلاح کال مارجین (Margin Call) است. کال مارجین که برخی مواقع، از عبارت مارجین کال نیز به جای آن استفاده می‌شود، از بازارهای مالی بزرگ در دنیا وارد بازار بورس ایران هم شده است. مارجین در اصطلاح به معنی موجودی پول در حساب هر معاملهگر است و مارجین کال به معنی اخطار کسری موجودی است.
در واقع، مارجین کال پیام اخطاری است که نشان میدهد میزان ضرر معاملات یک معاملهگر به آستانه مارجین تعیین شده رسیده است و معاملهگر باید برای جلوگیری از لیکوئید شدن یا خروج از معامله، فعالیتی را انجام دهد. کال مارجین عمدتا در بازارهای اهرم‌دار استفاده می‌شود. در این مقاله، قصد داریم به طور مفصل به بررسی کال مارجین بپردازیم و نحوه مقابله با آن را بررسی کنیم.
مفهوم کال مارجین
کال مارجین به پیامی گفته می‌شود که به تریدرها هشدار میدهد تا پول بیشتری به حساب معاملاتی خود اضافه کنند یا برخی از پوزیشن‌های معاملاتی خود را ببندند تا مارجین بیشتری برای معامله داشته باشند. برای درک بهتر این موضوع، لازم است تا ابتدا با مفهوم مارجین آشنا شویم.
مارجین در حقیقت سرمایه واقعی کاربر است که برای تضمین معاملات مورد استفاده قرار می‌گیرد. هنگامی که از اهرم در معاملات استفاده می‌کنیم، در واقع با مبلغ بیشتری از سرمایه اصلی خود وارد معاملات می‌شویم، اما این به این معنی نیست که میزان ضرر آنها می‌تواند بیشتر از سرمایه اصلی آنها باشد. مارجین همان مقدار پولی است که معامله‌گران باید در حساب معاملات خود داشته باشند تا بتوانند زیان‌های احتمالی را جبران نمایند.
مارجین و اهرم ارتباط معکوسی با هم دارند، به این صورت که هر چه اهرم استفاده شده توسط یک معاملهگر بیشتر باشد، میزان مارجین درگیر در معامله کاهش می‌یابد اما در عوض، ریسک معامله بیشتر و احتمال کال مارجین شدن نیز بیشتر است. در صورتی که بازار بر خلاف روند معامله یک تریدر حرکت کند، مارجین کاربر کاهش می‌یابد. زمانی که مقدار مارجین به درصد تعیین شده برای مارجین کال برسد، اخطار کال مارجین از سوی بروکر به معاملهگر ارسال می‌شود. بنابراین، کال مارجین هشداری برای معاملهگر است تا متوجه شود که پوزیشن معاملاتی او در معرض خطر قرار دارد.
کال مارجین در بازار آتی بورس کالا
کال مارجین زمانی اِعمال می‌شود که کاربر از اهرم برای معاملات خود استفاده کرده باشد. به همین دلیل، در معاملات سهام بازار بورس و معاملات اسپات بازار رمز ارزها این مفهوم مورد استفاده قرار نمی‌گیرد. در این بازارها، میزان تغییر ارزش دارایی کاربران، به همان اندازه تغییر واقعی قیمت است و تا وقتی که معاملهگر دارایی خود را نفروشد، همچنان مالک آن است.
در معاملات دارای اهرم، نظیر بازار آتی (Futures) و بازار مارجین در رمز ارزها، بخشی از سرمایه درگیر در معاملات، توسط صرافی‌ها و تامین‌کنندگان نقدینگی تامین می‌شود. به همین دلیل، با استفاده از مفهوم مارجین کال و «سطح خروج از بازار» (Stop Out Level)، تلاش می‌شود تا دارایی قرض گرفته شده آسیب نبیند و تنها سرمایه اصلی معاملهگر در معرض خطر باشد.
