صندوق سرمایه گذاری قابل معامله یا ETF چیست به زبان ساده

صندوق ETF چیست به زبان ساده و انواع آن کدامند؟ نحوه عملکرد صندوق سرمایه گذاری قابله معامله چگونه است؟ ETF چه تفاوتی با سایر ابزارهای سرمایه گذاری در بازار دارد؟

صندوق سرمایه گذاری قابل معامله (Exchange Traded Funds) که بیشتر به صورت اختصار، با عنوان ETF شناخته می‌شود، برای اولین بار در سال ۱۹۹۳ به بازارهای مالی از جمله انواع بازار بورس و فارکس راه پیدا کرد. اولین صندوق ETF بیش از ۲۰ سال پیش با نام اسپایدر (SPDR) به بازار عرضه شد که برای پیروی از شاخص S&P500 طراحی شده بود.

از همان ابتدا، صندوق های ETF رشد خوبی را تجربه کردند و توانستند محبوبیت زیادی به ‌دست آورند. با گذر زمان، این مدل از سرمایه‌گذاری در بازار بورس اوراق بهادار شهرت بیشتری یافت تا جایی که امروزه، این صندوق به یکی از محبوب‌ترین روش‌های سرمایه گذاری تبدیل شده است. مهم‌ترین دلیل محبوبیت این صندوق، فراهم شدن امکان خریداری اوراق بهادار با تنوع بالا بدون نیاز به صرف سرمایه زیاد توسط سرمایه‌گذاران با استفاده از این روش است. در ادامه، همه چیز درمورد صندوق سرمایه گذاری قابله معامله (ETF) را به طور کامل بررسی خواهیم کرد.

صندوق سرمایه گذاری قابل معامله (ETF) چیست؟

صندوق سرمایه گذاری قابل معامله در بازار بورس که به اختصار به صورت ETF شناخته می‌شود، یکی از روش‌های سرمایه‌گذاری در بازار اوراق بهادار است و خود مجموعه‌ای از اوراق بهادار مانند سهام را نیز شامل می‌شود. این صندوق معمولا تابع شاخص‌های معین بازار است. صندوق‌های ETF‌ قادر هستند تا در بخش‌های مختلف صنعت سرمایه‌گذاری کنند و یا استراتژی‌های خاص خود را پیاده سازی نمایند. از جهات بسیاری، ETF به صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک شبیه است. با این حال، در بازار بورس و معاملات، می‎‌توان این صندوق را در طول روز درست مانند سهام معمولی معامله کرد.

صندوق سرمایه گذاری قابل معامله در واقع سبدی با قابلیت خرید و فروش در بورس محسوب می‌شود که ممکن است شامل اوراق بهادار مختلف مانند سهام، اوراق قرضه، کالاهای اقتصادی و یا ترکیب همه آن‌ها باشد. داشتن سبد متنوع نظیر صندوق‌های مشترک و قابل معامله بودن مانند سهام، دو ویژگی قابل توجه صندوق ETF است. صندوق‌های سرمایه گذاری با درآمد ثابت، سرمایه‌گذاری در سهام و سرمایه گذاری ترکیبی، همه می‌توانند صندوق قابل معامله نیز باشند.

تاریخچه و توسعه صندوق های ETF

صندوق‌های قابل معامله در بورس یا ETF‌ها، محصولات مالی نوآورانه‌ای هستند که به سرمایه گذاران اجازه می‌دهند تا به صورت غیرمستقیم و با هزینه‌ای کمتر در بازارهای مختلف سرمایه‌گذاری کنند. تاریخچه این صندوق‌ها به دهه ۱۹۸۰ بازمی‌گردد، جایی‌که اولین صندوق‌ها در کانادا راه اندازی شدند. اما محبوبیت واقعی آن‌ها از دهه ۱۹۹۰ و با راه اندازی SPDR S&P 500 ETF، که به عنوان اولین صندوق ETF در ایالات متحده شناخته می‌شود، آغاز شد.

از آن زمان، توسعه آن‌ها شتاب گرفت و انواع مختلفی از این محصولات مالی به بازار عرضه شدند. این صندوق‌ها اکنون شامل طیف گسترده‌ای از دارایی‌ها از جمله سهام، اوراق قرضه، کالاها و حتی ارزهای دیجیتال می‌شوند و به سرمایه‌گذاران این امکان را می‌دهند که به راحتی در این بازارها سرمایه‌گذاری کنند.

