دائو یا سازمان مستقل غیر متمرکز چیست و پروژه های DAO کدامند؟

سازمان مستقل غیر متمرکز یا دائو چیست؟ سازمان DAO چگونه کار می‌کند؟ چگونه یک سازمان خودمختار غیرمتمرکز بسازیم؟ پروژه‌های دائو کدامند؟

یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های ارزهای دیجیتال در خصوص ماهیت غیر متمرکز آن‌هاست. شبکه این ارزها توسط یک نهاد مرکزی (مانند بانک یا دولت) کنترل نمی‌شود و نیاز به شبکه‌ای از کامپیوترها و نودها دارد. ارزهای دیجیتال از همین قابلیت غیر متمرکز خود استفاده می‌کنند تا امنیت و حریم خصوصی را تأمین کنند. در سال 2016، گروهی از برنامه‌نویسان از ساختار ارزهای دیجیتال الهام گرفتند و یک سازمان مستقل غیر متمرکز را تحت عنوان DAO طراحی کردند.

هدف این بود که دائو بتواند مدیریت و نظارت غیرمستقیم را تحقق بخشد. در این سازمان، یک گروه از اعضا وظیفه نظارتی و مدیریتی را بر عهده دارند. اکثر ارزهای دیجیتال تا حدودی از ساختار دائو تبعیت می‌کنند و نمی‌خواهند یک حاکمیت مرکزی برای خود داشته باشند. نکته اینجاست که معمولاً این موضوع به صورت کامل محقق نمی‌شود. در پروژه‌هایی که در ادامه مقاله به آن‌ها خواهیم پرداخت به صورت کامل از مفهوم سازمان‌های مستقل غیر متمرکز استفاده شده است.

سازمان مستقل غیر متمرکز یا دائو چیست؟

دائو یا DAO مخفف Decentralized Autonomous Organization به معنای سازمان مستقل غیر متمرکز، یک نوع سازمان است که بر اساس قوانین نوشته شده در قرارداد هوشمند در بلاکچین کار می‌کند. این ساختار به اعضای آن امکان می‌دهد تا به صورت جمعی و بدون نیاز به یک مرکز یا مدیریت متمرکز، تصمیم‌گیری کنند.

در یک دائو، تمام تصمیمات مهم توسط اعضا اتخاذ می‌شوند که این امر از طریق رأی گیری دیجیتالی صورت می‌گیرد. هر عضو بر اساس تعداد توکن‌ها یا سهامی که در dao دارد، حق رأی خواهد داشت. این فرآیند تصمیم‌گیری دموکراتیک باعث می‌شود اعضا در سرنوشت سازمان نقش مهمی داشته باشند. یکی از مزایای اصلی این سازمان، شفافیت آن است. تمام تراکنش‌ها و تصمیمات در بلاکچین ثبت می‌شوند که این امر امکان ردیابی و بررسی آن‌ها را برای همه اعضا فراهم می‌کند. این شفافیت می‌تواند به کاهش تقلب و فساد نیز کمک کند.

دائوها می‌توانند در زمینه‌های مختلفی مانند سرمایه گذاری، خیریه، حکمرانی جامعه و حتی هنر استفاده شوند. آن‌ها به افراد اجازه می‌دهند تا بدون نیاز به یک میانجی یا نهاد مرکزی، منابع را جمع آوری کرده و بر مسائل مهم تصمیم گیری کنند. با این حال، این سازمان‌ها همچنین با چالش‌هایی مانند مسائل امنیتی، مدیریت تغییرات در کد هوشمند و تعیین مسئولیت در مواقع بروز اشکال مواجه هستند. با این وجود، توسعه و پیشرفت فناوری بلاک چین می‌تواند به حل این مشکلات کمک کند و دائوها را به یکی از اشکال نوآورانه حکمرانی در عصر دیجیتال تبدیل نماید.