در بازار سهام بورس ایران، تنها معاملات اسپات انجام می‌شود و معاملات اهرم‌دار آتی در آن انجام نمی‌شود. بر خلاف بازار سهام، بورس کالا کاربران را قادر می‌سازد تا بر روی کالاهای مشخص، معاملات آتی را انجام دهند. در چنین بازاری، کاربران کالاها را با قیمت امروز، برای یک تاریخ مشخص در آینده معامله میکنند. برای این که این معامله از دو طرف ضمانت شود، هر دو کاربر باید مبلغی را به عنوان «وجه تضمین اولیه» در اختیار کارگزاری قرار دهند.
در این بازار، امکان انجام هر دو نوع معادله خرید و فروش وجود دارد و میزان سود و زیان معامله هر نیم ساعت یک بار به روز می‌شود. در این بازار، مفهوم کال مارجین با مفهومی به نام «حداقل وجه تضمین» تعریف می‌شود. سازمان بورس میزان حداقل وجه تضمین برای هر کالا را تعیین میکند که ممکن است با تغییر شرایط، تغییر کند. حداقل وجه تضمین، در حقیقت، میزان پولی است که در صورت زیان‌ده بودن معامله و رسیدن ارزش دارایی معاملهگر به آن، مارجین کال اتفاق می‌افتد.
در بازار بورس آتی کالای ایران، حداقل وجه تضمین معمولا برابر با 70 درصد وجه تضمین اولیه است. بنابراین، در صورتی که وجه تضمین اولیه برای شرکت در معامله آتی یک کالا برابر با 10 میلیون تومان باشد، تریدر برای فعالیت در این بازار باید حداقل 10 میلیون در حساب معاملاتی آتی خود داشته باشد و در صورت زیان‌ده بودن معامله و رسیدن ارزش آن به 7 میلیون تومان، تریدر کال مارجین خواهد شد.
چگونگی محاسبه مارجین کال در بازار آتی بورس کالا
به منظور محاسبه کال مارجین در بازار آتی بورس کالا، ابتدا لازم است مقادیر مربوط به وجه تضمین اولیه برای هر معامله و حداقل وجه تضمین مشخص شوند. برای مثال، تصور کنید برای ورود به هر معامله زعفران در بازار آتی، 500 هزار تومان وجه تضمین اولیه مورد نیاز باشد و حداقل وجه تضمین برای معامله برابر با 70 درصد باشد. حال، اگر تریدری بخواهد ده معامله بر روی خرید زعفران باز کند، لازم است تا 5 میلیون تومان را به عنوان وجه تضمین در اختیار بروکر قرار دهد. از آنجا که قیمت زعفران به صورت روزانه تغییر میکند، وضعیت معاملات کاربران هر نیم ساعت یکبار به‌روز می‌شود.
با در نظر گرفتن حداقل وجه تضمین 70 درصدی معاملات، اگر مجموع قیمت معاملات تریدر به زیر 3/5 میلیون تومان برسد، معاملات تریدر کال مارجین می‌شود و پیام هشدار توسط کارگزاری به تریدر ارسال خواهد شد. تریدر می‌تواند با اضافه کردن مبلغ جدید یا بستن چند معامله خود، مارجین معاملات را به سطح بالاتری برساند. در غیر این صورت، کارگزاری به صورت خودکار این کار را انجام میدهد. بستن یکی از معاملات در آستانه کال مارجین شدن، موجب آزاد شدن 350 هزار تومان می‌شود که این مبلغ می‌تواند به 9 معامله دیگر اضافه شود و مارجین آنها را به حدود 390 هزار تومان برساند که بیشتر از سطح کال مارجین است.
کال مارجین فارکس
کال مارجین در بازار فارکس هم شبیه به بازار آتی کالا است. تفاوت آن در این دو بازار بیشتر در اصطلاحات و الفاظی است که در بازار فارکس استفاده می‌شود که کار درک مفهوم مارجین کال را دشوار کرده است. برای توصیف بهتر مفهوم کال مارجین در بازار فارکس، ابتدا مفاهیم اصلی مرتبط با معامله در این بازار را توضیح می‌دهیم و سپس به بررسی کال مارجین در بازار فارکس می‌پردازیم.
