وایت پیپر در ارز دیجیتال چیست و نحوه نوشتن White paper چگونه است؟

معنی وایت پیپر چیست و چرا در ارز های دیجیتال اهمیت دارد؟ نحوه نوشتن و ساخت وایت پیپر به چه صورت است و چه سوالاتی باید در آن پاسخ داده شوند؟ white paper و لایت پیپر چه تفاوتی باهم دارند؟

در دنیای پر از تغییرات و پیچیدگی‌های فناوری، اطلاعات دقیق و جامع بیش از هر زمانی اهمیت دارد. وایت پیپرها به عنوان یکی از منابع معتبر و جامع، نقش مهمی در روشن کردن مسائل پیچیده، راهکارها و فرصت‌های جدید ایفا می‌کنند. این مقاله با هدف بررسی وایت پیپر، اهمیت و نحوه نگارش آن نوشته شده و به عنوان نمونه وایت پیپر بیت کوین و اتریوم معرفی شده تا شما را در فهم و تصمیم گیری بهتر یاری رساند.

وایت پیپر چیست؟

وایت پیپر در ارزهای دیجیتال یک سند تفصیلی است که به بیان جنبه‌های مختلف فنی و اقتصادی یک ارز دیجیتال می‌پردازد. این نوشته اصولاً توسط تیم توسعه و اعضای اصلی یک پروژه به‌عنوان راهنمای کاربران و سرمایه گذاران در وبسایت رسمی پروژه قرار داده می‌شود. یک وایت پیپر باید هدف ارز دیجیتال، نقشه راه آن، ویژگی‌های اصلی و نحوه فعالیت آن را نشان دهد. در دنیای ارزهای دیجیتال چندین مقوله اساسی و مهم در هر پروژه مدّنظر هستند که سرمایه گذاران و تحلیلگران بنیادین در ارزیابی خود به آن‌ها توجه ویژه نشان می‌دهند.

برای مثال در وایت پیپر باید اشاره شود که الگوریتم اجماع مورد استفاده در پروژه به چه صورت است. توکن‌های جدید از چه طریق صادر می‌شوند و آیا نیاز به استخراج است یا سپرده گذاری و استیک باعث صدور توکن‌های جدید خواهد شد؟ همچنین ساختار شبکه نیز به صورت مبسوط تبیین می‌شود تا نقش اعضای شبکه (نودها) مشخص شود. هدف از توسعه پروژه هم مهم است و نشان می‌دهد که پروژه در هر زمان تا چه حد دستاورد داشته است.

ارائه یک وایت پیپر از اولین و اصلی‌ترین مراحل توسعه یک پروژه است. در صورت عدم انتشار وایت پیپر به نظر خواهد رسید آن پروژه چندان حرفه‌ای و رسمی نیست و قصد ندارد به صورت جدی در حوزه کریپتو فعالیت داشته باشد. هیچ قاعده‌ای برای نگارش وایت پیپر وجود ندارد و هر پروژه می‌تواند بر اساس ویژگی‌ها و شرایط خاص خود این کار را انجام دهد. البته به صورت کلی می‌توان گفت وایت پیپر ترجیحاً باید جامع و بدون تعصب باشد و به بیان جزئیات و اهداف بپردازد. در ادامه به بررسی نکات مهم یک وایت پیپر خواهیم پرداخت که در تحلیل فاندامنتال مهم هستند و باید مورد توجه قرار بگیرند.

به طور مختصر باید گفت که کاربر بهتر است به زبان نگارش وایت پیپر توجه کند تا متوجه ساختار کلی آن شود. پیچیدگی‌های بی‌اساس نشانه ضعف پروژه است و اگر پروژه وعده‌های زیادی را در عین کمبود منابع مطرح کند نشان می‌دهد پروژه خوبی نیست. معمولاً وایت پیپر باید قبل از راه اندازی رسمی پروژه ارائه شود.

اگر چه معمولاً وایت پیپرها در مورد پروژه‌های مختلف و ساختار عملکرد این توکن‌ها و کوین‌ها هستند، اما واقعیت این است که می‌توان وایت پیپرها را برای توصیف یک حوزه جدید نیز به کار برد. برای مثال می‌توان از این اسناد تخصصی برای آشنایی کاربران با حوزه امور مالی غیر متمرکز یا دیفای (DeFi) و یا گیم فای (GameFi) استفاده کرد.

