وب 3 در ارزهای دیجیتال چیست و بهترین پروژه های فعال در حوزه web 3 کدامند؟

وب 3 چیست؟ این تکنولوژی با چه هدفی ساخته شده است؟ نقش فناوری web 3 در بازار کریپتوکارنسی چیست؟

شرکت‌های بزرگ فناوری با ساخت دنیای اینترنت، توانستند بستری عمیق برای تبادل اطلاعات فراهم کنند. این بستر توانست اطلاعات را در اکثر حوزه‌ها به سرعت به دست افراد برساند. اما یک مشکل اساسی در این شبکه‌ها وجود دارد. اکثر شبکه‌های جهانی وب در دست شرکت‌های متمرکز و بزرگ هستند و آن‌ها می‌توانند به صورت یک جانبه بر محتوای شبکه و تغییرات آن نظارت داشته باشند و آن را دستکاری کنند.

web 3 برای حل این مشکل وارد دنیای تکنولوژی شده و در تلاش است تا بتواند انحصار شرکت‌های بزرگ فناوری را از بین ببرد و کنترل شبکه را در اختیار کاربران آن قرار دهد. در این مقاله قصد داریم تا درباره عملکرد این شبکه، کاربردهای آن در دنیای کریپتوکارنسی و مشکلات آن صحبت کنیم.

منظور از وب 3 چیست؟

به زبان ساده، وب 3 نسل سوم اینترنت وب است که تلاش می‌کند فضا و بستری را فراهم سازد تا تمامی اطلاعات و امور مربوطه در شبکه اینترنت به صورت غیر متمرکز انجام شود. در واقع web 3 قصد دارد تا دسترسی شرکت‌ها و نهادهای بزرگ و متمرکز را محدود کند؛ به طوری‌که آن‌ها نتوانند در پردازش اطلاعات، نحوه نمایش و مجاز یا غیرمجاز بودن آن‌ها نظارت داشته باشد. وب 3 به صورت خلاصه برای ایجاد تمرکززدایی در دنیای اینترنت ایجاد و اهداف زیر طراحی شده است:

1. ایجاد شبکه غیر متمرکز: این تکنولوژی تلاش می‌کند تا به جای آن که تبادل اطلاعات تحت نظارت دولت‌ها و شرکت‌های فناوری متمرکز انجام شود، تبادل اطلاعات در فضایی آزاد و غیرمتمرکز اتفاق بیفتد.
2. دسترسی یکسان: تمامی کاربران می‌توانند دسترسی یکسانی در شبکه داشته باشند و هیچ کاربری بر دیگری برتری ندارد. همچنین کاربران می‌توانند در پردازش شبکه مشارکت داشته و هم به صورت کاربر و هم به صورت سرور در شبکه فعالیت کنند.
3. پرداخت‌های غیر متمرکز وب 3 در تلاش است تا به جای تکیه بر زیرساخت‌های قدیمی بانک‌ها، از ارزهای دیجیتال برای تبادلات مالی استفاده کند.

تاریخچه و انواع نسل وب

برای درک بهتر تکنولوژی web 3 بهتر است سیر تکامل اینترنت را از ابتدا تا کنون بررسی کنیم. به صورت کلی تا به امروز 3 نسل اینترنت در دنیای تکنولوژی عرضه شده است. این سه نسل به صورت خلاصه به شرح زیر است:

نسل اول: نسل read-only یا web 1

اینترنت اولیه در سال 1990 توسط تیم برنرز لی ایجاد شد. تیم برنرز لی (tim berners lee) در سال 1989 ایده شبکه جهانی وب یا world wide web را مطرح کرد. او به دنبال ساخت پروتکلی بود که در آن کاربران بتوانند در سراسر دنیا به تبادل اطلاعات بپردازند. اولین نسل اینترنت از سال 1990 تا 2004 ایجاد شد. در این نسل وب سایت‌ها اطلاعات مختلفی را برای کاربران به اشتراک می‌گذاشتند اما کاربران نمی‌توانستند با سایر افراد تعامل داشته باشند.