تاریخچه سازمان دائو (DAO)

اگرچه دائو یا همان پلتفرم مستقل غیرمتمرکز در ابتدا به عنوان یک مفهوم معرفی شد، اما پروژه DAO نیز به عنوان یک پروژه و سازمان مستقل به منظور ایجاد یک صندوق سرمایه گذاری غیرمتمرکز و اوپن سورس بر بستر اتریوم ساخته شد.

همه چیز از سال 2016 آغاز شد. زمانیکه سازمان مستقل غیر متمرکز به عنوان پروژه‌ای کلان به منظور ایجاد یک بستر خودکار و غیرمتمرکز ایجاد شد. در آن زمان، اتریوم یک سال سن داشت و گروهی از توسعه دهندگان توانستند این صندوق سرمایه‌گذاری و حاکمیتی را بر روی شبکه اتریوم برای حذف خطای انسانی و ترویج ساختار جمعی غیر متمرکز توسعه دهند.

از طریق این ساختار، دارندگان توکن دارای رأی‌های حاکمیتی بودند و می‌توانستند در مورد آینده شبکه نظر دهند. این پروژه در جذب سرمایه خود توانست 150 میلیون دلار را در قالب کوین اتر جمع آوری کند که در زمان خود خارق العاده بود. یک ماه بعد از برگزاری این فروش عمومی، پروژه دائو 14 درصد از کلیه کوین‌های اتر را در اختیار داشت. همچنین با وجود ابراز نگرانی در مورد ساختار کدنویسی dao، تلاش چندانی برای بهبود وضعیت آن نشد.

دائو تنها دو ماه بعد از راه‌اندازی هک شد و بیش از 50 میلیون دلار اتر به سرقت رفت. بدین ترتیب، بلاکچین اتریوم نیز زیر سؤال رفت. دائو در آن زمان بزرگترین پروژه‌ای بود که از این بستر برای توسعه خود استفاده کرده بود.

در تلاش برای جبران خسارات، طرح‌هایی در شبکه اتریوم ارائه شد. عده‌ای بر این باور بودند که سرمایه‌گذاران باید تقاص اعتماد خود به پروژه‌ای با نواقص تکنیکی و ساختاری را بدهند. از سوی دیگر، اکثریت رأی به بازگرداندن سرمایه به سرمایه‌گذاران داشتند تا آبروی شبکه نوپای اتریوم حفظ شود. همین اختلاف نظرات و افزایش فشارها باعث ایجاد هارد فورک در اتریوم شد و اتریوم کلاسیک ETC از دل آن به وجود آمد.

این هارد فورک باعث شد تا تاریخچه اطلاعات اتریوم به پیش از هک عقب برده شود و سرمایه اتر دائو به قرارداد هوشمند دیگری منتقل گردد. در نتیجه، سرمایه‌گذاران می‌توانستند سرمایه خود را بردارند. این کار عملاً ساختار بلاکچین را زیر سؤال برد، زیرا بلاکچین‌ها باید غیرقابل تغییر و ویرایش باشند. پس از طرح مسئله توسط توسعه دهندگان اتریوم، حواشی بسیاری درمورد این اقدام به وجود آمد. در نهایت با رأی اکثریت در 20 جولای 2016 این هارد فورک اجرایی شد.

اختلافات بنیادین، فنی، مالی و اخلاقی این فورک باعث دو دستگی در میان کاربران شد. در نتیجه، دو بلاکچین جداگانه و رقیب به وجود آمد که عده‌ای مخالف بازگرداندن بلاک چین به دوره پیش از هک بودند و از نسخه قبل از فورک حمایت کردند. بدین ترتیب، این نسخه تبدیل به اتریوم کلاسیک شد. اتریوم موجود در حال حاضر همان نسخه‌ایست که دستخوش هارد فورک شد و تاریخچه بلاکچین (و تعریف بلاکچین!) را متحول ساخت.