وایت پیپر بیت کوین چیست؟

بدون شک، مهم‌ترین وایت پیپری که منجر به انقلابی اساسی در دنیای ارزهای دیجیتال شد، مربوط به سند توسعه بیت کوین می‌شود. وایت پیپر بیت کوین در مقایسه با استانداردهای کریپتو نسبتاً کم بود و تنها 9 صفحه و 12 بخش داشت. مقدمه این وایت پیپر به ضعف‌های سیستم‌های پرداخت الکترونیکی می‌پردازد. در ادامه مقاله، ویژگی‌های فنی پروژه بیت کوین به صورت مفصل تبیین می‌گردد.

وایت پیپر بیت کوین در سال 2008 با عنوان “یک سیستم مالی الکترونیکی همتا به همتا” (A Peer-to-Peer Electronic Cash System) توسط شخصی با نام مستعار ساتوشی ناکاموتو (Satoshi Nakamoto) ارائه شد و خصوصیات و نوآوری‌های زیادی را درمورد شبکه ارزهای دیجیتال، رمزنگاری تراکنش‌ها و اطلاعات، نحوه توزیع کوین پروژه و نحوه فعالیت کلی شبکه ارائه می‌کرد.

از همان ابتدا علاوه بر وایت پیپر بیت کوین، در اولین بلاک آن هم به صورت رمزنگاری آمده بود که این پروژه با چه هدفی فعالیت خواهد کرد. در جنسیس بلاک (Genesis Block) این پروژه به تاریخ شروع فعالیت شبکه اشاره شده بود. در ادامه نیز به سوء‌استفاده بانک‌ها از دولت‌ها (همکاری مالی این دو نهاد دولتی و مرکزی) اشاره شده بود که نشان می‌داد بیت کوین می‌خواهد یک ساختار غیر متمرکز را شکل دهد و امور مالی را به افراد بسپارد.

وایت پیپر اتریوم چیست؟

ویتالیک بوترین (Vitalik Buterin) در سال 2014 طرح پروژه اتریوم را به عنوان یک بستر پایه برای توسعه اپلیکیشن‌های غیر متمرکز در قالب وایت پیپر با عنوان “اتریوم؛ پلتفرم اصلی قراردادهای هوشمند و برنامه‌های غیر متمرکز” (Ethereum: The Ultimate Smart Contract and Decentralized Application Platform) معرفی کرد.

این وایت پیپر نسبت به بیت کوین مفصل‌تر بود و شامل 36 صفحه می‌شد. همچنین در آن ویژگی‌های منحصر به فرد اتریوم را معرفی می‌کرد که امکان توسعه برنامه‌های غیر متمرکز مالی یا دیفای (DeFi) را فراهم می‌ساخت. پروژه اتریوم به واسطه استفاده از قراردادهای هوشمند در بلاک چین مطرح شد و اولین بلاکچینی بود که از ساختار تورینگ کامل (Turing-complete) برای حل هر نوع مشکل برنامه‌نویسی و ریاضیاتی استفاده می‌کرد.

تفاوت وایت پیپر بیت کوین با اتریوم بسیار زیاد بود. در عین شباهت‌های ساختاری باید گفت اتریوم کاملاً خود را جدا از بیت کوین می‌دید. بیت کوین صرفاً تلاش داشت تا انجام امور مالی را به صورت همتا به همتا (P2P) معرفی کند، اما وایت پیپر اتریوم به توصیف پلتفرمی می‌پرداخت که به توسعه دهندگان امکان می‌داد تا هر نوع برنامه غیر متمرکز dApp را در این بستر راه اندازی کنند.

چرا وایت پیپر اهمیت دارد؟

اگر چه فناوری بلاک چین ده‌ها سال است که مطرح شده و بیت کوین نیز به عنوان اولین رمز ارز کاربردی بیش از یک دهه است که توسعه یافته، اما هنوز هم مفهوم کریپتو و دنیای ارزهای دیجیتال یک موضوع جدید است و نیاز به تبیین جزئیات دارد. وایت پیپر به سرمایه گذاران و علاقه‌مندان فرصت می‌دهد تا بیشتر با حوزه کریپتو و فناوری‌های زیرساختی آن آشنا شوند و مطمئن‌تر وارد این فضا بشوند.