در واقع در این نسل، افراد تنها می‌توانستند اطلاعات را بخوانند؛ اما توانایی ساخت محتوا را در بستر اینترنت نداشتند. بیشتر محتوای تولید شده در آن زمان توسط شرکت‌های بزرگ فناوری انجام می‌شد. به همین دلیل به web 1 اصطلاحا نسل read-only گفته می‌شود.

نسل دوم: نسل read-write یا web 2

نسل دوم اینترنت در سال 2004 ایجاد شد. ظهور انواع پلتفرم رسانه‌های اجتماعی مانند فیسبوک باعث شد تا کاربران بتوانند علاوه بر خواندن محتوا، به تولید آن و تعامل با سایر کاربران بپردازند. در واقع در این نسل بسترهایی برای اشتراک گذاری محتوا و ارتباط با یکدیگر ایجاد شد. به همین دلیل به این نسل read-write می‌گویند.

پلتفرم‌های رسانه‌های اجتماعی اغلب توسط شرکت‌های بزرگ فناوری مانند متا و گوگل کنترل می‌شوند. در واقع این شبکه‌ها بستری متمرکز برای دریافت دیتاهای کاربران را به صورت رایگان فراهم کرده است. دیتاهایی که امروزه همانند نفت با ارزش هستند و می‌توانند در بخش‌های مختلفی به کار برده شوند.

به عنوان مثال زمانی که شما در گوگل درباره خرید کفش سرچ می‌کنید، این اطلاعات به پلتفرم‌های متمرکزی مانند اینستاگرام و یوتیوب داده می‌شود. اگر شما بعد از سرچ خود در گوگل به سراغ این پلتفرم‌ها بروید، تبلیغات زیادی در زمینه کفش مشاهده می‌کنید. این تنها یک نمونه از استفاده اطلاعات کاربران در فضای اینترنت است. دسترسی به اطلاعات کاربران و استفاده از آن‌ها توسط شرکت‌های فناوری، بزرگترین ایراد نسل دوم اینترنت به حساب می‌آید.

نسل سوم: نسل read-write-own یا web 3

اولین ایده برای ساخت تکنولوژی وب 3 توسط گاوین وود (Gavin Wood)، یکی از بنیان گذاران شبکه اتریوم مطرح شد. گاوین وود ایده خود را به این شکل بیان کرد:

“برای پذیریش رمز ارزها در دنیای واقعی، نیاز داریم تا در سطح اینترنت اعتماد بیشتری ایجاد کنیم. بیشتر شبکه اینترنت که امروزه مردم آن را می‌شناسند و از آن استفاده می‌کنند، توسط تعداد کمی از شرکت‌های بزرگ فناوری کنترل می‌شود. ما برای پذیرش عمومی دنیای غیر متمرکز، نیاز به شبکه اینترنت غیرمتمرکز web3 داریم.”

بعد از آن بود که بیشتر توسعه دهندگان به فکر ساخت بسترهایی غیر متمرکز برای ایجاد شبکه اینترنت همتا به همتا افتادند. در واقع web 3.0 تلاش می‌کند تا کاربران علاوه بر خواندن (read) و تولید محتوا (write)، بتوانند خود مالک (own) شبکه باشند و در تغییرات آن سهیم شوند.

ارتباط web 3 با دنیای کریپتو

هدف اصلی دنیای کریپتوکارنسی، ساخت جهانی غیر متمرکز و آزاد است تا کاربران بتوانند بدون نظارت نهادهای واسطه، به فعالیت‌های مختلف بپردازند. هدفی که دقیقا با نسل سوم اینترنت همپوشانی دارد. البته باید توجه داشت که وب3 فضایی وسیع‌تر است و پروژه‌های بلاک چینی زیرمجموعه آن به حساب می‌آیند. در واقع پروژه‌های کریپتویی در کنار هم باعث ایجاد شبکه وب 3 می‌شوند.