سازمان دائو چگونه کار می‌کند؟

سازمان‌های دائو به طور گسترده به قراردادهای هوشمند وابسته هستند. قراردادهای هوشمند در حقیقت توافق‌نامه‌های کدنویسی‌شده‌ای در قالب جملات “اگر …/ آنگاه …” (If/then) هستند که بر رفتار بلاک چین نظارت دارند. برای مثال وقتی یک تصمیم توسط اکثریت اعضای شبکه گرفته می‌شود، قرارداد هوشمند به صورت خودکار نتیجه را اعمال می‌کند. این نتیجه می‌تواند هر تصمیمی را در بربگیرد و افزایش عرضه، سوزاندن توکن‌های ذخیره، تغییر پاداش یا سایر موارد مدیریتی را در پی داشته باشد.

فرآیند رأی‌گیری در بستر بلاک چین منتشر می‌شود. قدرت رأی‌گیری معمولاً براساس تعداد توکن‌های آن ارز مشخص می‌شود. کسی که توکن بیشتری در اختیار داشته باشد، ضریب رأی بیشتری خواهد داشت که تأثیر رأی او را بالا می‌برد. فلسفه این ساختار بسیار ساده است. فرض کنید که یک کاربر با 20 درصد دارایی بخواهد از قدرت رأی خود سوء استفاده کند. به کمک این ساختار می‌توان مطمئن شد که او هم ضرر خواهد کرد و ارزش دارایی خودش را نیز پایین آورده است. پروژه های DAO معمولاً دارای یک خزانه ذخیره سرمایه نیز هستند. کاربران می‌توانند در خصوص نحوه توزیع این توکن‌ها رأی دهند.

نحوه ساخت یک سازمان مستقل غیر متمرکز

در ابتدا برای ساخت یک پروژه ارز دیجیتال به صورت سازمان DAO باید گروهی از برنامه‌نویسان، یک قرارداد هوشمند را تنظیم کنند. قرارداد هوشمند دائو معمولاً به گونه‌ایست که امکان ویرایش آن وجود ندارد و برای ویرایش آن نیاز است که اعضا به تغییر آن رأی دهند.

در مرحله بعد باید پروژه از مراحل جذب سرمایه استفاده کند تا هزینه ادامه فعالیت و توسعه خود را به دست آورد. اکثر اوقات، سازمان دائو در این مرحله اقدام به فروش بخشی از توکن‌های خود می‌کند تا علاوه بر جذب سرمایه بتواند قدرت حاکمیتی را نیز به دارندگان این توکن‌ها بسپارد.

در آخرین مرحله، پروژه دائو می‌تواند بر بستر بلاک چین قرار بگیرد. از آن به بعد، تصمیمات در خصوص این سازمان توسط اعضا و دارندگان این توکن اتخاذ می‌شود. نویسندگان قرارداد هوشمند و توسعه دهندگان اولیه پروژه از این مرحله به بعد تأثیری بر روند پیشرفت پروژه نخواهند داشت.

آیا همه ارزهای دیجیتال یک سازمان دائو هستند؟

سازمان‌های مستقل غیر متمرکز چندین سال است که در حوزه بلاکچین‌ها بر سر زبان‌ها افتاده و مخصوصاً، امور مالی غیر متمرکز یا دیفای (DeFi) از ساختار دائو برای تحقق تمرکززدایی استفاده می‌کنند. بسیاری بر این باورند که شبکه بیت کوین اولین مثال از سازمان‌های دائو است. اگرچه شبکه بیت کوین دارای اعضا (نودها) و پروسه استخراج غیرمتمرکز است، اما این شبکه با استانداردهای روز یک سازمان دائو به حساب نمی‌آید.

با ویژگی‌های فعلی، پروژه دش (DASH) اولین پروژه حقیقی دائو است که اختیار خزانه پروژه را از طریق مکانیزم حاکمیت کاملاً به دارندگان توکن می‌سپارد. در این سازمان‌ها، تمام فعالیت‌های شبکه به دوش کاربران خواهد بود و بستگی به رأی آن‌ها خواهد داشت. امروزه پروژه‌های زیادی کاملاً از ساختار حاکمیتی غیر متمرکز برای پیشبرد اهداف خود استفاده می‌کنند و توکن‌های حاکمیتی خود را به روش‌های مختلف (از جمله استخراج نقدینگی) پرداخت می‌کنند.