گرچه ساختار کلی برای نگارش و شکل گیری یک وایت پیپر وجود ندارد، اما این اسناد تبدیل به یک بستر تحقیقاتی مهم برای ارزهای دیجیتال شده‌اند. از طریق بررسی وایت پیپرها می‌توان به نقاط ضعف و قوت یک پروژه پی برد. همچنین می‌توان از این اسناد استفاده کرد تا از عملکرد و دستاوردهای پروژه در مسیر رسیدن به هدف غایی خود مطمئن شد.

ارزهای دیجیتال به طور کلی برای تمرکززدایی از امور مالی و غیرمالی شکل گرفته‌اند. مسلماً وایت پیپرها یک ویژگی مثبت در این مسیر هستند زیرا اهداف و اطلاعات کلیدی پروژه را به صورت عمومی در اختیار همه کاربران قرار می‌دهند تا بتوانند یک انتخاب آزاد داشته باشند.

نحوه نوشتن وایت پیپر (Whitepaper)

اصولاً وایت پیپرها از نوع نوشتارهای رسمی و تخصصی هستند که با استفاده از نمودار، جداول و آمار و ارقام به بیان نکات فنی یک پروژه می‌پردازند. می‌توانیم به صورت کلی اجزای یک وایت پیپر را به صورت زیر دسته بندی کنیم:

• فهرست مطالب
• مقدمه
• کاربرد
• مکانیزم اجماع
• مثال‌هایی در دنیای واقعی
• نمودارها
• نتیجه گیری

نگارش وایت پیپر پیش از صدور توکن‌های پروژه و راه اندازی آن صورت می‌گیرد. نوشتن درست وایت پیپر از آن جهت حائز اهمیت است که تأثیر مستقیم بر میزان جذب سرمایه گذار خواهد داشت و می‌تواند بازخورد خوب خود را در مراحل عرضه اولیه کوین (ICO) یا عرضه اولیه صرافی (IEO) نشان دهد. نکته مهم درمورد نحوه نوشتن یا ساخت وایت پیپر این است که داشتن یک white paper به معنای خوب بودن پروژه نیست.

باید بدانید که اکثر میم کوین‌ها و شت کوین‌ها (از جمله کاردانو، شیبا، دوج کوین، ریپل و بیبی دوج) نیز دارای وایت پیپر هستند، اما بعدها مشخص شد که ارزش سرمایه گذاری نداشته‌اند.

عناصر کلیدی در وایت پیپر

وایت پیپرهای یک پروژه کریپتو اصولاً حاوی اطلاعات کلیدی و مهم درخصوص پروژه و ساختار آن و اغلب حدود 25 صفحه هستند. اکثر وایت پیپرها دارای عناصر کلیدی زیر در خود هستند و به موارد زیر اشاره می‌کنند:

• مشکل و راه حل ارائه شده: مطمئناً می‌دانید اکثر پروژه‌های ارز دیجیتال برای حل مشکلات شبکه به وجود می‌آیند تا امور مالی غیر متمرکز و دیجیتال را برای همه میسر سازند. معمولاً در همان بخش مقدمه مقاله وایت پیپر به تاریخچه مشکل و نحوه حل آن توسط پروژه اشاره می‌شود.
• جزئیات درخصوص توکن و ملاحظات بازار: جزئیات مربوط به توکن (همچون منبع ارزش، تعداد توکن نهایی و شبکه‌های کاربردی آن) می‌توانند به سرمایه گذاران انگیزه دهند در عرضه اولیه کوین آن شرکت کنند. همچنین بهتر است پروژه در خصوص شرایط پیچیده بازار (مثلاً عدم جذب سرمایه کافی در مراحل عرضه اولیه) نیز توضیحاتی بدهد تا خیال کاربران راحت شود.
• توضیحات فنی: مهم‌ترین بخش وایت پیپر مربوط به جزئیات فنی آن است که معمولاً بیشترین حجم از مقاله را نیز به خود اختصاص می‌دهد.
• زمان بندی یا تایم لاین‌های پروژه: ارائه یک برنامه مشخص در خصوص مراحل مختلف توسعه و عرضه و راه اندازی پروژه به کاربران اطمینان می‌دهد که اعتبار پروژه برای بلندمدت متصور شده است. اکثر پروژه‌ها در وایت پیپر تنها به چند ماه اولیه پیشرفت پروژه می‌پردازند، اما ضروریست که روند به‌روزرسانی این برنامه زمانی به طور مرتب ادامه یابد.
• تیم توسعه و مشاوران: اعضای اصلی توسعه، تیم مشاوران و سرمایه گذاران اولیه پروژه در این بخش معرفی می‌شوند. این بخش نیز اهمیت بسیار بالایی دارد زیرا رزومه تیم توسعه و مشارکت کنندگان در پروژه قطعاً نشان می‌دهد که مسیر و هدف را تا چه حد جدی می‌بینند.