تفاوت های وب 2 و وب 3

1. کنترل و مدیریت در وب 2 بر عهده شرکت‌های بزرگ تکنولوژی است. آن‌ها به کمک سرورهای متمرکز، شبکه اینترنت را کنترل می‌کنند. در مقابل وب 3 توسط کاربران شبکه کنترل می‌شود و آن‌ها می‌توانند در نقش سرور در شبکه فعالیت کنند. در واقع کاربران در وب3 می‌توانند به صورت داوطلبانه در پردازش شبکه مشارکت کنند.
2. تمامی داده‌های کاربران در وب 2 توسط شرکت‌های متمرکز ذخیره و بررسی می‌شوند. هر جستجو، تحقیق و کلیک از طرف کاربر به عنوان یک دیتا در شبکه وب 2 تلقی می‌شود. شرکت‌های متمرکز به کمک این دیتاها می‌توانند بدون اجازه کاربر، تبلیغات مرتبط با جستجوی کاربر را به آن نشان دهند. در مورد وب 3 این موضوع به طور کامل حذف می‌شود. فناوری وب 3 با حذف واسطه‌ها، اطلاعات کاربران را به صورت غیر متمرکز ذخیره می‌کند.
3. در شبکه وب 2، پرداخت‌های مالی با پول فیات انجام می‌شود. پول فیات مانند دلار و یورو توسط دولت‌ها کنترل می‌شود و آن‌ها می‌توانند برای کاربران محدودیت‌های مختلفی ایجاد کنند. در وب سه 3 کاربران می‌توانند با اتصال ولت یا کیف پول‌های خود به شبکه، به صورت غیر متمرکز دارایی‌های خود را منتقل کنند. در این شبکه دیگر از پول‌های فیات استفاده نمی‌شود و کاربران به کمک ارزهای دیجیتال، دارایی‌های خود را انتقال می‌دهند.

پروژه های فعال در تکنولوژی وب 3

تکنولوژی web 3.0 در حوزه‌های مختلفی فعالیت می‌کند که هرکدام دارای پروژه‌های متنوعی هستند. برخی از بهترین پروژه های فعال در حوزه وب 3 به تفکیک به شرح زیر است:

1. در حوزه پرداخت:
   کاربران به جای اتصال به بانک‌ها و نهادهای مالی متمرکز، می‌توانند به سادگی به کیف پول خود وصل شوند و دارایی‌های خود را جابجا کنند. ارزهای دیجیتالی همچون بیت کوین (bitcoin)، لایت کوین (litecoin) و چیا (chia) در تلاش هستند تا شبکه پرداخت غیر متمرکزی ایجاد کنند. همچنین کیف پول‌هایی مانند متامسک (metamask)، تراست ولت (trust wallet) و غیره نیز در تلاش هستند تا ایمن‌ترین محیط را برای نگهداری دارایی ایجاد کنند.
2. در حوزه پردازش اطلاعات:
   پروژه‌های مختلفی به کمک هوش مصنوعی و یادگیری ماشین، در تلاش هستند تا اطلاعات کاربران و پردازش آن را به صورت غیر متمرکز انجام دهند. پروژه پروتکل اوشن (ocean protocol) یک صرافی غیر متمرکز است که اطلاعات را از طریق فناوری هوش مصنوعی و بلاک چین پردازش می‌کند و در نهایت اطلاعاتی شفاف و ایمن در اختیار کاربران ارائه می‌کند.
3. در حوزه ساخت برنامه‌های DApp:
   برنامه‌های غیر متمرکز DApp، دروازه ورود به دنیای وب3 به حساب می‌آیند. این برنامه‌ها اغلب از طریق قراردادهای هوشمند و در بستر شبکه‌های غیر متمرکز توسعه پیدا می‌کنند. شبکه‌های اتریوم (ethereum)، سولانا (solana)، پولکادات (polkadot) و پالیگان (polygon) شبکه‌های فعال در این حوزه هستند.
4. در حوزه اینترنت اشیا:
   اینترنت اشیا یا IOT به معنی ارتباط و تعامل دستگاه‌ها و حسگرها با شبکه اینترنت است. این تعامل باعث می‌شود تا افراد بتوانند امکان کنترل و دیدن اشیای متصل به شبکه را داشته باشند. پروژه‌هایی مانند آیوتا (IOTA) در تلاش هستند تا ارتباط بین کاربران و اشیا را در یک شبکه غیر متمرکز ایجاد کنند.
5. در حوزه موتورهای جستجوگر:
   بیشتر استفاده افراد از اینترنت، مربوط به استفاده از مرورگرها و موتورهای جستجوگر است. پلتفرم presearch یک موتور جستجوگر غیر متمرکز است که به کمک تکنولوژی بلاک چین، در تلاش است تا بستری ایمن برای اطلاعات کاربران ایجاد کند. علاوه بر این، مرورگر brave یک مرورگر متن باز است که قصد دارد حریم خصوصی افراد را حفظ کند و مدیریت اطلاعات را به خود کاربران واگذار نماید. مرورگر brave بهترین بستر برای اتصال کیف پول‌ها و انجام امور مالی غیر متمرکز به حساب می‌آید.