از آنجا که سازمان مستقل غیر متمرکز بر بستر اینترنت فعال است، مسلماً پتانسیل تحول‌سازی در ساختار مدیریت سازمان‌ها را در آینده خواهد داشت. برای پذیرش عمومی سازمان‌های دائو نیاز است که معایب این مفهوم و موانع قانونی آن برطرف شود.

مزایای یک سازمان دائو

شاید سؤال پیش بیاید که چرا یک تیم اجرایی باید به ساختار دائو علاقه‌مند شود و بخواهد پروژه خود را در این قالب توسعه دهد. در ادامه به برخی از مهم‌ترین مزایای این سازمان می‌پردازیم:

• تمرکززدایی: همانطور که گفته شد، تصمیمات در سازمان dao به صورت غیرمتمرکز گرفته می‌شود. به جای تکیه بر مدیر اجرایی و هیئت مدیره، سازمان‌های دائو به صورت غیر متمرکز از همه کاربران شبکه خود استفاده می‌کنند.
• حضور فعال: زمانی که تصمیم گیری توسط همه اعضا انجام شود، اعضا حس همبستگی بیشتری نسبت به شبکه خواهند داشت. این اعضا از توکن‌هایشان در راه پیشرفت شبکه استفاده می‌کنند (معمولاً توکن‌های استفاده‌شده در پروسه رأی‌گیری سوزانده می‌شوند).
• اعتبار: رأی اعضا در بستر بلاک چین ثبت می‌شود و به صورت عمومی قابل مشاهده است. همین موضوع باعث می‌شود اعضا نسبت به رأی خود مراقب باشند و رفتار صادقانه‌ای نشان بدهند.
• اجماع: مفهوم سازمان مستقل غیر متمرکز باعث می‌شود افراد از سراسر نقاط جهان بتوانند گرد هم جمع شوند و صرفاً با اتصال به اینترنت بتوانند با یکدیگر ارتباط داشته باشند. سلسله مراتب مرسوم مدیریتی در این سازمان‌ها جایی ندارد.

معایب یک سازمان دائو

اگرچه سازمان‌های مستقل غیر متمرکز توانسته‌اند به ارزهای دیجیتال برای تحقق اهدافشان کمک کنند، اما بدون ایراد هم نیستند. این سازمان‌ها گاهی نتایج دلخواه را ارائه نمی‌دهند و محدودیت‌هایی را نیز برای پروژه به وجود می‌آورند. در ادامه به مشکلات این نوع سازمان‌ها خواهیم پرداخت:

• سرعت: در سازمان‌های متمرکز فقط یک یا چند نفر محدود در تصمیم گیری‌ها شرکت دارند. این موضوع باعث می‌شود پروسه اتخاذ تصمیم سریع‌تر انجام گیرد. این در حالیست که در سازمان‌های دائو باید یک دوره زمانی برای اخذ رأی از هر کاربر (از هر جای جهان) در نظر گرفته شود.
• عدم وجود یکپارچگی: اگرچه سازمان dao باعث می‌شود کاربران از انواع مختلف گرد هم جمع شوند، اما همین چند دستگی باعث می‌شود توجیه اهداف شرکت و تخصیص منابع لازم برای ارتباط اعضا سخت‌تر شود.
• امنیت: پیشبرد یک شبکه به صورت دائو نیاز به هماهنگی‌های پیچیده و مکانیزم‌های دقیق اجرایی دارد تا پروسه اخذ رأی و اقدامات اجرایی به خوبی انجام پذیرند.
• کارایی پایین: همه موارد اشاره شده در بالا باعث می‌شوند که کارایی سازمان مستقل غیر متمرکز پایین بیاید و نیاز به زمان و هزینه بیشتری برای اتخاذ تصمیمات و اجرای آن‌ها داشته باشد.