یکی از دلایل اصلی محبوبیت ETF‌ها، هزینه‌های پایین مدیریت و سهولت معامله آن‌هاست. سرمایه گذاران می‌توانند به سادگی آن‌ها را مانند سهام عادی خرید و فروش کنند. علاوه بر این، شفافیت بالای این صندوق‌ها و امکان دسترسی به اطلاعات دقیق در مورد ترکیب دارایی‌های آن‌ها از دیگر مزایای آن‌ها به شمار می‌رود.

با پیشرفت تکنولوژی و نوآوری‌های مالی، صندوق‌های ETF همچنان در حال تکامل هستند. امروزه، صندوق‌های تخصصی مانند ETF‌های هوش مصنوعی، ETF‌های پایداری و ETF‌های متمرکز بر سکتورهای خاص، راه خود را به بازار باز کرده‌اند، و این نشان‌دهنده تداوم نوآوری و توسعه در این حوزه است. این توسعه‌ها نه تنها گزینه‌های سرمایه‌گذاری را برای افراد گسترش داده‌اند، بلکه به ترویج شفافیت و دسترسی عمومی به بازارهای مالی نیز کمک کرده‌اند.

انواع صندوق سرمایه گذاری قابل معامله (ETF)

صندوق‌های قابل معامله انواع مختلفی دارند که در اینجا به توضیح انواع و ویژگی‌های آن‌ها می‌پردازیم:

1. مدل شاخصی: این نوع از ETF‌ها به سرمایه‌گذاران این امکان را می‌دهند که با خرید یک سهم، سرمایه‌گذاری متنوعی را در کل یک شاخص بازار، مانند شاخص S&P 500 در فارکس یا نماد داوجونز (Dow Jones)، داشته باشند. این نوع از صندوق‌ها برای کسانی مناسب است که به دنبال تقلید از بازده کلی بازار هستند.
2. بخشی یا صنعتی: این مدل به سرمایه گذاران اجازه می‌دهد تا به صورت متمرکز در بخش‌های خاصی از اقتصاد، مانند فناوری، بهداشت یا انرژی سرمایه‌گذاری کنند. این نوع از صندوق‌ها برای کسانی مناسب است که می‌خواهند بر روی بخش‌های خاصی از بازار تمرکز کنند.
3. کالایی: این صندوق‌ها به سرمایه‌گذاران اجازه می‌دهند در کالاهایی مانند طلا، نفت و سایر مواد خام سرمایه‌گذاری کنند. این نوع از ETF‌ها راهی عملی برای دسترسی به بازارهای کالایی هستند و می‌توانند به عنوان ابزاری برای تنوع بخشی و حفاظت از سرمایه در برابر نرخ تورم (Inflation) به کار روند.
4. بین المللی و جهانی: این صندوق‌ها سرمایه‌گذاری در بازارهای خارجی را امکان‌پذیر می‌سازند. آن‌ها می‌توانند شامل سهام شرکت‌های مستقر در یک کشور خاص، یک منطقه جغرافیایی یا حتی کل جهان باشند. این نوع از ETF‌ها برای کسانی مناسب هستند که به دنبال تنوع‌بخشی جغرافیایی به پرتفوی خود هستند.
5. ETF‌های متمرکز: برخی از آن‌ها بر سهام شرکت‌هایی تمرکز دارند که عواید بالا یا پایداری از سود سهام ارائه می‌دهند. این صندوق‌ها مناسب برای سرمایه‌گذارانی است که به دنبال جریان نقدی پایدار هستند.

چگونگی عملکرد صندوق قابل معامله

همانطور که می‌دانیم، صندوق‌های سرمایه گذاری مشترک در واقع سبدی از چندین دارایی مالی تشکیل می‌دهند و به سرمایه گذاران کمک می‌کنند تا برای کاهش ریسک در سبد سرمایه گذاری خود بتوانند صاحب مجموعه‌ای از سهام، اوراق مشارکت و سایر دارایی‌های گوناگون شوند. با خرید واحدهای صندوق‌های مشترک، سرمایه‌گذاران می‌توانند در دارایی‌های زیادی به‌ طور همزمان اقدام به سرمایه گذاری کنند.