حوزه‌های گفته شده، پرطرفدارترین بخش‌های web 3 به حساب می‌آیند. علاوه بر این حوزه‌ها، بخش‌های دیگری در زمینه صرافی های غیرمتمرکز، شبکه‌های اجتماعی، امور مالی غیر متمرکز یا دیفای DeFi و غیره فعالیت می‌کنند و یک بخشی از پازل دنیای وب 3 به حساب می‌آیند.

مزایای تکنولوژی وب 3 (web 3)

1. مالکیت
   شاید مهم‌ترین مزیت وب 3، بحث مالکیت اطلاعات باشد. هر دیتا و اطلاعاتی که در بستر شبکه web 3.0 ایجاد می‌شود، به صورت کامل توسط شخصی که آن را تولید کرده، قرار می‌گیرد. به عنوان مثال فرض کنید در حال انجام یک بازی تحت وب هستید. اگر بخواهید یکی از ابزارها یا آیتم‌های درون بازی را خریداری کنید، می‌توانید به صورت مستقیم آن دارایی را، که به صورت توکن های NFT هستند، خریداری کنید. در این حالت سازنده و شرکت بازی حق هیچگونه دخالتی در کنترل دارایی شما ندارند و شما می‌توانید توکن خریداری شده در خود بازی یا در مارکت کریپتو را به سایر کاربران بفروشید.
2. امنیت
   سرورها در شبکه web 3.0 به صورت غیر متمرکز قرار می‌گیرند و هر کاربر می‌تواند به عنوان یک سرور در شبکه فعالیت کند. در این حالت دیگر سرورهای متمرکز که تحت نظارت شرکت‌های فناوری بودند، حذف می‌شوند و هکرها دیگر نمی‌توانند تنها به سرورهای متمرکز حمله کنند. به عبارتی دیگر هکرها و اسپم‌ها برای اختلال در شبکه، باید به 51 درصد از سرورهای شبکه متصل شوند و چون این سرورها به صورت کاملا غیر متمرکز هستند؛ امکان اجرای چنین حمله ای تقریبا غیرممکن است.
   جدا از این موضوع، شرکت‌های بزرگ فناوری مجبور هستند تا هزینه‌های زیادی برای افزایش امنیت شبکه خود پرداخت کنند. زمانی که شبکه به صورت غیر متمرکز باشد، این هزینه‌ها به صورت کامل حذف می‌شوند. بنابراین مدل شبکه web 3.0 علاوه بر افزایش امنیت، سبب کاهش هزینه‌ها نیز می‌شود.
3. حریم خصوصی
   در وب 2، شبکه‌های متمرکز بیشتر اطلاعات کاربران را دریافت می‌کردند و می‌توانستند بر عملکرد آن‌ها نظارت داشته باشند. در تکنولوژی web 3.0  شبکه تلاش می‌کند تا حریم خصوصی کاربران و اطلاعات آن‌ها به صورت کامل حفظ شود. در واقع در اینترنت نسل سوم، بیشتر اطلاعات کاربران توسط خود کاربر کنترل و مدیریت می‌شود و شبکه‌های دیگر حق استفاده از آن اطلاعات را ندارند.