به چه نکاتی در وایت پیپر باید توجه کرد؟

همان‌طور که بارها گفته شد، وایت پیپر از نوع نوشته‌های تخصصی است که فهم آن نیاز به صرف زمان دارد. تریدرها می‌توانند به خوبی از وایت پیپر برای تحلیل فاندامنتال یک پروژه نوپا و پر سروصدا استفاده کنند. در وایت پیپر یک ارز دیجیتال به جزئیات مهم آن توجه داشته باشید و به دنبال پاسخ به سؤالات مهم در خصوص پروژه باشید.

برای مثال، هدف پروژه از مهم‌ترین اموریست که وایت پیپر باید یک پاسخ قانع کننده برای آن داشته باشد. مواظب پروژه‌هایی که خیلی کلی صحبت می‌کنند؛ باشید. به عنوان مثال، می‌گویند قصد دارند “یک جامعه دیجیتال قدرتمند ایجاد کنند”. این ویژگی از یک سو چندان منحصر به فرد نیست و اینکه باید دید آیا پروژه مورد نظر از لحاظ منابع، توانایی انجام یک کار انقلابی را دارد یا خیر. برخی پروژه‌ها اهداف جاه‌طلبانه یا بی‌معنایی را ارائه می‌دهند که دور از باور است و یا ارزش اجرایی ندارد. مواظب باشید در دام تبلیغات هیجان انگیز نیفتید.

نکته بعدی حائز اهمیت، در خصوص نحوه ثبت و تأیید اطلاعات است که طریقه صدور توکن‌ها را نیز شامل می‌شود. برای مثال بیت کوین از الگوریتم اثبات کار (PoW) استفاده می‌کند. در این مکانیزم، ماینرها باید قدرت محاسباتی خود را برای تأیید اطلاعات به کار بگیرند. یکی دیگر از مکانیزم‌هایی که برای تأیید تراکنش‌ها به کار می‌رود مکانیزم اثبات سهام (PoS) است. این مکانیزم نیاز به قدرت محاسباتی و صرف انرژی ندارد و کاربر فقط باید توکن‌های خود را به صورت وثیقه در آن شبکه استیک (سپرده گذاری) کند. این سپرده گذاری نشان می‌دهد کاربر به پروژه پایبند است.

در کنار این دو مکانیزم اجماع معروف، شبکه‌های ارز دیجیتال ممکن است از روش‌های دیگری نیز استفاده کنند که می‌تواند باعث تسریع شبکه و کاهش خطا شود. اساساً ذات همه پروژه‌های ارزهای دیجیتال این است که برای بهبود امور مالی دیجیتال توسعه پیدا می‌کنند و مرتباً در تلاش هستند تا وضعیت بهتری را فراهم سازند. از جمله این مکانیزم‌های اجماع می‌توانیم به اثبات تاریخ (PoH)، اثبات ظرفیت (PoC)، اثبات فعالیت (PoA) و الگوریتم اثبات سوزاندن (PoB) اشاره کنیم.

موضوع آخر که باید مدّنظر قرار بگیرد، در خصوص نقشه راه پروژه است. در این قسمت به اهداف پروژه اشاره می‌شود و زمان رویدادهای مختلف آن مطرح می‌گردد. از جمله این رویدادهای مهم به زمان لیست شدن کوین شبکه در صرافی‌های معتبر یا راه اندازی شبکه اصلی می‌توان اشاره نمود. برای پروژه‌های در حال اجرا نیز مرتباً باید چک کنید که اهداف آن‌ها محقق شود و دورنمای جدید برایشان تعریف گردد.

چه سؤالاتی باید در وایت پیپر پاسخ داده شوند؟

تریدرها همیشه باید پرسش‌های زیر را در مورد هر پروژه‌ای بپرسند و مطمئن شوند وایت پیپر آن پروژه به خوبی و با منطق درست به این پرسش‌ها پاسخ دهد. در صورت عدم پاسخگویی مناسب به این پرسش‌ها می‌توان نتیجه گرفت آن پروژه صرفاً یک پروژه کلاهبرداری (Scam) است و ارزش سرمایه گذاری ندارد.