- کل موجودی (Balance): در معاملات فارکس، بالانس نشان‌دهنده کل دارایی تریدرها است. میزان بالانس تحت تاثیر معاملات باز تریدر قرار نمی‌گیرد و تا وقتی که معاملات بسته نشده‌اند، مقدار کل موجودی ثابت است و تغییر نمیکند. بعد از بسته شدن معاملات، سود و زیان معاملات انجام شده نیز تاثیر خود را در بالانس نشان میدهد.
- موجودی لحظه‌ای (Equity): دومین مفهوم در حساب‌های فارکس اکوئیتی یا موجودی لحظه‌ای است که نشان‌دهنده کل دارایی تریدر به صورت لحظه‌ای است. بنابراین، تاثیر معاملات باز تریدر در اکوئیتی نیز قابل مشاهده است. در صورتی که تریدری معامله باز نداشته باشد، میزان موجودی لحظه‌ای حساب برابر با میزان کل موجودی خواهد بود.
- لوریج یا اهرم (Leverage): منظور از اهرم میزان پولی است که تیدر از صرافی یا کارگزاری قرض می‌گیرد تا بتواند با سرمایه بیشتری وارد معاملات شود و سود بیشتری به دست آورد. اهرم 10 به این معنی است که اگر بالانس حساب ما 100 دلار باشد، ما می‌توانیم به اندازه 1000 دلار معامله باز کنیم و به این صورت، سود خود را افزایش دهیم. البته لازم است به این نکته توجه داشته باشیم که اهرم مانند شمشیری دولبه است، یعنی در صورت زیان‌ده بودن معامله، موجب ضرر بیشتر تریدر می‌شود.
- مارجین (Margin): منظور از مارجین مقدار پولی است که کارگزاری به عنوان وثیقه برای هر معامله اهرم‌دار نگهداری میکند. مقدار مارجین لازم برای هر معامله در کارگزاری‌های مختلف متفاوت است اما این مقدار همیشه رابطه‌ای عکس با میزان اهرم دارد. در واقع، مقدار مارجین به نوعی سطح مارجین را نیز مشخص میکند.
- مارجین آزاد (Free Margin): در بازار فارکس، هر معامله‌ای که باز می‌شود، مقداری از منابع تریدر را به عنوان مارجین نگه می‌دارد. باقیمانده پول تریدر مارجین آزاد نامیده می‌شود که تریدر با استفاده از آن، می‌تواند وارد یک معامله جدید شود. در صورتی که میزان مارجین آزاد به صفر برسد، اخطار کال مارجین صادر می‌شود و از آن به بعد، تریدر قادر به باز کردن معامله جدید نخواهد بود.
- مارجین لِوِل (Margin Level): نسبت موجودی لحظه‌ای حساب به مارجین درگیر در معاملات، مارجین لول یا سطح مارجین نامیده می‌شود. این نسبت به صورت درصد نشان داده می‌شود و بروکرها با استفاده از این سطح، میتوانند تشخیص دهند که کاربران قادر به ترید هستند یا نه.
- سطح خروج (Stop Out Level): حساب تریدر با رسیدن به سطح کال مارجین مشخص شده از بین نمی‌رود، بلکه از معاملات جدید تریدر جلوگیری شده و هشدار از دست دادن سرمایه به او ارسال می‌شود. علاوه بر مارجین کال، سطح دیگری به نام استاپ اوت یا سطح خروج بر روی مارجین لِوِل تعیین می‌شود که پس از رسیدن سطح مارجین تریدر به آن، معاملات تریدر به طور خودکار، توسط کارگزاری بسته می‌شود و تریدر بیشتر دارایی خود را از دست میدهد.