صندوق قابل معامله نیز سازوکاری شبیه به صندوق‌های مشترک دارد، البته با این تفاوت که می‌توانیم واحد‌های آن را مانند سهام شرکت‌ها معامله کنیم. برخی از صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک و قابل معامله می‌توانند یک بازار، صنعت یا کالای خاص را دنبال کنند. به عنوان مثال، یک صندوق قابل معامله نماد طلا در فارکس با تغییرات قیمت طلا در بازار نوسان پیدا می‌کند. روند یک صندوق سرمایه گذاری اوراق با قیمت بازار اوراق موجود در آن رابطه‌ای مستقیم دارد و یک صندوق سهام روندی مانند بازار سهام سپری می‌کند.

نحوه سرمایه گذاری در صندوق ETF

روند سرمایه گذاری در صندوق قابل معامله به این صورت است که ابتدا یک صندوق از سهام متنوع توسط تامین کننده، که اختیار صندوق دارایی‌های اساسی را دارد، ایجاد می‌شود. سپس، سهام این صندوق‌ها برای فروش به سرمایه گذاران عرضه می‌شود. به این صورت، بخشی از صندوق قابل معامله در اختیار سهامداران قرار می‌گیرد در حالیکه دارایی‌های اصلی این صندوق به‌ طور جداگانه به آن‌ها تعلق ندارد.

با این وجود، سرمایه گذاران در این صندوق که در حال پیگیری شاخص سهام هستند، می‌توانند سهام‌های تشکیل دهنده این شاخص را به طور مجزا برای خود بخرند. سرمایه گذاری در صندوق ETF سه مرحله دارد:

• ارائه دهنده ETF سبدی از دارایی‌ها شامل سهام، اوراق قرضه، کالا یا ارز را ایجاد می‌کند که لازم است تا این سبد خرید را با یک نماد منحصر به فرد (مشابه نماد شرکت‌های فعال در بورس) مشخص ‌کند.
• سرمایه گذاران می‌توانند مانند سهام یک شرکت، اقدام به خرید سهمی از آن سبد نمایند.
• خریداران و فروشندگان ETF، درست مثل یک سهام عادی در طول روز به معامله آن‌ها می‌پردازند.

تفاوت صندوق ETF با سایر ابزارهای سرمایه‌گذاری

صندوق سرمایه گذاری قابل معامله (ETF) در بورس شباهت‌های بسیاری با صندوق مشترک و سهام دارند. این صندوق‌ها روند کلی نسبتا یکسانی را با سهام طی می‌کنند و از نظر ساختاری، شباهت زیادی با صندوق‌های مشترک دارند. با این حال، تفاوت‌هایی بین صندوق‌های ETF و سهام و همچنین صندوق‌های مشترک وجود دارد که در ادامه به بررسی آن‌ها خواهیم پرداخت.

صندوق‌های قابل معامله در بورس ترکیبی از ویژگی‌های سهام و صندوق‌های سرمایه گذاری مشترک را ارائه می‌دهند. این صندوق‌ها مجموعه‌ای از دارایی‌ها را مانند سهام، اوراق قرضه یا کالاها در برمی‌گیرند و به صورت یک سهم در بورس معامله می‌شوند. این ویژگی باعث می‌شود سرمایه‌گذاران بتوانند به راحتی در طول روز سهام صندوق را خرید و فروش کنند، مزیتی که در صندوق‌های سرمایه گذاری مشترک معمولاً وجود ندارد.

یکی از بزرگترین مزایای صندوق‌های ETF، تنوع بالای آن‌هاست. سرمایه گذاران می‌توانند با خرید سهام یک صندوق، به طور غیرمستقیم در مجموعه وسیعی از دارایی‌ها سرمایه گذاری کنند، که این کار ریسک سرمایه گذاری را تا حد زیادی پخش می‌کند. همچنین، هزینه‌های مدیریتی صندوق‌های ETF معمولاً کمتر از صندوق‌های سرمایه گذاری مشترک است.

در مقابل، سرمایه گذاری مستقیم در سهام به سرمایه گذار اجازه می‌دهد کنترل کاملی بر انتخاب‌های خود داشته باشد. سرمایه گذارانی که ترجیح می‌دهند در شرکت‌های خاصی سرمایه گذاری کنند یا استراتژی‌های معاملاتی پیچیده‌ای داشته باشند، ممکن است این گزینه را به صندوق‌های قابل معامله در بورس ترجیح دهند.

صندوق‌های سرمایه گذاری مشترک نیز یک گزینه محبوب دیگر هستند. این صندوق‌ها توسط مدیران حرفه‌ای مدیریت می‌شوند و به سرمایه گذاران این امکان را می‌دهند که با سرمایه گذاری در یک محصول واحد، به طیف گسترده‌ای از دارایی‌ها دسترسی داشته باشند. با این حال، هزینه‌های مدیریتی این صندوق‌ها معمولاً بیشتر از صندوق‌های قابل معامله در بورس است و لیکوئیدیتی یا نقدینگی کمتری دارند، زیرا معاملات آن‌ها معمولاً فقط در پایان روز انجام می‌شود.