معایب تکنولوژی وب 3 (web 3)

1. دسترس پذیری
   برای آنکه web 3.0 بتواند مورد پذیرش عموم قرار گیرد، باید دسترس پذیری آسان با هزینه پایین داشته باشد. در حال حاضر وجود هزینه‌های بالایی همچون کارمزد تراکنش‌ها باعث می‌شود تا عموم مردم نتوانند از حوزه وب 3 استفاده کنند. به عنوان مثال شبکه اتریوم با کارمزد تراکنش بالا نمی‌تواند در کشورهای فقیر مورد استفاده قرار گیرد.
2. تجربه کاربری
   در حال حاضر کاربران برای استفاده از پروژه‌های این تکنولوژی باید درک درستی از امنیت، تکنولوژی و نحوه استفاده از فناوری را داشته باشند. در واقع کاربران مبتدی مجبور هستند تا برای استفاده از این ابزارها، حداقل‌های لازم را آموزش ببینند. فناوری web 3.0 برای حل این مشکلات باید پیشرفت‌های زیادی در تکنولوژی خود کسب کند تا بتواند تجربه کاربری راحت تری برای افراد ارائه دهد.
3. مشکلات قانون گذاری
   وجود فضای غیر متمرکز می‌تواند زمینه را برای سو استفاده و خطرات کلاهبرداری فراهم کند. در واقع کاربران مبتدی ممکن است در معرض خطر چنین مواردی قرار گیرند. بررسی و پیگیری جرائم سایبری در شبکه وب 2 بسیار سخت و دشوار است و نهادهای نظارتی با قوانین مختلفی، سعی می‌کنند تا چارچوب‌های لازم را ایجاد کنند. درباره شبکه‌های غیر متمرکز و وب3 این موضوع سخت‌تر می‌شود. علاوه بر این، استفاده از سرویس‌ها و خدمات web 3.0 هنوز قوانین مشخصی ندارد و قانون گذاران به صورت دقیق در آن ورود نکرده‌اند.
4. زیرساخت‌های متمرکز
   تکنولوژی web 3.0 هنوز در ابتدای مسیر خود قرار دارد. در نتیجه برای معرفی و توسعه خود ناچار است از پلتفرم‌ها و زیرساخت‌های متمرکزی همچون توییتر، گیت هاب، دیسکورد و غیره استفاده کند. شرکت‌های تکنولوژی در تلاش هستند تا بتوانند زیرساخت‌های غیر متمرکزی برای پروژه‌های وب 3 ایجاد کنند. ساخت این بسترها نیاز به زمان زیادی دارد؛ اما در آینده می‌توانیم انتظار حضور آن‌ها را داشته باشیم.

شرکت‌ها و افراد تاثیرگذار در اینترنت غیرمتمرکز web3

• ویتالیک بوترین (Vitalik Buterin)
  ویتالیک بوترین، خالق اتریوم یکی از تاثیرگذارترین اشخاص در حوزه web 3.0 است. او با ایجاد شبکه اتریوم برای ساخت قراردادهای هوشمند و توسعه برنامه‌های DApp، بزرگترین قدم را برای ساخت اینترنت غیر متمرکز برداشته است.
• آنتونی پمپلیانو (Anthony Pompliano)
  آنتونی پمپلیانو از دیگر افراد محبوب در دنیای وب3 است. او خالق پادکست “the pomp podcast” است که در کانال‌های خبری مشهوری مانند CNN و CNBC منتشر می‌شود. آنتونی همواره رویدادهای web 3.0 را مورد بررسی قرار می‌دهد و تلاش می‌کند تا عموم مردم به زبان ساده با تکنولوژی وب 3 آشنا شوند.
• چانگ پنگ ژائو (Changpeng Zhao)
  چانگ پنگ ژائو بنیان گذار صرافی بایننس، بزرگترین صرافی متمرکز در بازار کریپتوکارنسی است. او با توسعه بلاک چین بایننس اسمارت چین در تلاش است تا بتواند ارزهای حوزه وب 3 را توسعه دهد. در واقع او همانند ویتالیک بوترین در تلاش است تا بستری غیر متمرکز برای توسعه حوزه web 3.0 ایجاد کند.
• مساری (messari)
  مساری یک شرکت تحقیقاتی در حوزه web 3.0 است. این شرکت به کمک یادگیری ماشین و هوش مصنوعی، دیتا و داده‌های موجود در دنیای کریپتوکارنسی را تجزیه و تحلیل می‌کند. در واقع messari یک شرکت داده محور است که سعی دارد اطلاعات مفید و قابل اعتمادی برای کاربران کریپتوکارنسی ارائه کند.
• پیناتا (pinata)
  پیناتا یک پلتفرم چندرسانه‌ای برای ایجاد NFT و تولید محتوا به صورت غیر متمرکز است. این شرکت کار خود را از سال 2018 آغاز کرده و با مدیریت توکن های NFT گام مهمی در حوزه وب3 برداشته است. پیناتا تلاش می‌کند تا کاربران بتوانند به صورت خلاقانه به تولید محتوا بپردازند و از آن کسب درآمد کنند.
• پالیگان (polygon)
  پالیگان در ابتدا با نام شبکه متیک (matic network) فعالیت داشت که بعد از مدتی نام شرکت خود را به پالیگان تغییر داد. این شرکت فعالیت خود را از سال 2017 آغاز کرده و در تلاش است تا با توسعه زنجیره‌های جانبی، مقیاس پذیری شبکه اتریوم را افزایش دهد. در واقع این شرکت در تلاش است تا برنامه‌های غیر متمرکز موجود در اتریوم با سرعت بیشتر و هزینه کمتری فعالیت کنند.