• موضوع پروژه چیست؟ ماهیت وایت پیپر به صورت کلی باید پاسخگوی این پرسش باشد. معمولاً مقدمه وایت پیپر بهترین مکان برای اطلاع از ذات پروژه است.
• نحوه کار پروژه به چه صورت است؟ اکثر صفحات یک وایت پیپر باید به مباحث فنی پروژه اشاره داشته باشد و هدف و نحوه رسیدن به هدف را مشخص کند.
• چرا دنیای کریپتو به این پروژه نیاز دارد؟ از زمان پیدایش بیت کوین در سال 2008، هزاران پروژه ارز دیجیتال توسعه یافته‌اند که اکثر آن‌ها بی‌فایده هستند و صرفاً یک نام جذاب برای بازاریابی داشته‌اند. با این حال، سرمایه گذاران حرفه‌ای قطعاً به دنبال پروژه‌هایی هستند که نیازهای حیاتی جامعه ارزهای دیجیتال را برطرف می‌سازد.
• چرا از فناوری بلاک چین برای توسعه پروژه استفاده شده است؟ فناوری بلاکچین از ارکان اصلی پروژه‌های ارز دیجیتال است. البته نحوه به کارگیری این فناوری مهم بوده و پروژه باید نشان دهد چرا از بلاک چین‌ها استفاده کرده است. یک پروژه خوب پروژه‌ایست که صرفاً از لحاظ ظاهری و برای بازاریابی از نام “رمز ارز” استفاده نکرده باشد.
• جایگاه توکن بومی پروژه تا چه حد دارای پشتوانه است؟ هنوز ارزهای دیجیتال دارای ارزش بالا و پشتوانه قوی نیستند. این بازار نوپا نیاز به ویژگی‌های منحصر به فرد و کارایی‌های رقابتی برای ارزش گذاری توکن‌ها دارد. عرضه و تقاضا مهم‌ترین دلیل در دنیای کریپتو هستند که یک دارایی را ارزشمند می‌سازند. لازم است به نوع توکن (توکن کاربردی یا حاکمیتی) توجه داشته باشید.
  همچنین اگر پروژه‌ای دارای دو یا چند توکن است یا خصوصاً بر مقوله توکن‌های NFT تمرکز دارد، باید دقت کنید ساختار، نظم و پیوستگی توکن‌ها دارای رابطه منطقی باشند و با افزایش نیاز کاربران موجب بالا رفتن ارزش توکن‌ها شوند.
• چه افرادی در توسعه پروژه نقش داشته‌اند و از آن حمایت می‌کنند؟ همانطور که گفته شد، یکی از بخش‌های اصلی وایت پیپر باید خصوصاً وقف توصیف اعضای پروژه شود و رزومه آن‌ها را شرح دهد. هر چه مشارکت کنندگان و سرمایه گذاران اولیه پروژه قوی‌تر باشند مسلماً اعتبار آن بالاتر خواهد رفت.
• برنامه‌های پروژه در آینده چیست؟ نقشه راه نشان می‌دهد پروژه دارای یک طرح و برنامه دقیق در آینده است و زمان‌بندی جامع نیز نشان خواهد داد پروژه در این راه سخت کوش عمل خواهد کرد. برترین پروژه‌های ارز دیجیتال در وایت پیپر خود اهداف ماهانه یا فصلی خود را تبیین می‌کنند.

تفاوت وایت پیپر و لایت پیپر در چیست؟

وایت پیپر و لایت پیپر با یکدیگر متفاوت هستند. لایت پیپر معمولاً کوتاه‌تر بوده و از لحاظ فنی نیز ساده‌تر و قابل فهم‌تر است. در سوی دیگر همان‌طور که گفته شد، وایت پیپرها از نوع اسناد بلند و مفصل هستند که جزئیات فنی و ساختاری یک ارز دیجیتال را نشان می‌دهند. این اسناد باید اهداف مالی، ساختار فنی شبکه و پروتکل‌های قانونی حاکم بر آن را توصیف کنند.

لایت پیپرها اصولاً کمتر به مسائل فنی می‌پردازند و صرفاً به ویژگی‌ها و مزایای پروژه مورد نظر اشاره می‌کنند. این نوع اسناد به سرمایه گذاران اجازه می‌دهند که بتوانند با نگاه اجمالی و گذرا به درک سریعی از پروژه برسند تا انتخاب کنند علاقه به سرمایه گذاری در آن پروژه دارند یا خیر.