اوراق قرضه نیز یک ابزار سرمایه گذاری رایج دیگر است که به عنوان یک دارایی کم ریسک‌تر در نظر گرفته می‌شود و می‌تواند جریان نقدینگی ثابتی را فراهم کند. با این حال، بازدهی اوراق قرضه معمولاً کمتر از سهام است و واکنش آن‌ها به تغییرات نرخ بهره (Interest Rate) می‌تواند برای برخی سرمایه گذاران چالش برانگیز باشد.

در نهایت، انتخاب بین این ابزارهای سرمایه‌گذاری بستگی به اهداف مالی، تحمل ریسک، و ترجیحات شخصی هر سرمایه‌گذار دارد. صندوق‌های قابل معامله در بورس می‌توانند یک گزینه جذاب برای کسانی باشند که به دنبال تنوع، لیکوئیدیتی بالا و هزینه‌های پایین‌تر هستند، در حالیکه سایر ابزارها ممکن است برای سرمایه‌گذاران با نیازها و اهداف متفاوت مناسب‌تر باشند.

نقدشوندگی صندوق های قابل معامله

این صندوق‌ها به سرمایه‌گذاران اجازه می‌دهند تا به طور غیرمستقیم و با هزینه‌ای کمتر در یک سبد دارایی متنوع سرمایه گذاری کنند. با این حال، نقدشوندگی ETF‌ها می‌تواند به چندین عامل بستگی داشته باشد که نیاز به بررسی و نقد دارند. یکی از جنبه‌های مهم، حجم معاملات این صندوق‌ها در بازار است. صندوق‌هایی با حجم بالای معامله نقدشوندگی بیشتری دارند، که این امر به سهولت ورود و خروج سرمایه‌گذاران کمک می‌کند.در مقابل، صندوق‌هایی با حجم معاملاتی کمتر، در شرایط نیاز به نقدینگی، ممکن است دچار مشکل شوند.

ترکیب دارایی‌های موجود در این صندوق‌ها نیز تأثیرگذار است. صندوق‌هایی که در دارایی‌های نقدشونده‌تر سرمایه گذاری می‌کنند، مانند سهام شرکت‌های بزرگ، معمولا نقدشوندگی بهتری دارند. اما صندوق‌های سرمایه‌گذاری در دارایی‌های کمتر نقدشونده مانند اوراق قرضه‌های با بازده بالا یا سهام شرکت‌های کوچک‌تر، با چالش‌هایی در این زمینه روبرو هستند. شفافیت و ساختار این صندوق‌ها نیز مهم است. صندوق‌های با ساختار پیچیده‌تر یا کمبود اطلاعات مربوط به دارایی‌ها می‌توانند برای سرمایه گذاران کمتر جذاب باشند و در نتیجه، نقدشوندگی کمتری داشته باشند.

مزایا و معایب صندوق ETF

با دانستن مزایا و معایب صندوق‌های قابل معامله، ما می‌توانیم عملکرد منطقی‌تر و مطمئن‌تری در زمان سرمایه‌گذاری داشته باشیم. مانند هر یک از روش‌های سرمایه‌گذاری و گردش پول، صندوق ETF نیز دارای مزایا و معایبی مخصوص به خود است. برای موفقیت در سرمایه گذاری باید هر یک از خواص و ویژگی‌های آن را بشناسیم و با بررسی جنبه‌های مختلف آن، بهترین روش را برای خود انتخاب کنیم.

مزایای صندوق سرمایه گذاری قابل معامله (ETF)

با وجودی که صندوق‌های قابل معامله همه‌گیری صندوق‌های قدیمی‌تر را ندارند، اما با معرفی مزایای ETF، می‌توان سرمایه گذاران را برای تغییر جهت به سوی آن ترغیب کرد. وجود این صندوق‌ها به میزان قابل توجهی به گرمای رقابت بین صندوق‌ها و همچنین سهامداران افزوده است. در ادامه، به برخی از مزایای این صندوق اشاره می‌کنیم:

• نقدشوندگی بالا: ETF‌ها مانند سهام در بورس معامله می‌شوند، بنابراین می‌توانید آن‌ها را هر زمان که بخواهید خرید و فروش کنید.
• هزینه‌های کمتر: معمولاً، این صندوق‌ها هزینه‌های مدیریتی کمتری نسبت به صندوق‌های سرمایه گذاری مشترک دارند.
• تنوع بخشی: با سرمایه گذاری در یک صندوق ETF، شما به طور همزمان در یک سبد از دارایی‌ها سرمایه گذاری می‌کنید، که این امر منجر به کاهش ریسک می‌شود.
• شفافیت: ارزش دارایی‌های تحت مدیریت در ETF‌ها به طور مداوم در طول روز محاسبه می‌شود، بنابراین شما همیشه از ارزش سرمایه خود آگاه هستید.
• دسترسی به بازارها و دارایی‌های مختلف: این صندوق‌ها امکان سرمایه گذاری در بازارهای مختلف و دارایی‌های گوناگون مانند طلا، نفت و شاخص‌های بورس را فراهم می‌کنند.

معایب صندوق سرمایه گذاری قابل معامله (ETF)

• ریسک بازار: مانند هر سرمایه گذاری دیگری در بازار سهام، ETF‌ها نیز در معرض نوسانات بازار هستند و ممکن است ارزش آن‌ها کاهش یابد.
• هزینه‌های معاملاتی: با وجود اینکه هزینه‌های مدیریتی آن‌ها کمتر است، ولی هر بار که می‌خواهید در صندوق ETF معامله کنید، باید هزینه کارمزد معاملاتی بپردازید.
• انتشار محدود در برخی بازارها: در برخی از بازارهای مالی، تنوع و تعداد این صندوق‌ها ممکن است محدود باشد، که این می‌تواند گزینه‌های سرمایه‌ گذاری شما را محدود کند.
• عدم تطابق دقیق با شاخص: برخی از ETF‌ها ممکن است به دلیل هزینه‌ها و عوامل دیگر، عملکردی دقیقاً مشابه با شاخص مرجع خود نداشته باشند.
• مدیریت ریسک: با وجود اینکه صندوق‌های سرمایه گذاری قابل معامله معمولاً به صورت خودکار مدیریت می‌شوند، اما مدیریت و استراتژی‌های خاص برخی از آن‌ها ممکن است باعث شود عملکردشان با انتظارات شما متفاوت باشد.

کاهش ریسک با سرمایه‌گذاری در صندوق ETF

صندوق‌های قابل معامله با ترکیب اوراق بهادار، خطر سرمایه گذاری را تا حد قابل توجهی کاهش می‌دهند. بنابراین، ETF یکی از گزینه‌هایی است که ما با بهره‌گیری روشمند، دقیق و هوشمندانه از آن می‌توانیم به عنوان یکی از روش‌های با ریسک پایین برای سرمایه گذاری در بورس ایران استفاده‌ کنیم.

یکی از روش‌های کاهش ریسک با استفاده از این صندوق‌ها، توزیع سرمایه در میان دارایی‌های مختلف است. به جای اینکه تمام سرمایه خود را در یک سهم یا یک دارایی خاص سرمایه گذاری کنید، می‌توانید با خرید واحدهای یک ETF، به طور همزمان در چندین دارایی سرمایه گذاری نمایید. این کار به پراکندگی ریسک کمک می‌کند و احتمال ضرر ناشی از نوسانات بازار را کاهش می‌دهد.

علاوه بر تنوع، سرمایه گذاری در این صندوق‌ها به دلیل نقدشوندگی بالا و هزینه‌های پایین مدیریت مورد توجه است. نقدشوندگی بالا به این معناست که سرمایه‌گذاران می‌توانند به سرعت واحدهای خود را خرید و فروش کنند. همچنین، هزینه‌های مدیریت این صندوق‌ها معمولاً پایین‌تر از صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک است که این امر می‌تواند به افزایش بازدهی خالص سرمایه گذاران کمک کند.

در نهایت، استفاده از مشاوره مالی و تحلیل بازار برای انتخاب صحیح این صندوق‌ها و تعیین ترکیب دارایی‌ها بر اساس تحمل ریسک و اهداف سرمایه گذاری فردی می‌تواند به کاهش ریسک‌های بیشتر کمک کند. با این حال، مهم است که سرمایه گذاران قبل از سرمایه گذاری به خوبی از ریسک‌ها و فرصت‌های مرتبط با صندوق‌های قابل معامله در بورس آگاه باشند و در صورت لزوم از مشاوران مالی کمک بگیرند.