چگونگی محاسبه مارجین کال در بازار فارکس
با توجه به آن چه گفته شد، می‌توان گفت کال مارجین به عنوان یک نقطه در مارجین لِوِل شناخته می‌شود. با تغییر میزان سودآوری معاملات تریدر، مارجین لِوِل همواره در حال تغییر است. بر روی نمودار این سطح، نقطه‌ای به عنوان margin call تعیین می‌شود که در آن، تریدر از انجام معاملات جدید منع می‌شود و از او خواسته می‌شود تا با اضافه کردن سرمایه جدید یا بستن برخی از معاملات خود، مارجین لِوِل را دوباره بالاتر از نقطه کال مارجین قرار دهد. برای درک بهتر این موضوع، یک مثال می‌زنیم.
تصور کنید کل موجودی حساب ما 10 هزار دلار است و ما وارد معامله‌ای شده‌ایم که دو هزار دلار از کل موجودی آن به عنوان مارجین در معامله نگه داشته شده است. در ابتدای آغاز معامله، اکوئیتی تریدر 10 هزار دلار و مارجین 2 هزار دلار است. با تقسیم این دو مقدار به یکدیگر و ضرب آنها به 100، مارجین لِوِل حاصل می‌شود که برابر با 500 درصد است. در صورتی که margin call این معامله 100 درصد در نظر گرفته شود، زمانی کال مارجین اتفاق می‌افتد که معامله تریدر دچار زیان 8 هزار دلاری شود.
در چنین حالتی، هر دو اکوئیتی و مارجین برابر با 2 هزار دلار خواهند شد و سطح مارجین به 100 درصد می‌رسد. در این شرایط، کارگزاری به تریدر هشدار کال مارجین ارسال میکند تا کاربر با افزایش موجودی یا بستن معاملات خود، از سطح کال مارجین دورتر شود. در صورتی که تریدر این کار را نکند، بروکر از باز کردن معاملات جدید توسط تریدر جلوگیری میکند و هنگامی که سطح مارجین به استاپ اوت لِوِل رسید، به طور خودکار معاملات او را می‌بندد و کاربر لیکوئید می‌شود.
بستن معاملات توسط بروکرها معمولا از معاملاتی شروع می‌شود که بیشترین ضرر را دارند و در صورت افزایش ضرر، مرحله به مرحله پیش می‌رود. نکته قابل توجه این است که سطح خروج در کارگزاری‌های گوناگون ممکن است متفاوت باشد. این سطح می‌تواند سطح 40 یا 50 درصد باشد اما بروکرهای فارکس این مقدار را تا نزدیک صفر درصد نیز می‌رسانند تا کل مارجین تریدر لیکوئید شود.
انواع وضعیت حساب در بازارهای اهرم‌دار
همان طور که گفته شد، کال مارجین یکی از شرایطی است که برای حسابی‌های اهرم‌دار در بازارهای مالی ممکن است ایجاد شود. علاوه بر مارجین کال، دو وضعیت دیگر ممکن است برای حساب‌ها ایجاد شود:
- وضعیت نرمال: به شرایطی گفته می‌شود که در آن ریسکی تریدر را تهدید نمیکند. در صورتی که حساب تریدر پس از انجام معامله وارد سود شود، وضعیت حساب نرمال خواهد بود. اگر اختلاف درصد مارجین لول با کال مارجین زیاد باشد، همچنان می‌توانیم حساب را در وضعیت نرمال در نظر بگیریم، حتی اگر معامله در ضرر باشد.
- وضعیت در ریسک: به شرایطی گفته می‌شود که معاملات باز شده در ضرر هستند اما میزان ضرر به قدری نیست که هشدار call margin ارسال شود. بنابراین، تا زمانی که ضرر به 30 درصد میزان وجه تضمین اولیه نرسیده است، وضعیت در ریسک است.
چگونگی خروج از وضعیت کال مارجین
برای خلاص شدن از وضعیت کال مارجین و باز کردن معاملات جدید یا دور کردن ریسک لیکوئید شدن از خود، روش‌های زیادی وجود دارد. با توجه به شرایط معاملات، استفاده از هر یک از این روش‌ها می‌تواند مفید باشد.