ورود غول های فناوری به دنیای web 3

توسعه فناوری وب 3 و ورود حوزه‌های مختلف به دنیای غیر متمرکز، یک زنگ خطر برای شرکت‌های بزرگ فناوری است. غول‌های بزرگ فناوری به خوبی این موضوع را درک کرده‌اند و در تلاش هستند تا بتوانند جایگاه مناسبی در دنیای این فناوری داشته باشند. برخی از این شرکت‌های بزرگ موارد زیر هستند:

1. متا (meta): فیسبوک، مالک شبکه‌های اجتماعی همچون اینستاگرام، واتس اپ و مسنجر است. این شرکت نام خود را به meta تغییر داد و علت این تغییر، ورود این شرکت به فناوری متاورس بود. در واقع متا قصد دارد تا با ایجاد پلتفرم‌ها و ابزارهای مناسب، ورود کاربران را در دنیایی غیر متمرکز و سه بعدی هموار سازد. شرکت متا وب 3 را آینده اینترنت دنیا می‌داند و در تلاش است تا با ورود به حوزه‌های مختلف، در آینده اینترنت نقش پررنگی داشته باشد.
2. مایکروسافت (microsoft): مایکروسافت از دیگر شرکت‌های بزرگ فناوری در جهان است. این شرکت با حمایت از شبکه astar incubation، در تلاش است تا در ساخت اینترنت غیرمتمرکز web3 نقش داشته باشد. شبکه استار (astar) یک زیر ساخت غیر متمرکز برای توسعه برنامه‌های غیرمتمرکز در حوزه وب 3 است. این شبکه که بر روی بلاکچین پولکادات فعالیت می‌کند؛ در تلاش است تا ساخت قراردادهای هوشمند و زیرساخت‌های برنامه های DApp را به ساده‌ترین شکل به توسعه دهندگان ارائه کند.
3. اسپاتیفای (spotify): اسپاتیفای یک پلتفرم موسیقی است که از سال 2006 کار خود را شروع کرد. این پلتفرم در حال حاضر 422 میلیون کاربر دارد و به یکی از بزرگترین شبکه‌های اجتماعی در حوزه موسیقی تبدیل شده است. اسپاتیفای به تازگی چندین فرصت شغلی در زمینه web 3 را منتشر کرده است.
   به نظر می‌رسد اسپاتیفای می‌خواهد در حوزه فروش آثار هنری از طریق NFT ورود پیدا کند؛ اما هنوز به صورت دقیق این موضوع مشخص نیست. در سال‌های گذشته هنرمندانی همچون اسنوپ داگ، تجربه بسیار موفقی از فروش آثار خود از طریق NFT کسب کرده‌اند.