مثالی از یک پروژه سازمان مستقل غیر متمرکز

یکی از جالب‌ترین نمونه‌های پروژه‌های DAO، پروژه‌ای به نام “MakerDAO” است. میکر دائو (MakerDAO) یک سازمان خودگردان غیرمتمرکز است که در زمینه ارزهای دیجیتال و فناوری بلاک چین فعالیت می‌کند. هدف اصلی این سازمان، ایجاد یک پلتفرم مالی است که توسط کاربرانش کنترل و اداره می‌شود. در این سیستم، تصمیمات مهم از طریق رای‌گیری توسط دارندگان توکن‌های خاصی به نام MKR انجام می‌گیرد.

میکر دائو بر روی ایجاد و حفظ ارزش یک استیبل کوین به نام DAI تمرکز دارد. دای یا DAI ارز دیجیتالیست که قیمت آن به دلار آمریکا بستگی دارد و هدف آن کاهش نوسانات قیمتی است. این استیبل کوین با استفاده از انواع دارایی‌های دیجیتالی که در قراردادهای هوشمند بلاک چین اتریوم قفل شده‌اند، تامین مالی می‌شود.

مکانیزم حاکمیت در MakerDAO به گونه‌ای طراحی شده که دارندگان توکن MKR می‌توانند در مورد تغییرات پارامترهای کلیدی سیستم، از جمله نرخ‌های بهره و سیاست‌های ریسک رأی دهند. این فرایند تصمیم‌گیری دموکراتیک اطمینان می‌دهد که تغییرات و اصلاحات بر اساس خواسته‌ها و نیازهای جامعه‌ کاربران پیش می‌رود.

پروژه میکردائو نمونه‌ای بارز از قدرت و امکاناتی است که فناوری‌های بلاک چین و DAOها در عرصه مالی و اقتصاد دیجیتال ارائه می‌دهند. این پروژه نشان می‌دهد چگونه سیستم‌های مالی غیرمتمرکز می‌توانند برای ایجاد شفافیت، کاهش واسطه‌ها و افزایش مشارکت کاربران در تصمیم گیری‌های مهم مورد استفاده قرار گیرند.

معرفی پروژه های دائو (DAO)

بعد از فروپاشی پروژه دائو، پروژه‌های زیادی برای رفع اشکالات آن پروژه و استفاده از این ساختار شکل گرفتند. خالی از لطف نیست برخی از این پروژه های dao را بررسی کنیم. در هنگام نگارش این مقاله از لحاظ حجم بازار، پروژه یونی سواپ (UNISWAP) با 5 میلیارد دلار سرمایه در جایگاه اول قرار دارد. لیدو دائو (Lido Dao) و ایپ کوین (ApeCoin) با 2 میلیارد دلار و آی سی پی (ICP) نیز با 1.5 میلیارد دلار در جایگاه‌های دوم تا چهارم قرار دارند. در ادامه به بررسی این پروژه‌ها و برخی پروژه‌های مشهور دیگر در حوزه سازمان مستقل غیرمتمرکز خواهیم پرداخت.

1. یونی سواپ

یونی سواپ یک صرافی غیر متمرکز DEX به شمار می‌رود که بر بستر اتریوم شکل گرفته است. به کمک این صرافی غیرمتمرکز می‌توانید توکن‌های استاندارد ERC-20 (بر بستر اتریوم) را به راحتی سواپ یا مبادله کنید. این صرافی از استخرهای نقدینگی (liquidity pools)، به جای اوردر بوک، استفاده می‌کند تا توکن‌های مورد نیاز شبکه برای مبادله در قالب بازارساز خودکار AMM به صورت اتوماتیک از طریق قراردادهای هوشمند تأمین شوند. کسانی که از طریق اهدای توکن به نقدینگی استخر کمک می‌کنند به پاداش می‌رسند تا انگیزه‌ای برای تأمین نقدینگی باشد.