اولین روش برای خارج شدن از این وضعیت، اضافه کردن موجودی به حساب معاملاتی است. با این کار میزان اکوئیتی و میزان وجه تضمین افزایش می‌یابد و به این ترتیب، حساب از وضعیت کال مارجین خارج می‌شود. اگر در مورد معاملات باز خود خوشبین هستید، این روش ممکن است روش خوبی باشد.
دومین روش برای خارج شدن از وضعیت کال مارجین، بستن بخشی از معاملات باز است. با بستن معاملات، مارجین درگیر در آنها آزاد شده و این مسئله باعث افزایش مارجین لِوِل می‌شود. انجام این کار ممکن است در زمانی که اطمینان زیادی به آینده معامله وجود ندارد، مفید باشد. معامله‌گران میتوانند به طور همزمان، نیز از این دو روش استفاده کنند و با استفاده از ترکیبی از آنها شرایط حساب خود را ارتقا دهند.
چگونگی جلوگیری از کال مارجین
کال مارجین وضعیتی خطرناک برای معامله‌گران محسوب می‌شود. به همین دلیل، معامله‌گران تلاش میکنند که ریسک کال مارجین شدن خود را کاهش دهند. برای رسیدن به این هدف، لازم است که تریدرها در حساب معاملاتی خود شرایط خاصی را در نظر داشته باشند.از ترفندهای زیر می‌توان برای دور ماندن از کال مارجین استفاده نمود:
- بهتر است از اهرم‌های بالا استفاده نکنیم. هر چه اهرم معاملات ما افزایش یابد، امکان margin call شدن نیز بیشتر می‌شود چون با کمترین تغییر قیمت در جهت خلاف روند معامله ما، مارجین از بین می‌رود.
- لازم است از تکنیک‌های مدیریت سرمایه استفاده کنیم. استفاده از حد ضرر و جابجا کردن آن می‌تواند روش مناسبی برای جلوگیری از ضررهای بزرگ و رسیدن به مرحله کال مارجین باشد.
- نباید از تمام مارجین موجود در حساب خود برای انجام معاملات استفاده کنیم. بهتر است تنها بین 1 تا 2 درصد از حساب معاملاتی خود را برای یک موقعیت معاملاتی استفاده کنیم و تلاش کنیم بیش از 5 درصد دارایی ما به طور همزمان درگیر معاملات نشود.
- لازم است حجم معاملات خود را بر اساس تکنیک‌های مدیریت سرمایه تنظیم کنیم.
مزایا و معایب کال مارجین
کال مارجین به صورت پیامی هشدارآمیز به تریدرهای بازارهای مالی ارسال می‌شود تا به آنها در مورد وضعیت بحرانی حساب معاملاتی خود هشدار دهد. این هشدار موجب می‌شود تا معامله‌گران با بررسی شرایط بازار و اتخاذ تصمیم‌های مناسب، از لیکوئید شدن حساب‌های معاملاتی خود جلوگیری کنند. بنابراین، مارجین کال به صورت کلی مزیتی برای معامله‌گران محسوب می‌شود.
اما کال مارجین دارای معایبی نیز است. یکی از این معایب فشار روانی حاصل از دریافت این پیام است که ممکن است موجب مختل شدن روند فکری افراد شود. افزون بر این، با دریافت این پیام، امکان ورود به معامله جدید برای تریدرها از بین می‌رود.
سخن آخر
آشنایی با کال مارجین و ترفندهای مختلف مربوط به آن برای تمام معامله‌گران حرفه‌ای ضروری است. از این پس، می‌توانیم مدیریت بهتری نسبت به حساب کاربری خود در بازار آتی و سایر بازارهای مالی داشته باشیم. مدیریت حساب به صورت حرفه‌ای به نفع ما است و مانع از زیان‌های قابل توجه به حساب ما می‌شود.