2. لیدو فایننس

لیدو فایننس از پروژه‌های معروف دیفای (DeFi) است که برای استیک کوین ETH و برخی توکن‌های دیگر به کار گرفته می‌شود. شما یک توکن sETH را به ازای استیک هر اتر دریافت می‌کنید که نماینده توکن شما در شبکه است و می‌توانید از نقدینگی آن برای ترید استفاده کنید. پروژه لیدو دائو دارای حداقل میزان واریز و استیک نیست و می‌توانید به راحتی پروسه استیک را در آن آغاز کنید.

این پروژه از پروتکل‌های استیک پشتیبانی می‌کند و توکن‌های شما را به صورت غیرحضانتی استیک می‌نماید تا در پروسه اثبات سهام برای پروژه‌های مختلف شرکت کنند. غیرحضانتی بودن این پروژه بدین معناست که کسی به جز خودتان به توکن‌های sETH شما دسترسی نخواهد داشت.

3. ایپ کوین (ApeCoin)

ایپ کوین یک پلتفرم کاربردی و حاکمیتی بر بستر اتریوم است. ایپ کوین در حوزه توکن‌های غیر قابل تعویض (NFT) مشغول به فعالیت است. دارندگان توکن‌های NFT از نوع Bored Ape Yacht یا Mutant Ape Yacht می‌توانند توکن رایگان (بسته به تعداد توکن‌های NFT خود) از شبکه ایپ کوین دریافت کنند.

ایپ کوین از ساختار مستقل غیر متمرکز برای ایجاد حاکمیت در شبکه و پیشبرد اهداف آن کمک می‌گیرد. 15 درصد از عرضه توکن APE به دارندگان توکن‌‎های NFT فوق الذکر اهدا می‌شود. 47 درصد به خزانه ایپ کوین واریز می‌گردد تا طبق رأی گیری‌های غیرمتمرکز در خصوص آن تصمیم‌گیری شود. سایر توکن‌ها میان سرمایه گذاران اصلی این پروژه و مشارکت کنندگان آن توزیع شده است.

4. آی سی پی (ICP)

ارز دیجیتال اینترنت کامپیوتر (Internet Computer) یا ICP به کاربران اجازه می‌دهد تا اپلیکیشن یا وبسایت مورد علاقه خود را ایجاد کنند. این پروژه تلاش دارد تا شبکه اینترنت را در قالب یک ساختار مستقل غیر متمرکز دربیاورد تا همگان بتوانند نقش خود را در ایجاد و استفاده از آن نشان دهند. این پروژه به صورت مستقیم برای تحقق وب 3 (Web 3) یا وب معنایی فعالیت دارد تا اینترنت بلاکچینی را در آینده نزدیک محقق سازد.

می‌توانید به پروژه پر سروصدای ICP به عنوان یک شبکه بلاکچینی برای تقویت اپلیکیشن‌های غیر متمرکز نگاه کنید. در هنگام نگارش این مقاله، پروژه ICP با حجم بازار 1.5 میلیارد دلاری در جایگاه چهارم برترین کوین‌های دائو قرار دارد.

5. آوه (AAVE)

ارز دیجیتال آوه (Aave) یک پروژه وام‌دهی است که به وام دهندگان و وام گیرندگان اجازه می‌دهد بدون واسطه به هم متصل شوند. این پروژه در ابتدا فقط بر بستر اتریوم فعالیت می‌کرد، اما در حال حاضر از شبکه‌های زیادی پشتیبانی می‌کند.

پلتفرم آوه با حجم بازار 1 میلیارد و 123 میلیون دلاری در زمان نگارش این مقاله در جایگاه 6 ام برترین پروژه‌های دائو قرار دارد. همچون سایر پلتفرم‌های سازگار با ویژگی‌های دائو، آوه نیز به دارندگان توکن AAVE اجازه می‌دهد که در فرآیندهای رأی‌گیری و تصمیم‌گیری درمورد آینده و خزانه این پروژه نقش داشته باشند. این توکن می‌تواند به عنوان وثیقه هم به کار برود که به کاربر کمک می‌کند تا کارمزد کمتری پرداخت کند.